جای خالی‌ای که سخت پر می‌شود؛ چرا ترور السنوار «سخت‌ترین ضربه» در تاریخ «حماس» است؟

تصویر: السنوار در مراسم «روز قدس» در غزه، سال 2023 (EPA)
تصویر: السنوار در مراسم «روز قدس» در غزه، سال 2023 (EPA)
TT

جای خالی‌ای که سخت پر می‌شود؛ چرا ترور السنوار «سخت‌ترین ضربه» در تاریخ «حماس» است؟

تصویر: السنوار در مراسم «روز قدس» در غزه، سال 2023 (EPA)
تصویر: السنوار در مراسم «روز قدس» در غزه، سال 2023 (EPA)

منابع آگاه فلسطینی به «الشرق الأوسط» گفتند که ترور یحیی السنوار، رهبر جنبش «حماس»، «سخت‌ترین ضربه» به این جنبش از زمان تأسیس آن بوده است. با وجود ترور چندین نفر از بنیان‌گذاران این جنبش، این منابع تأکید کردند که این ترور یک «جای خالی که به‌سختی پر می‌شود» ایجاد کرده است. آن‌ها پیش‌بینی می‌کنند که این ترور تأثیرات بزرگی بر وضعیت فعلی نوار غزه و سرنوشت خود حماس داشته باشد و ممکن است به درگیری گسترده‌تر منطقه‌ای میان ایران و اسرائیل منجر شود.

  • السنوار تنها یک رهبر عادی برای «حماس» نبود. او به‌ویژه پس از آغاز عملیات «طوفان الاقصی» در ۷ اکتبر سال گذشته، به برجسته‌ترین نماد تاریخ این جنبش تبدیل شد. السنوار «معمار طوفان» بود؛ مردی که طولانی‌ترین عملیات فریب اسرائیل را طراحی کرد و باعث ضربه به اعتبار این کشور و فاش شدن یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های اطلاعاتی آن شد.
  • السنوار فرمانده‌ای بود که نفوذ بلامنازعی در میان نیروهای «کتائب القسام» داشت. این نیروها در نبردهایی در غزه شرکت دارند که در میان خرابی‌های این منطقه تاکنون بیش از چهل هزار کشته بر جای گذاشته است.
  • السنوار همچنین نماد تقویت اتحاد با ایران بود. این اتحاد به کمک توافق‌هایی شکل گرفت که بر اساس آن ایران تأمین مالی، تسلیحات و تخصص‌های نظامی را به حماس ارائه کرد

السنوار در مراسم سی‌ویکمین سالگرد تأسیس حماس در سال ۲۰۱۸ (EPA)

  • در دوره رهبری السنوار، حماس تغییرات چشمگیری نسبت به دوران رهبران قبلی داشت. در این دوره، تصمیمات سیاسی و نظامی در دستان یک نفر قرار گرفت و او از حمایت گسترده‌ای در میان مردم غزه برخوردار بود.
  • اعضای حماس به السنوار به‌عنوان یک رهبر کاریزماتیک نگاه می‌کردند که دارای ویژگی‌های رهبری بود و درگیر رقابت‌های داخلی بر سر قدرت یا جایگاه نبود.
  • ترور السنوار یک پیروزی بزرگ برای بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، محسوب می‌شود. او پیش از این وعده داده بود که همه افراد مرتبط با «طوفان الاقصی» را تعقیب خواهد کرد. با این ترور، نتانیاهو این موفقیت را به فهرست دستاوردهایش اضافه می‌کند، شبیه به ترور حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان.
  • این ترور - حتی اگر به‌طور تصادفی رخ داده باشد - نشان داد که موضوع گروگان‌های حماس دیگر برای دولت اسرائیل اهمیت زیادی ندارد و گروگان‌ها به عنوان اهرم فشاری بر تصمیمات این کشور تأثیر چندانی ندارند.

