حضور محمد بن سلمان نقش پیشروانه سعودی در سیاست بین‌الملل را توسعه بخشید

برنامه‌ای دقیق از رهبری راه‌حل‌های صلح آمیز

ولیعهد سعودی شاهزاده محمد بن سلمان در حال استقبال از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در ریاض، دسامبر ۲۰۲۳ (واس)
ولیعهد سعودی شاهزاده محمد بن سلمان در حال استقبال از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در ریاض، دسامبر ۲۰۲۳ (واس)
TT

حضور محمد بن سلمان نقش پیشروانه سعودی در سیاست بین‌الملل را توسعه بخشید

ولیعهد سعودی شاهزاده محمد بن سلمان در حال استقبال از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در ریاض، دسامبر ۲۰۲۳ (واس)
ولیعهد سعودی شاهزاده محمد بن سلمان در حال استقبال از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در ریاض، دسامبر ۲۰۲۳ (واس)

از زمان صدور فرمان ملک سلمان بن عبدالعزیز، خادم حرمین شریفین، در ژوئن ۲۰۱۷ (۲۶ رمضان ۱۴۳۸ هجری قمری) مبنی بر انتخاب شاهزاده محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد «برای حفظ موجودیت دولت و آینده آن، و تضمین تداوم آن بر پایه‌های خدمت به دین، سپس کشور و مردم، و تحقق خیر برای ملت وفادارش»، پادشاهی عربی سعودی وارد مرحله‌ای جدید با آرزوهای گسترده شد.

هشت سال پس از آن، تحولات اقتصادی و اجتماعی کشور شتاب گرفت و نقش منطقه‌ای و بین‌المللی آن گسترده‌تر و تاثیرگذارتر شد. سعودی به بازیگری پیشرو در عرصه سیاسی تبدیل شد که نه تنها مورد اعتماد بازیگران بین‌المللی و منطقه‌ای، بلکه حتی متحدان در زمان اختلافات شدیدشان است.

تقویت ثبات بین‌المللی

ولیعهد سعودی از همان ابتدا رهبری تقویت گشایش سعودی به جهان را در ابعاد اقتصادی، فرهنگی و به‌ویژه سیاسی برعهده گرفت. این گشایش سیاسی در سال‌های اخیر به مناطقی بی‌سابقه در تاریخ سعودی و خاورمیانه، مانند کشورهای کارائیب و آسه‌آن، گسترش یافت تا همکاری‌ها در زمینه‌های اقتصاد، سرمایه‌گذاری، تجارت و گردشگری تقویت شود.

ولیعهد سعودی شاهزاده محمد بن سلمان در حال استقبال از ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در دیدار قبلی وی به سعودی (رویترز)

سیاست خارجی سعودی نقش خود را به عنوان حامی صلح، توسعه و ثبات گسترش داد. در حالی که دومین سالگرد «توافق پکن» بین سعودی و ایران نزدیک می‌شود، ریاض به ابتکار شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد و نخستوزیر، میزبان مذاکرات آمریکا-اوکراین برای حل بحران بود. این نقش‌آفرینی به لطف روابط متوازن سعودی با تمام طرف‌ها ممکن شد. نشست‌های اخیر در الدرعیه و جده بین آمریکا و روسیه و همچنین آمریکا و اوکراین نشان داد که سیاست خارجی سعودی مورد اعتماد متحدان و رقبا است. این نقش شامل میانجیگری در بحران روسیه-اوکراین، ارائه کمک‌های بشردوستانه، و میانجیگری برای آزادی اسرا بوده است.

ولیعهد سعودی در یک اقدام بشردوستانه، موفق به آزادی ۱۰ اسیر با ملیت‌های مختلف از نیروهای اوکراینی شد که پس از انتقال به سعودی، به کشورهایشان بازگردانده شدند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، نیز از تلاش‌های شاهزاده محمد بن سلمان در میانجیگری برای تبادل اسرا بین آمریکا و روسیه در سال گذشته تقدیر کرد.

پرونده فلسطین و عادی‌سازی

مسئله فلسطین پس از دهه‌ها شاهد تحرکی بی‌سابقه بوده است. سعودی در ماهها و سال‌های اخیر بسیاری از کشورها را به رسمیت شناختن دولت فلسطین ترغیب کرده است، به طوری که تعداد این کشورها به ۱۴۹ مورد (بر اساس آمار وزارت خارجه فلسطین) رسیده است. شاهزاده محمد بن سلمان شرط سعودی برای عادی‌سازی با اسرائیل را «تحقق دولت فلسطینی» اعلام کرده است.

سعودی میزبان دو اجلاس پیاپی از کشورهای عربی و اسلامی در ریاض برای هماهنگی مواضع و فشار بر جامعه بین‌المللی بوده است. همچنین ریاض نخستین نشست ائتلاف بین‌المللی برای اجرای راه‌حل دو دولتی را برگزار کرد.

