ترور نصر الله؛ چه بر سر حوثی ها خواهد آمد؟

حوثی ها تنش را کنترل می کنند اما جای «حزب الله» را پر نمی کنند

مُسيّرات حوثية تستخدمها الجماعة في هجماتها ضد السفن (رويترز)
مُسيّرات حوثية تستخدمها الجماعة في هجماتها ضد السفن (رويترز)
TT

ترور نصر الله؛ چه بر سر حوثی ها خواهد آمد؟

مُسيّرات حوثية تستخدمها الجماعة في هجماتها ضد السفن (رويترز)
مُسيّرات حوثية تستخدمها الجماعة في هجماتها ضد السفن (رويترز)

هنوز چند ساعتی از جشن و پایکوبی حوثی ها به خاطر شلیک موشک بالستیک به تل آویو نگذشته بود که رهبران حوثی مجبور شدند سکوت کنند. ارتش اسرائیل اعلام کرد حسن نصر الله دبیر کل «حزب الله» لبنان را در حملات هوایی به ضاحیه جنوبی بیروت ترور کرد.
عبد الملک حوثی رهبر حوثی ها در سخنرانی هفتگی خود از اراده و عزم این گروه برای ادامه حمایت از «حزب الله» و جنبش «حماس» در مواجهه با ارتش اسرائیل خبر داد و ساعاتی بعد حوثی ها به سمت تل آویو موشک پرتاب کردند. رهبر حوثی ها در اظهاراتش افزود «(حزب الله) یکپارچه تر و قوی تر از هر زمان دیگری است». او برای اسرائیل خط و نشان کشیدند که شکست می خورد.
حوثی ها که هنوز سرگرم برآورد حمله موشکی خود به تل آویو و افزایش حضورشان در عرصه نبرد منطقه ای بودند اسرائیل ادعای خود به داشتن برتری تکنولوژی و نظامی را به رخ کشید و مواضع مهم «حزب الله» در ضاحیه جنوبی بیروت و جنوب لبنان را با خاک یکسان کرد. جشن و شادمانی حوثی ها به پایان رسید به خصوص پس از اعلام خبر ترور موفق حسن نصر الله توسط ارتش اسرائیل که همچون پتکی بر سر محور ممانعت فرود آمد.
این تحولات پرشتاب با یک گزارش محرمانه کارشناسان سازمان ملل همزمان شدند که در این گزارش گفته شده گروه حوثی از یک جنبش مسلح یمنی با امکانات و توانمندی محدود به دلیل کمک و حمایت و تجربیات «سپاه قدس» ایران و «حزب الله» لبنان و کارشناسان و مستشاران عراقی به سازمان نظامی قوی تبدیل شده است.

قایق های گروه حوثی که بنا به کارشناسان سازمان ملل به یک سازمان نظامی تبدیل شده است (فرانس پرس)

کارشناسان با استناد به متخصصان نظامی یمن و منابع نزدیک به حوثی ها می گویند «حوثی ها توانایی توسعه و تولید نظامی بدون حمایت خارجی و شبکه تسلیحات پیچیده ندارند. دامنه انتقال تجهیزات و مهمات و فناوری نظامی از منابع خارجی به حوثی ها بی سابقه است و شامل تامین مالی و آموزش های فنی و تاکتیکی می شود».
کارشناسان معتقدند که تسلیحات و شیوه های تاکتیکی حوثی ها به تسلیحات ایرانی شباهت دارد. همکاری بین حوثی ها و «گروه القاعده» از یک سو و عملیات قاچاق اسلحه بین حوثی ها و گروه «الشباب» سومالی افزایش پیدا کرده است.