منابع تأکید کردند:

  • حماس دارای سلسله‌مراتب رهبری است که احتمال ترور رهبرانش را در نظر می‌گیرد، اما در حال حاضر کسی با ویژگی‌های السنوار در جنبش وجود ندارد. به‌ویژه پس از ترور اکثر اعضای حلقه‌ای که مسئولیت تعیین زمان «طوفان» را بر عهده داشتند.
  • برخلاف حزب‌الله که توانایی ارتباط با ایران و دریافت کمک‌های مختلف را دارد، حماس در یک منطقه محاصره‌شده قرار دارد و امکان دریافت کمک فوری یا نجات آن به‌سختی فراهم می‌شود.
  • در حالی که ترور السنوار به معنای پایان حماس نیست، غیبت او قطعاً این جنبش را تضعیف خواهد کرد. تصمیم‌گیری در حماس بدون حضور او سخت‌تر و کندتر خواهد شد، به‌ویژه در هماهنگی میان رهبری سیاسی و شاخه نظامی «القسام».

رئیس ستاد ارتش اسرائیل و رئیس شاباک در محل ترور امروز (ا.ف.پ)

  • ترور السنوار سؤالاتی را در مورد ادامه جنگ در غزه و سرنوشت گروگان‌ها به وجود آورده است. ممکن است این ترور موجی از عملیات انتحاری را به همراه داشته باشد.
  • پس از ترور السنوار، بسیار دشوار خواهد بود که رهبر بعدی حماس بتواند به آتش‌بس رضایت دهد، به‌ویژه اگر توافق در سایه حملات سنگین اسرائیل و از دست دادن رهبران ارشد حماس، مانند اسماعیل هنیه که در تهران ترور شد، شکل گیرد.
  • این ترور در زمانی رخ داده که منطقه در وضعیت بسیار حساسی قرار دارد و اسرائیل آماده حمله به ایران است. این شرایط احتمال شعله‌ور شدن جبهه‌های مختلف در منطقه را افزایش می‌دهد. پیش‌بینی تأثیر غیبت السنوار بر وضعیت داخلی اسرائیل دشوار است. این احتمال وجود دارد که بحث درباره سرنوشت گروگان‌ها دوباره در اولویت قرار گیرد، به‌ویژه اگر باور عمومی به این نتیجه برسد که زمان پذیرش آتش‌بس فرا رسیده است.


منبع امنیتی به «الشرق الأوسط»: وفیق صفا در وضعیت بحرانی

تصویر منتشر شده از ملاقات پیشین جبران باسیل با حسین خلیل، معاون سیاسی دبیرکل حزب‌الله، و وفیق صفا، مسئول ارتباطات حزب‌الله
تصویر منتشر شده از ملاقات پیشین جبران باسیل با حسین خلیل، معاون سیاسی دبیرکل حزب‌الله، و وفیق صفا، مسئول ارتباطات حزب‌الله
TT

منبع امنیتی به «الشرق الأوسط»: وفیق صفا در وضعیت بحرانی

تصویر منتشر شده از ملاقات پیشین جبران باسیل با حسین خلیل، معاون سیاسی دبیرکل حزب‌الله، و وفیق صفا، مسئول ارتباطات حزب‌الله
تصویر منتشر شده از ملاقات پیشین جبران باسیل با حسین خلیل، معاون سیاسی دبیرکل حزب‌الله، و وفیق صفا، مسئول ارتباطات حزب‌الله

یک منبع امنیتی عالی‌رتبه لبنانی به «الشرق الأوسط» تایید کرد وفیق صفا، مسئول هماهنگی و ارتباطات در حزب‌الله، در وضعیت "بحرانی" قرار دارد. او بر اثر حمله هوایی اسرائیل به شدت مجروح شد. این حمله ساختمانی در یک محله پرجمعیت در بیروت، پایتخت لبنان، را هدف قرار داد که منجر به کشته و زخمی شدن ده‌ها نفر شد. دستگاه‌های امنیتی لبنان نتوانستند اطلاعات دقیقی به دست آورند که آیا صفا زنده است یا درگذشته است.

