برخی منابع محلی استان دیرالزور واقع در شرق سوریه از تحرکات شبه نظامیان ایران در این منطقه خبر دادند که با خبر آغاز خروج فرماندهان عالی رتبه و میانی از سوریه همزمان شده است اما گویا ایران در صدد حفظ حضور نظامی خود در منطقه است. کارشناسان و تحلیلگران معتقدند که خروج فرماندهان سپاه از سوریه می تواند اولین گام در مسیر خروج کامل نظامیان ایران از سوریه باشد و البته تهران اعلام کرده که قصد خروج از سوریه را ندارد.
سپاه پاسداران در سوریه اینک در یکی از سخت ترین شرایط روبروست چرا که بیش از ده نفر از فرماندهان این سازمان بر اثر حملات هوایی اسرائیل در مناطق متفرقه سوریه کشته شدند؛ از جمله حاج صادق فرمانده اطلاعات سپاه قدس در سوریه و رضی موسوی فرمانده پشتیبانی گروه های شبه نظامی ایران در سوریه. با این حال اما رویترز با استناد به گفتگو با ۵ منبع آگاه در ایران گزارش داد که «ترور فرماندهان سپاه در سوریه ایران را به خروج کامل از کشور وادار نخواهد کرد».
منطقه سیده زینب در جنوب دمشق محل اصلی استقرار نظامی ایران در جنوب سوریه و بخش هایی در استان دیرالزور در شرق سوریه از نقاط استراتژیک و کلیدی برای رژیم ایران به شمار می روند چرا که دیرالزور در مرز سوریه و عراق بوده و نقطه تردد و استقرار و تجمع و اعزام شبه نظامیان ایران به بقیه مناطق سوریه است.
شبکه «دیرالزور ۲۴» که زیر نظر گروهی از اهالی منطقه اداره می شود از قول یک منبع آگاه گزارش داد «حاج عسکر» که منطقه البوکمال در حومه شرقی دیر الزور تحت سیطره او و شبه نظامیان سپاهی اش است دو روز پیش این منطقه را ترک کرد.
این پلتفرم رسانه ای افرود که فرماندهان گروه های شبه نظامی ایران در المیادین و البوکمال سه روز پیش در جلسه مفصلی با حضور «حاج عسکر» و «حاج کمیل و حاج سراج» شرکت کردند. «حاج عسکر و حاج کمیل و حاج سراج» ایرانی هستند. «حاج جواد» یکی از فرماندهان «حزب الله» لبنان و «ابو زینب» فرمانده گروه افغانستانی «فاطمیون» و «حاج گلزار» فرمانده گروه پاکستانی «زینبیون» در این جلسه شرکت کردند.
هر چند معلوم نیست که در این جلسه چه گذشته اما منابع محلی می گویند که نشست این فرماندهان به حمله ۲۸ ژانویه به «برج ۲۲» آمریکا در شمال شرق اردن ربط داشته است چرا که تهران بیم دارد که انتقام آمریکا شامل حال نیروها و فرماندهانش در سوریه شود.
شبه نظامیان ایران عمدتا در دو شهر المیادین و البوکمال سوریه حضور دارند و این دو منطقه محل تجمع و استقرار کاروان های اسلحه و پشتیبانی لجستیک و مقصد اصلی نیروهایی هستند که از عراق وارد سوریه می شوند. به عنوان مثال یک روز پس از ورود اتوبوس حامل نیروهای افغانستانی که در دو شهر مرزی حطله و عیاش مستقر شدند یک محموله تسلیحات از عراق وارد سوریه شد.
پیشدستی کردن
از سوی دیگر پایگاه خبری «فرات پست» گزارش داد که سپاه از بیم حملات هوایی احتمالی آمریکا به نیروهای خود در دیر الزور دستور آماده باش و تخلیه برخی از پایگاه ها را داده است.
«فرات پست» افزود «حاج رسول فرمانده شبه نظامیان در منطقه شرقی دستور داده که همه پایگاه ها در ساعات شب تخلیه شوند و صرفا نگهبانان این پایگاه ها در ساعات روز حضور داشته باشند».
این پایگاه خبری به نقل از منابع خود خاطر نشان کرد ««حاج رسول» مدیر سابق فرهنگسرای ایران در دیر الزور بوده و به دنبال فرار فرماندهان رده بالای شبه نظامیان به دمشق فرمانده گروه های زیر نظر سپاه در این منطقه شده است. مرکز منابع انسانی موسوم به «نصر» شبه نظامیان سپاه نیز تخلیه شده است».
