هاشم صفی‌الدین شباهتی به رهبران حزب الله ندارد؛ مسیری که از "قم" ایران آغاز شد

متفاوت از رهبرانی که در نجف تحصیل کردند

هاشم صفی‌الدین در عکسی که مربوط به سال ۲۰۱۵ است (فرانس برس)
هاشم صفی‌الدین در عکسی که مربوط به سال ۲۰۱۵ است (فرانس برس)
TT

هاشم صفی‌الدین شباهتی به رهبران حزب الله ندارد؛ مسیری که از "قم" ایران آغاز شد

هاشم صفی‌الدین در عکسی که مربوط به سال ۲۰۱۵ است (فرانس برس)
هاشم صفی‌الدین در عکسی که مربوط به سال ۲۰۱۵ است (فرانس برس)

برخلاف رهبران تاریخی «حزب‌الله»، هاشم صفی‌الدین نخستین رهبر احتمالی حزب است که از حوزه علمیه قم در ایران می‌آید، در حالی که رهبران لبنانی دیگر در نجف تحصیل کرده‌اند.
این روزها نگاه‌ها به جانشین احتمالی حسن نصرالله معطوف شده است. اگرچه اطلاعات درون حزب حاکی از این است که نعیم قاسم برای دوره‌ای موقت به عنوان رهبر منصوب شده، برخی منابع عراقی می‌گویند این تصمیم مقدمه‌ای است برای اعلام هاشم صفی‌الدین، پسرخاله نصرالله، به عنوان دبیرکل جدید، اگر از حمله اسرائیل جان سالم به در ببرد.
«حزب‌الله» روز شنبه اعلام کرد که نصرالله در حمله اسرائیل به مقر حزب در ضاحیه جنوبی بیروت کشته شده است.

تاریخی میان دو حوزه

تمام رهبران پیشین «حزب‌الله»، از جمله عباس موسوی، صبحي طفیلی، و حسن نصرالله، در حوزه علمیه نجف تحصیل کرده‌اند. تنها استثنا، صفی‌الدین است که از ابتدای دهه ۱۹۸۰ در حوزه علمیه قم تحصیلات دینی خود را همزمان با تأسیس «حزب‌الله» در لبنان آغاز کرد.
واژه «حوزه» در ادبیات شیعی به مدرسه‌ای اطلاق می‌شود که در آن علوم دینی تدریس می‌شود و علمای شیعه از آن فارغ‌التحصیل می‌شوند.

چرا قم و نه نجف؟

منابع عراقی مرتبط با حوزه علمیه معتقدند که شرایط سیاسی عراق باعث شد صفی‌الدین به نجف نرود. اگر جنگ ایران و عراق نبود، او احتمالاً به نجف می‌رفت. در آن زمان، شرایط نجف بسیار دشوار بود و رژیم عراق فشار زیادی بر طلاب علوم دینی وارد کرده بود و بسیاری را از کشور اخراج کرد.
صفی‌الدین که در سال ۱۹۶۴ به دنیا آمد، همزمان با تأسیس «حزب‌الله» در لبنان ۱۸ سال داشت. با آغاز جنگ ایران و عراق، او به حوزه قم پیوست. برخی منابع معتقدند که عماد مغنیه نیز در این تصمیم او نقش داشته است.

«جبل عامل» در ایران

محققان عراقی می‌گویند صفی‌الدین در مدرسه «جبل عامل» در قم تحصیل کرده، در حالی که عراقی‌ها در مدرسه دیگری به نام «صدر» تحصیل می‌کردند.
وقتی صفی‌الدین به قم رسید، نصرالله هم آنجا بود. نصرالله تحصیلات خود را در اواخر دهه ۱۹۷۰ با تشویق یک روحانی از جنوب لبنان در نجف آغاز کرده بود.
صفی‌الدین از سال ۱۹۹۴ برای جانشینی نصرالله آماده شده است. در آن سال او تحصیلاتش را در قم به پایان رساند و به بیروت بازگشت. در سال ۲۰۰۸ نیز رسانه‌های ایرانی گزارش دادند که او به عنوان جانشین احتمالی نصرالله انتخاب شده است.

«ولایت فقیه»

با وجود اینکه رهبران «حزب‌الله» رهبر ایران را مرجع دینی و سیاسی خود می‌دانند، تحصیلات و آموزش صفی‌الدین در قم تأثیر مهمی بر تصمیم‌گیری‌های سیاسی و میدانی آینده خواهد داشت.
پژوهشگران به تفاوت‌های بسیاری بین حوزه‌های نجف و قم اشاره می‌کنند، اما مهم‌ترین تفاوت، رقابت بر سر «رهبری جهان شیعه» است. اغلب کفه به نفع نجف سنگینی می‌کرده است، در کنار اختلافات عقیدتی که قم را به مرکز «ولایت فقیه» مطلقه تبدیل کرده است؛ مفهومی که بیشتر مراجع نجف آن را رد می‌کنند.
پژوهشگر عراقی، علی المدن، در گفت‌وگو با «الشرق الأوسط» توضیح می‌دهد که «مدرسه نجف در دوران مرجعیت حکیم و خویی به بی‌طرفی سیاسی مشهور بوده و از دخالت مستقیم در امور سیاسی پرهیز می‌کرده است، در حالی که مدرسه قم بیشتر به سیاست اهمیت می‌داده و فقها نقش مهمی در این زمینه ایفا کرده‌اند».
صفی‌الدین هم از تأثیرات حوزه قم و چارچوب «ولایت فقیه» مستثنی نبوده است. همچنین، وصلت او با خانواده قاسم سلیمانی نقش مهمی در ادغام فرهنگی او در فضای ایران داشته که آگاهی سیاسی او را شکل داده و او را تا به امروز به رهبری برجسته‌ترین گروه مسلح در خاورمیانه رسانده است.