ارتباط‌دهنده با نصرالله

صفا همواره به عنوان پل ارتباطی نیروهای امنیتی و سیاسی لبنان با حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله که ماه گذشته توسط اسرائیل ترور شد، شناخته می‌شد. بنا بر وزارت خارجه آمریکا، وفیق صفا که در سال ۲۰۱۹ تحت تحریم وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار گرفت، نقش کانال ارتباطی بین حزب‌الله و نیروهای امنیتی لبنان را ایفا می‌کرد. او همچنین رئیس دستگاه امنیتی حزب‌الله بود که به صورت مستقیم به نصرالله گزارش می‌داد. واشنگتن او را متهم به سوءاستفاده از بنادر و گذرگاه‌های مرزی لبنان برای قاچاق، تسهیل سفر به نمایندگی از حزب‌الله، و تضعیف امنیت و سلامت مردم لبنان و همچنین محروم کردن دولت لبنان از درآمدهای وارداتی کرده است.

مذاکره‌کننده ارشد

وفیق صفا در سال ۱۹۶۰ در روستای زبدین، واقع در جنوب لبنان، متولد شد و در سال ۱۹۸۴ به حزب‌الله پیوست و در سال ۱۹۸۷ به عنوان رئیس کمیته امنیتی منصوب شد.

برای بسیاری از رهبران و شخصیت‌های سیاسی و امنیتی لبنان، صفا دومین شخص مهم پس از نصرالله محسوب می‌شد. او مسئولیت مذاکره و هماهنگی به نمایندگی از حزب‌الله را در همه پرونده‌ها بر عهده داشت، چرا که روابط سیاسی، خارجی، و امنیتی حزب‌الله تحت مدیریت او بود.

اطلاعات نشان می‌دهد که او نقش مهمی در مذاکرات سال ۲۰۰۰ پس از ربودن سه سرباز اسرائیلی ایفا کرد که اجسادشان در سال ۲۰۰۴ به تل‌آویو بازگردانده شد. همچنین او نقش اساسی در تبادل اسرا میان حزب‌الله و اسرائیل در سال ۲۰۰۸ داشت.

تهدید قاضی به "قلع‌وقمع کردن"

نام وفیق صفا به‌ویژه پس از خروج نیروهای سوری از لبنان در سال ۲۰۰۵ برجسته شد. او یکی از چهره‌های کلیدی در بازسازی ساختار امنیتی حزب‌الله به شمار می‌رفت.

در سپتامبر ۲۰۲۱، نام صفا در رسانه‌ها به دلیل تهدیدات او علیه قاضی طارق بیطار، بازپرس پرونده انفجار بندر بیروت، مطرح شد. او قاضی را تهدید به "ریشه‌کن کردن" کرده بود.

مانند بسیاری از مقامات حزب‌الله، پس از ترور نصرالله، صفا از دید عموم ناپدید شد و گزارش‌هایی مبنی بر زخمی شدن دو فرزندش در جریان انفجار دستگاه‌های بی‌سیم (پیجر) در ۱۷ ماه گذشته منتشر شده است.

او فرمانده امنیتی اصلی نیست

به گفته علی الامین، فعال سیاسی مخالف حزب‌الله، صفا در دهه ۱۹۸۰ عضو کمیته امنیتی در ضاحیه جنوبی بیروت بود و در جریان درگیری‌های میان حزب‌الله و جنبش امل نیز نقشی داشت. او با اشاره به نقش صفا در مذاکرات، می‌گوید که صفا به دلیل ارتباطاتش با نیروهای امنیتی و سیاسی لبنان شناخته می‌شود.

الامین در گفت‌وگو با «الشرق الأوسط» تأکید می‌کند که صفا یکی از فرماندهان امنیتی اصلی حزب‌الله نیست، زیرا این فرماندهان معمولاً نام‌های ناشناخته و اعلام‌نشده‌ای دارند. او می‌گوید که در ترورهای اخیر، بیشتر کسانی که مسئولیت‌های کلیدی داشتند و کشته شدند، ناشناخته بودند.