حوثی ها جای حزب الله را پر نمی کنند

حوثی ها پس از حملات و ضربه های پیاپی به «حزب الله» در چند روز گذشته با گزینه های پیچیده ای روبرو شده اند. حوثی ها از تقابل نظامی بین «حزب الله» و اسرائیل استفاده و برای خودشان بازارگرمی کردند و دست به تشدید تنش در دریای سرخ و اقیانوس هند زدند و حتی کارشان به زدن موشک بالستیک به سمت اسرائیل نیز رسید که به قول خودشان هایپرسونیک بود.
اسلام المنسی پژوهشگر مرکز مطالعات خاورمیانه می گوید «گروه های نیابتی ایران در منطقه پس از پاسخ کوبنده اسرائیل به «حزب الله» شاید حساب کار دستشان بیاید و ببینند که خطر بیخ گوششان است و به گمانم این گروه ها قبل از هر گونه تشدید تنش هزار بار فکر خواهند کرد».
قایق های گروه حوثی ها که به گفته کارشناسان سازمان ملل به یک سازمان نظامی تبدیل شده اند (فرانس پرس)

المنسی در ادامه گفتگو با «الشرق الاوسط» افزود «گروه حوثی در وضعیت کنونی بی پروایی را کنار خواهند گذاشت و تشدید تنش را شوخی نخواهند گرفت و روند جدیدی برای مقابله با تنش (پس از ترور نصر الله) اتخاذ می کنند. البته وظیفه و نقش هر کدام از این گروه های نیابتی از سوی ایران تعیین خواهد شد و آنها معمولا از فرماندهان سپاه و نیروی قدس دستور می گیرند».
او فرضیه انتقام گروه های نیابتی ایران در منطقه بدون دستور رژیم ایران و بدون در نظر گرفتن معادلات منطقه ای و بین المللی از جمله برنامه هسته ای ایران و مناسبات ایران و آمریکا را دور از ذهن خواند و گفت که به نظر نمی رسد حوثی ها بخواهند خودشان را به عنوان جانشین «حزب الله» در رویارویی با اسرائیل مطرح کنند.
المنسی پژوهشگر مسائل ایران معتقد است که حوثی ها قدرت و تجربه «حزب الله» را ندارند و اسرائیل توانست در میان «حزب الله» به طور وسیع نفوذ پیدا کند. احتمال پیدایش خلا بزرگ پس از ترور نصر الله وجود دارد اما حوثی ها در موقعیتی نیستند که جای او را پر کنند به خصوص اگر موانع جغرافیایی و دوری حوثی ها از کانون تنش و درگیری را نیز در نظر بگیریم.
حملات گروه حوثی با پهپاد و موشک های بالستیک در ده ماه گذشته در گذرگاه های کلیدی حمل و نقل دریایی در دریای سرخ تحت عنوان «حمایت از فلسطینیان» در نوار غزه ادامه یافت و این حملات باعث توقف روند تجارت دریایی جهانی شد.

حساب و کتاب های پیچیده

برخی از سران ارشد و دانه درشت های گروه حوثی قبل از صدور بیانیه از سوی رهبر آنها درباره کشته شدن حسن نصر الله دست از انتشار پست و مطلب در شبکه های اجتماعی برداشتند به ویژه اینکه آنها حمله موشکی اخیر به تل آویو را جشن گرفته بودند.

تصویری از رهگیری موشکی که حوثی ها روز جمعه به سمت تل آویو شلیک کردند (اکس)

صلاح علی صلاح پژوهشگر سیاسی پیش بینی می کند که حوثی ها در وضعیت کنونی دچار سردرگمی و بلاتکلیفی شده اند که آیا روند افزایش تنش را ادامه بدهند یا از آن دست بکشند. حوثی ها در سطح تصمیم گیری در این باره نیز دچار دو دستگی هستند چه اینکه آنها در موارد مشابه قبلی نیز دچار آشفتگی و سردرگمی شده بودند که البته این دست پاچگی را علنی نکردند.
صلاح در ادامه گفتگو با «الشرق الاوسط» افزود «حوثی ها نمی توانند درباره تشدید تنش یا انتقام از خون دبیر کل «حزب الله» تصمیم بگیرند. «حزب الله» که ضربه های سهمگینی خورد خدمات و کمک های بسیاری به حوثی ها ارایه داد. حوثی ها با کمک و تجربه مستشارین و کارشناسان «حزب الله» موفق به بسط نفوذ خود در یمن شدند و خود را به عنوان بازیگر جدی در سطح منطقه معرفی کردند که منافع بسیاری از قدرت ها را در معرض خطر قرار دادند».

او در ادامه خاطر نشان کرد «حوثی ها شاید حالا ندانند که تشدید تنش چه آثار و ریسکی برای خود حوثی ها و مردم یمن خواهد داشت. مردم در مناطق تحت کنترل حوثی ها اهمیت خاصی برای حوثی ها ندارند. جناح عقیدتی و تندروی گروه حوثی شاید اصلا آثار و تبعات افزایش احتمالی تنش را درک نکند».