پایگاه های اصلی شبه نظامیان فاطمیون و زینبیون و حزب الله لبنان در شهر مرزی البوکمال سوریه همچون مناطق امنیتی الهجانه و المعری و الجمیعات و الانطلاق تخلیه شده اند. «حزب الله» لبنان پایگاه های خود در محله های السکریه و الصناعه و الانطلاق را نیز تخلیه کرده است.
عمر ابو لیلی مدیر عامل شبکه «دیرالزور ۲۴» گفت آنچه تا حالا در شرق سوریه مشهود است مربوط به خروج تعداد محدودی از فرماندهان سپاه و روند روتین وار استقرار مجدد نیروهاست.
او به «الشرق الاوسط» گفت «تا حالا ۳ تن از فرماندهان سپاه از استان دیر الزور تخلیه شده اند. «حاج عسکر» مسئول اصلی گروه های شبه نظامی در البوکمال یکی از این ۳ فرمانده است. هویت بقیه فرماندهان پس از جا به جایی های اخیر به دنبال کشته شدن تعداد فراوانی از این مسئولان رده بالای سپاه در ماه های گذشته ناشناس است».
عمر ابو لیلی خاطر نشان کرد «تحرکات روتین وار شبه نظامیان در حوزه پشتیبانی ادامه دارد. یک کاروان اسلحه صبح پنجشنبه وارد شد و پیشتر ورود یک اتوبوس حامل نیروهای افغانستانی رصد شد. این نشان می دهد که ایران در حال افزایش حضور نظامی در بخش های شرقی به طور خاص و در سوریه به طور عام است و اقدامات بیشتری برای تقویت امنیت نیروها و فرماندهان در پیش گرفته؛ آنهم در شرایطی که موج نفوذ به داخل بدنه این تشکیلات به رغم همه بگیر و ببندهای دستگاه های امنیتی شبه نظامیان ایران ادامه دارد».
مقدمه خروج!
مقامات ایرانی به رویترز گفتند که فرماندهان ارشد و ماموران میانی سپاه از سوریه خارج شده اند و دستگاه امنیتی سوریه دلیل اصلی وقوع تلفات جانی گسترده اخیر بین فرماندهان سپاه در سوریه است.
عبد الناصر العاید تحلیلگر نظامی سوریه که اهل دیر الزور و ساکن فرانسه است معتقد است که خروج فرماندهان سپاه نشانه نزدیک شدن خروج کل شبه نظامیان ایران از سوریه است چرا که این گام کم هزینه ترین گزینه برای تهران شده است.
او در گفتگو با «الشرق الاوسط» افزود «به گمانم ایران قبل از پایان سال ۲۰۲۴ همه نیروهای خود را از سوریه خارج خواهد کرد و تشکیلات نظامی ایران طی چند هفته آینده به تدریج خارج می شوند. اما به هر حال رژیم ایران پیش از خروج نیروهایش به دنبال تثبیت منافع سیاسی و نفوذ فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی خود در مناطقی است که می خواهد از آنها خارج شود».
العاید که افسر سابق ارتش سوریه است بر این باور است که «مساله فقدان امنیت برای تشکیلات شبه نظامی ایران از جمله دلایل مهم خروج آنهاست چرا که جامعه با این تشکیلات ضدیت دارد. ضمنا این تشکیلات با طرف هایی احاطه شده اند که به دنبال بهره برداری از این ناامنی هستند. به اینها باید اختلافات عمیق و بنیادین بین آنها و رژیم اسد را نیز افزود. این عوامل روی هم رفته ایران را مجبور خواهد کرد که در اسرع وقت به حضور نظامی اش در سوریه پایان دهد».
تحلیل های متفاوتی درباره خبر غیر منتظره کاهش فرماندهان سپاه در سوریه مطرح می شوند. عده ای از آن به عنوان یک مانور یاد می کنند و برخی دیگر می گویند که این گامی در مسیر خروج کامل ایران از سوریه است اما به هر حال عده کثیری معتقدند که شبه نظامیان ایران در سوریه زیر فشار بی سابقه به خصوص از نظر امنیتی هستند چون اسرائیل و نیروهای ائتلاف موفق شدند که اخیرا تعدادی زیادی از فرماندهان ارشد ایران در سوریه را از میان بردارند و همین نشان می دهد که این تشکیلات شبه نظامی پایگاه اجتماعی حتی در مناطق استقرار خود مثل استان دیرالزور در شرق سوریه ندارند.