منابع: اسرائیل ۳۵ هدف را برای حمله در عراق مشخص کرده است

محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در میان عمار حکیم (راست) و رئیس‌جمهور عبداللطیف رشید (چپ) در جلسه‌ای در بغداد (عکس از رسانه‌های دولتی)
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در میان عمار حکیم (راست) و رئیس‌جمهور عبداللطیف رشید (چپ) در جلسه‌ای در بغداد (عکس از رسانه‌های دولتی)
TT

منابع: اسرائیل ۳۵ هدف را برای حمله در عراق مشخص کرده است

محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در میان عمار حکیم (راست) و رئیس‌جمهور عبداللطیف رشید (چپ) در جلسه‌ای در بغداد (عکس از رسانه‌های دولتی)
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در میان عمار حکیم (راست) و رئیس‌جمهور عبداللطیف رشید (چپ) در جلسه‌ای در بغداد (عکس از رسانه‌های دولتی)

منابع عراقی روز سه‌شنبه فاش کردند که محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، از شخصیت‌های شیعه خواسته است میانجی‌گری کرده و جلوی گروه‌های مسلح را بگیرند تا درگیر جنگ بین حزب‌الله لبنان و اسرائیل نشوند.
این درخواست پس از انتشار اخباری در داخل ائتلاف حاکم صورت گرفت که اسرائیل ۳۵ هدف در عراق را برای حمله شناسایی کرده است.
گروه‌های وابسته به ایران اعلام کرده‌اند که در پاسخ به ترور حسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله لبنان، آماده هستند در کنار مقاومت در جنوب لبنان بجنگند.

نگرانی‌هایی که نمی‌توان نادیده گرفت

با وجود تأکید سخنگوی دولت عراق، باسم العوادی، مبنی بر اینکه "طرف‌های عراقی از تشدید تنش دوری کرده‌اند"، اما پشت پرده‌های سیاسی نشان می‌دهند که نگرانی‌های جدی‌ای در مورد کشیده شدن به جنگ، محمد السودانی و نیروهای شیعی «چارچوب هماهنگی» را به خود مشغول کرده است.
گروه‌های مسلح اعلام کرده‌اند که تقریباً هر روز عملیات‌هایی علیه اهداف اسرائیلی انجام می‌دهند و دوشنبه شب نیز پایگاه ویکتوریا در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی بغداد را هدف قرار دادند. دولت عراق نگران است که این حملات موجب واکنش آمریکا و اسرائیل علیه این گروه‌ها در عراق شود.
به گفته منابع آگاه، با وجود اصرار گروه‌ها برای دخالت در جنگ، توانایی دولت السودانی برای مهار این گروه‌ها همواره زیر سوال بوده است. برخی نشانه‌ها در بغداد حاکی از آن است که گروه‌های عراقی منتظر دستوراتی از تهران هستند تا از حزب‌الله لبنان حمایت کنند.

اسرائیل ۳۵ هدف عراقی شناسایی کرده

یک منبع اعلام کرد که اطلاعاتی در میان احزاب و گروه‌های چارچوب هماهنگی وجود دارد که نشان می‌دهد تل‌آویو ۳۵ هدف در عراق را برای حمله شناسایی کرده که شامل رهبران سیاسی برجسته و فرماندهان گروه‌های مسلح است.
به گفته این منابع، دولت السودانی در تلاش است تا با اقدامات سیاسی از حملات احتمالی اسرائیل جلوگیری کند. به همین دلیل، نخست‌وزیر سه شخصیت تأثیرگذار را برای برقراری ارتباط با رهبران گروه‌های مسلح مأمور کرده است تا آن‌ها را قانع کنند که از دخالت در جنگ خودداری کنند.
السودانی همچنین میزبان جلسه ائتلاف «اداره دولت» بود که در آن بیشتر رهبران سیاسی عراق شرکت داشتند. در این جلسه تحولات منطقه و تأثیرات آن بر عراق بررسی شد.
یکی از منابع اضافه کرد که السودانی از عمار الحکیم، رهبر جریان حکمت، به‌عنوان واسطه‌ای برای مذاکره با گروه‌های مسلح برای جلوگیری از تشدید تنش استفاده کرده است.

شخصیت دینی تأثیرگذار

السودانی در این شرایط حساس تلاش می‌کند پیام‌هایی ارسال کند که خطرات ناشی از تشدید تنش‌های نظامی را گوشزد کند. به گفته منابع، او در کنار الحکیم، به یک شخصیت دینی تأثیرگذار و فرمانده یکی از گروه‌های مسلح نیز روی آورده و از آن‌ها خواسته تا فعالانه برای آرام کردن اوضاع اقدام کنند.
با این حال، یکی از منابع احتمال می‌دهد که برخی از رهبران گروه‌های مسلح به تلاش‌های السودانی پاسخ ندهند. آن‌ها این نبرد را نبردی حیاتی می‌دانند که مستقیماً محور مقاومت را هدف قرار داده است.
منابعی در لندن نیز اعلام کرده‌اند که در بغداد نگرانی‌هایی وجود دارد که دخالت بیشتر گروه‌های مسلح عراقی در جنگ با اسرائیل، پیامدهای سختی را برای عراق به همراه داشته باشد.
همچنین این منابع افزودند که دولت عراق نگران است گروه‌های وابسته به «حشد الشعبی» حملات خود علیه اسرائیل را تشدید کنند، به‌ویژه پس از کشته شدن حسن نصرالله. با این حال، این گروه‌ها از حمایت مالی دولت عراق برخوردار هستند و برخلاف حزب‌الله که در نزدیکی مرزهای اسرائیل است، از لحاظ جغرافیایی از اسرائیل دورتر هستند.