ولیعهد سعودی شاهزاده محمد بن سلمان در حال استقبال از بیعت‌کنندگان در قصر الصفا در مکه (واس)

بسیاری از ناظران معتقدند سیاست‌های ریاض تحت رهبری شاهزاده محمد بن سلمان در سال‌های اخیر با تمرکز بر پرونده‌های پیچیده و گردآوری تمام طرف‌ها به میز مذاکره، از شدت بحران‌های جهانی کاسته است. این رویکرد، صلح را از مسیر گفت‌وگو ممکن ساخته است.

مقصد راه‌حل‌های صلح آمیز

مذاکرات آمریکا-اوکراین در جده در ماه جاری به پیشنهاد آتش‌بس فوری ۳۰ روزه و گام‌هایی به سوی صلح پایدار در اوکراین انجامید. این نتیجه پس از سه هفته مذاکرات آمریکا-روسیه، اولین گفت‌وگوها از آغاز جنگ اوکراین، حاصل شد. دو طرف بر تشکیل گروه‌های سطح بالا برای پایان دادن به جنگ و بازگشایی کانال‌های دیپلماتیک توافق کردند.

در زمینه یمن، سعودی با ارائه «ابتکار پایان بحران یمن» و حمایت از آتش‌بس، نقش میانجیگری خود را تقویت کرد که به نقشه راه سازمان ملل برای یمن منجر شد.

حل اختلاف تاریخی اتیوپی و اریتره از طریق «توافقنامه جده برای صلح» در سپتامبر ۲۰۱۸ تحت حمایت پادشاه سلمان، جایگاه سعودی را به عنوان پایگاهی برای صلح تقویت کرد. عمر گله، رئیس‌جمهور جیبوتی، این نقش را ستود.

در سودان، سعودی با انجام عملیات تاریخی تخلیه افراد گرفتار پس از جنگ داخلی ۲۰۲۳ و میزبانی «مذاکرات جده» بین طرف‌های درگیر، نقش بشردوستانه و صلح آفرین خود را نشان داد.

واشنگتن و پکن در ریاض

در دهه گذشته، سعودی تنها کشور خاورمیانی بوده که توانسته در میانه تنش‌های جهانی—از جنگ اوکراین تا مناقشات تجاری و جنگ غزه—زعمای آمریکا، چین و روسیه را در فاصله کوتاهی میزبانی کند. این جایگاه، سعودی را به بازیگری کلیدی در تاثیرگذاری بر سیاست‌های بین‌المللی تبدیل کرده است، امری که با حجم و سطح سفرها و نشست‌های بین‌المللی در ریاض، به‌ویژه پس از جنگ غزه، مشهود است.

ولیعهد سعودی در حال استقبال از رئیس‌جمهور چین در یکی از دیدارهای اخیر به سعودی (واس)

نقش سعودی در جهان عرب و اسلام

سعودی تحت رهبری شاهزاده محمد بن سلمان، در هشت سال گذشته میزبان ۷ اجلاس مهم عربی و اسلامی از جمله «اجلاس اضطراری مکه» (۲۰۱۹)، «اجلاس عربی-چینی» (۲۰۲۲)، و «اجلاس مشترک عربی-اسلامی» (۲۰۲۳) بوده است. همچنین ۱۲ دوره از ۴۵ دوره اجلاس شورای همکاری خلیج در سعودی برگزار شده است.

سعودی میزبان رویدادهای بین‌المللی بزرگی مانند «اجلاس گروه ۲۰» در ۲۰۲۰ (به صورت مجازی)، «اجلاس سعودی-آفریقا» (۲۰۲۳)، و «اجلاس سعودی-کارائیب» (۲۰۲۳) بوده است.



رهبران سودان: سخنان ولیعهد سعودی «انگیزه‌ای تازه» برای احیای «منبر جده»

ولیعهد پادشاهی عربی سعودی، شاهزاده محمد بن سلمان در نشست خلیج-آمریکا در ریاض، چهارشنبه (واس)
ولیعهد پادشاهی عربی سعودی، شاهزاده محمد بن سلمان در نشست خلیج-آمریکا در ریاض، چهارشنبه (واس)
TT

رهبران سودان: سخنان ولیعهد سعودی «انگیزه‌ای تازه» برای احیای «منبر جده»

ولیعهد پادشاهی عربی سعودی، شاهزاده محمد بن سلمان در نشست خلیج-آمریکا در ریاض، چهارشنبه (واس)
ولیعهد پادشاهی عربی سعودی، شاهزاده محمد بن سلمان در نشست خلیج-آمریکا در ریاض، چهارشنبه (واس)

بسیاری از رهبران سیاسی سودان از اعلامیه ولیعهد پادشاهی عربی سعودی، شاهزاده محمد بن سلمان، در نشست خلیج-آمریکا در ریاض (چهارشنبه) استقبال کردند. او در این نشست تأکید کرد که پادشاهی عربی سعودی تلاش‌های خود را برای پایان دادن به بحران سودان از طریق «منبر جده» که تحت حمایت مشترک پادشاهی عربی سعودی و آمریکاست، ادامه خواهد داد تا به آتش‌بس کامل در سودان برسد. این رهبران این اقدام را نیروی محرک جدیدی برای پایان دادن به درگیری‌های طولانی در سودان دانستند.