صلاح خاطر نشان کرد «اسرائیل پاسخ حوثی ها را هنوز نداده که البته معنای پاسخ دیر اسرائیل این نیست که حملات حوثی ها اهمیتی برای اسرائیل ندارد بلکه اسرائیل اولویت بندی کرده و اولویت کنونی اسرائیل «حزب الله» است و بعد از آن نوبت تهدیدهای دیگری می رسد که از سوریه و عراق متوجه اسرائیل می شود. سپس اسرائیل سراغ یمن خواهد رفت. اولویت بندی اسرائیل بر مبنای موقعیت جغرافیایی است».

وقفه اجباری در جنگ

اسرائیل در پاسخ به تهدیدهای حوثی تردید نکرده است. اسرائیل ۲۰ ژوئیه به بندر حدیده در ساحل غربی یمن حمله هوایی کرد. حوثی ها کنترل این بندر را در اختیار دارند. حوثی ها یک روز پیش از آن در حمله پهپادی مرگبار تل آویو را مورد هدف قرار داده بودند که در این حمله برخی تاسیسات و مخازن سوخت آتش گرفت و چندین نفر از کارگران بندر جان باختند.
افزایش نگرانی درباره تبعات تشدید تنش بین حوثی ها و اسرائیلی بر وضعیت انسانی فاجعه بار در یمن (رویترز)

عبد الرحمان انیس پژوهشگر سیاسی یمنی می گوید «به احتمال زیاد ترور دبیر کل «حزب الله» تاثیر بسزایی بر حوثی ها خواهد داشت. نباید از یاد برد که حمله هوایی اسرائیل به بندر حدیده آثار فجیعی داشت و حملات موشکی حوثی ها به سمت اسرائیل را برای مدت نه چندان کوتاهی ناکار کرد».

انیس در گفتگوی اختصاصی با «الشرق الاوسط» خاطر نشان کرد «حوثی ها دیدند حملات هوایی آمریکا و بریتانیا به مواضعشان در چند ماه اخیر موثر نبوده است اما این گروه پس از حمله هوایی اسرائیل واقعا متوجه خطر شدند. حمله اخیر آنها با موشک بالستیک صرفا یک هیاهوی رسانه ای بود تا حمله نظامی».
انیس افزود «حوثی ها ترور دبیر کل حزب الله را بسیار جدی خواهند گرفت و حملات خود را نه فقط به سمت اسرائیل بلکه در دریای سرخ نیز کاهش می دهند و رهبرانشان دست به تشدید اقدامات احتیاطی گسترده برای حفاظت از خود می زنند چون از حمله و ترورهای اسرائیل هراس دارند. البته موضع آمریکا و بریتانیا در قبال آنها تغییر نکرده است».



سایه نصرالله از سر «حزب الله» کم شد؛ زخم کاری

حسن نصر الله دبیر کل «حزب الله» در مراسم حزبی در ضاحیه جنوبی بیروت در سال ۲۰۱۵ (فرانس پرس)
حسن نصر الله دبیر کل «حزب الله» در مراسم حزبی در ضاحیه جنوبی بیروت در سال ۲۰۱۵ (فرانس پرس)
TT

سایه نصرالله از سر «حزب الله» کم شد؛ زخم کاری

حسن نصر الله دبیر کل «حزب الله» در مراسم حزبی در ضاحیه جنوبی بیروت در سال ۲۰۱۵ (فرانس پرس)
حسن نصر الله دبیر کل «حزب الله» در مراسم حزبی در ضاحیه جنوبی بیروت در سال ۲۰۱۵ (فرانس پرس)

وضع منطقه بعد از ترور حسن نصر الله دبیر کل «حزب الله» با قبل از آن متفاوت خواهد بود. حسن نصر الله نماد مهم و برجسته محور مقاومت بود تا جایی که در میان پایگاه هواداران شیعه به «رهبری که نمی میرد» معروف بود. اما نصر الله امروز از دنیا رفت و دیگر خبری از خط و نشان کشیدن ها و انگشتش که به نشانه تهدید بلند می کرد نخواهد بود. دیگر خبری از این رهبر «کاریزماتیک» که هوادارانش به تهدید ناپذیر بودنش باور داشتند نخواهد بود. سوال مهم در مرحله کنونی این است که پس از رفتن نصر الله چه خواهد شد؟ چطور ایران در برابر ترور نصر الله موضع گیری می کند و چه کارکردی برای «حزب الله» در مرحله بعدی که قاعدتا رویارویی با اسرائیل است در نظر خواهد گرفت؟ عباس الموسوی دبیر کل پیشین «حزب الله» که در سال ۱۹۹۲ توسط اسرائیل ترور شد قدرت «آرام و بی دردسر» به نصرالله منتقل شد.
اما با این حال جای خالی حسن نصر الله به این راحتی پر نخواهد شد چه اینکه او از جمله مهم ترین شخصیت های موثر در خاورمیانه و جهان عرب و جهان اسلام به شمار می رفت. «حزب الله» در دوران زمامداری نصر الله با حمایت حداکثری ایران به قدرت منطقه ای تبدیل شد و نقش خود را در چند سال گذشته به عنوان نیروی سیاسی موثر که حرف اول و آخر را در لبنان می زند تثبیت کرد. دشمنان و نیروهای متخاصم «حزب الله» اذعان داشت که قدرت واقعی در لبنان دست نصر الله بود.
حسن جونی سرتیپ بازنشسته لبنانی و علی الامین تحلیلگر مسائل سیاسی درباره جای خالی نصر الله در مرکز فرماندهی و رهبری «حزب الله» هم نظرند و در گفتگو با «الشرق الاوسط» درباره موضع ایران صحبت کردند که چطور کارکرد «حزب الله» در مرحله بعدی را تعیین می کند.

ضربه کاری و تخریب روحیه

جونی گفت ترور نصر الله «ضربه کاری به «حزب الله» است چرا که نصر الله از چهره کاریزماتیک برخوردار بوده و در مقام دبیر کل این گروه یک نماد به شمار می رفت و همواره مرکز ثقل استراتژیک «حزب الله» بود.
او افزود «کار «حزب الله» پس از ترور دبیر کل آن تمام نمی شود».
این سرتیپ بازنشسته ارتش لبنان در گفتگو با «الشرق الاوسط» خاطر نشان کرد «نباید فراموش کرد «حزب الله» یک سازمان بزرگ و با سابقه است که نهادهای متعدد دارد. پس ترور دبیر کل و فرمانده «حزب الله» پایان کار «حزب الله» نیست. «حزب الله» برای ادامه حضور و نقش این گروه در مرحله حساس کنونی جنگ دبیر کل جدید منصوب می کند».

هواداران «حزب الله» عکس ها و پرچم این گروه و پرچم ایران را در مراسمی در شهر نبطیه در جنوب لبنان در ۲۰۲۲ بلند کردند (فرانس پرس)

از سوی دیگر الامین به «الشرق الاوسط» گفت «بی گمان غیبت حسن نصر الله باعث تضعیف شدید روحیه نیروها و هوادارانش می شود چرا که او نماد بود. نمادی که فراتر از سازمان (حزب الله) بود. حسن نصر الله برای هوادارانش که اعضای «حزب الله» نبودند نیز نماد به شمار می رفت. او رهبر کاریزماتیک با نقش و حضور و تاثیر فراوان بود».
او بر این باور است که نبود حسن نصر الله پیامدهای گوناگونی خواهد داشت اما «باید گفت که ساختار و سیستم و آرایش سازمانی (حزب الله) فرد محور نیست بلکه (حزب الله) نهادهای مختلفی درون حزبی دارد که موسسات مذهبی- ایدئولوژیک و مالی و سلامت و آموزشی و تربیتی و غیره هستند. مجموع این ساختار این امکان را به (حزب الله) می دهد تا از هم نپاشد و به نقش موثر خود ادامه دهد».