در ماه مه سال گذشته، تنها چند هفته پس از آغاز جنگ، شهر جده با ابتکار مشترک پادشاهی عربی سعودی و آمریکا میزبان مذاکراتی بین ارتش سودان و «نیروهای پشتیبانی سریع» بود که به امضای توافقی معروف به «اعلامیه انسانی جده» انجامید. این توافق بر حفاظت از غیرنظامیان، تأسیسات خصوصی و عمومی و خودداری از استفاده نظامی از آنها تأکید داشت.

یاسر سعید عرمان، رهبر جنبش مردمی آزادیبخش سودان (جریان انقلابی)، گفت: صحبت‌های ولیعهد پادشاهی عربی سعودی درباره احیای منبر جده «در زمان حساسی و در بالاترین سطح ارتباطات بین پادشاهی عربی سعودی و ایالات متحده آمریکا در نشست ریاض مطرح شد. این موضوع به پرونده جنگ سودان در آینده نزدیک شتاب قابل توجهی می‌بخشد.»

عرمان در گفتگو با «الشرق الاوسط» افزود: سودان «به‌طور فوری نیازمند آتش‌بس انسانی است» و اشاره کرد که تلاش‌های پیشین در منبر جده و هماهنگی بین شرکای منطقه‌ای، بین‌المللی و کشورهای همسایه باید نیروی محرک جدیدی ایجاد کنند.

رهبر جریان انقلابی گفت: «امیدواریم سفر مهم رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، به ریاض و ارتباطات بین طرف‌های مختلف در خلیج و کشورهای همسایه، نیروی محرک تازه‌ای باشد که به آتش‌بس انسانی بینجامد. این آتش‌بس فرصتی برای سودانی‌ها فراهم می‌کند تا از سلطه گروه‌های مسلح بر سرنوشت مردم سودان جلوگیری شود و راه برای رسیدن به حکومت مدنی دموکراتیک و صلح پایدار هموار گردد.»

عرمان همچنین ابراز خوشبینی کرد که کشورهای همسایه و جامعه بین‌المللی در دستیابی به صلحی در سودان مشارکت کنند که «مسیر امنیت و آرامش در منطقه را تقویت می‌کند».

المحبوب عبدالسلام، هماهنگ‌کننده سیاسی جنبش «همبستگی برای دموکراسی و عدالت اجتماعی»، گفت: «تنها نویدی که امید را در دل سودانی‌ها زنده کرد، بخشی از سخنان ولیعهد پادشاهی عربی سعودی درباره منبر جده بود. این منبر حتی پس از دو سال جنگ، همچنان به‌عنوان سند معتبری برای آغاز مذاکرات جدید تحت همان حمایت مشترک پادشاهی عربی سعودی و آمریکا باقی مانده است؛ حمایتی که اثربخشی آن در حل پیچیده‌ترین بحران‌های جهانی ثابت شده است.»

المحبوب در گفتگو با «الشرق الاوسط» اشاره کرد که نبود کارکرد سیاسی دولت سودان «صحنه را پیچیده کرده است» و افزود: پرداختن به جنگ سودان در سخنرانی طولانی رئیس‌جمهور آمریکا در نشست ریاض، که درباره جنگ‌های غزه، لبنان، یمن، اوکراین و حتی کشمیر صحبت کرد، این پرسش را برای سودانی‌ها ایجاد کرده که چرا سازمان ملل جنگ سودان را بزرگ‌ترین فاجعه انسانی جهان توصیف می‌کند.

وی افزود: هرچند «منبرهای مختلفی از اتحادیه آفریقا تا ایکاد، سازمان ملل و اتحادیه عرب وجود دارند، اما این دیدگاه سودانی است که باید این تلاش‌ها را رهبری کند. در صورت نبود این رهبری، این تلاش‌ها همچون امروز به سرگردانی می‌انجامد.»

مبارک الفاضل المهدی، رهبر حزب امت (اصلاح و تجدید)، استراتژی پادشاهی عربی سعودی نسبت به سودان را که بر پایه ثبات آن و حفظ نهادهای ملی‌اش استوار است، ستود و از تلاش‌های بی‌وقفه این کشور برای تقویت صلح و توقف جنگ قدردانی کرد.

المهدی در بیانیه‌ای اعلام کرد: «منبر جده» توانمندترین و اثرگذارترین ابتکار برای توقف جنگ است، زیرا به مسائل اساسی مرتبط با غیرنظامیان می‌پردازد و جدیت لازم در برخورد با جنگ سودان را دارد. این منبر پس از سه دور مذاکره به توافق رسید، اما اجرا نشد، زیرا طرفین درگیری به تعهدات خود در جده پایبند نماندند. سپس در اکتبر ۲۰۲۳ مذاکرات مجدداً از سر گرفته شد، اما این دور نیز با اصرار طرفین درگیری بر مواضع خود و عقب‌نشینی از توافق‌های «اعلامیه جده» مواجه شد. این امر پادشاهی عربی سعودی و آمریکا را مجبور کرد مذاکرات را معلق کنند.