الامین خاطر نشان کرد «شاید تاثیر (حزب الله) اندکی کاهش پیدا کند اما حمایت های مالی و غیر مالی ایران نقش بسزایی در این حوزه دارد. اما آنچه ایران و (حزب الله) در ۴۰ سال گذشته ساختند و نهادهایی که در لبنان راه اندازی کردند به (حزب الله) کمک می کنند تا سرپا بماند به عنوان مثال موسسات زیر مجموعه بنیاد شهید که خانواده شهدای حزب را ساپورت می کند. این موسسات چند هزار کارمند دارند و نیروی انسانی هستند که به «حزب الله» پایگاه اجتماعی دارای مصونیت می دهند. جایگاه مذهبی (حزب الله) نیز به مقاومت و ایستادگی این سازمان کمک می کند».

الامین بر این باور است که نبود نصر الله در راس هرم رهبری «حزب الله» تبعات ناگواری دارد اما تحولات دراماتیکی به وقوع نخواهد پیوست. این پروسه طول خواهد کشید و به یک سوال اصلی یعنی ایران مربوط است. آیا کارکرد «حزب الله» که همواره توسط ایران استفاده ابزاری برای مواجهه با اسرائیل داشت تغییر خواهد کرد؟ به عبارت دیگر آیا ایران کارکرد «حزب الله» را تغییر می دهد یا خیر؟ تفسیر و تحلیل وضع آینده و تاثیر ترور حزب الله پس از پاسخ به این سوال روشن تر خواهد بود».

الامین درباره جانشین نصر الله که هاشم صفی الدین پسر خاله نصر الله و رئیس شورای اجرایی «حزب الله» خواهد بود افزود «دورنمای مرحله بعدی و جهت گیری حزب الله با هویت جانشین نصر الله مشخص خواهد شد».

سرنوشت «حزب الله» در گرو موضع «مبهم» ایران

سرتیپ جونی می گوید موضع ایران از جنگ کنونی به خصوص پس از ترور فرماندهان یگان رضوان «حزب الله» سوال برانگیز است. الامین معتقد است ایران پشت «حزب الله» را خالی نخواهد کرد اما رژیم ایران نقش و کارکرد «حزب الله» در آینده را تعیین می کند. ایران منافع خود را بر گزینه ورود به جنگ ترجیح داد.
جونی با اشاره به «ابهام و مرموز بودن دیدگاه های مقامات ایرانی که باعث تعجب عده زیادی در لبنان و تضعیف روحیه پایگاه هواداران «حزب الله» شدند» اضافه کرد «مساله مهم اینک این است که ایران چطور درباره ترور نصر الله موضع گیری می کند و چه سمت و سویی برای دست کشیدن یا ادامه جنگ می گیرد».

حسن نصر الله دبیر کل «حزب الله» در مراسم حزبی در ضاحیه جنوبی بیروت در سال ۲۰۱۵ (فرانس پرس)

الامین بر این باور است که «اینکه بگوییم ایران حزب الله را فدای منافعش کرد اندکی مبالغه انگیز است چرا که گروه های نیابتی برای رژیم ایران از اهمیت برخوردارند و ایران از این گروه ها دست نخواهد کشید».
او توضیح داد «آنچه گذشت این است که ایران به نوعی موازنه ایجاد کرد چرا که می خواهد رژیم را که ممکن است در صورت ورود به جنگ در خطر قرار بگیرد حمایت کند. ایران نمی خواهد مستقیما وارد جنگ شود و ترجیح می دهد ضربه ها را فقط (حزب الله) بخورد. بنابراین منافع ملی و قومی برای رژیم ایران اولویت اول هستند و حمایت از گروه های نیابتی اولویت بعدی هستند. این گروه ها سپر حمایتی رژیم ایران به شمار می روند. رژیم ایران سپر حمایتی آنها نیست».

الامین گفت تهران از حمایت حزب الله دست نمی کشد چرا که تامین مالی و جهت گیری و اداره حزب الله حتی در نهادهای داخلی حزب الله توسط ایران انجام می شود. اما سوال درباره مرحله بعدی است. نقش حزب الله در مرحله بعدی چه خواهد بود؟ کارکرد احتمالی حزب الله در مرحله بعدی چه خواهد بود؟ آیا حزب الله نقش قبلی اش را کنار می گذارد و به سمت یک توافق لبنانی و نقش سازنده در لبنان می رود؟ و یا اینکه دست به گام های غیر قابل پیش بینی خواهد زد؟ اما با این حال بایدد گفت که حزب الله دستخوش تحول بزرگی شد که بر خود حزب الله و روابطش با ایران تاثیر می گذارد.