نگرانی روسیه از سناریوهای مبهم تحولات سوریه پس از سرنگونی بشار اسد متحد مسکو پیداست. وزارت خارجه روسیه خواستار توقف فوری خشونت و جلوگیری از به کارگیری گزینه نظامی و بازگشت به روند سیاسی برای گفتگو بر مبنای قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت شد.
رسانه های روسیه درباره تحولات پرشتاب در سوریه دستپاچه بودند تا اینکه اولین اظهار نظر رسمی سوری خاطر نشان کرد که مسکو نمی داند بشار اسد کجاست و احتمالا به روسیه فرار کرده است.
جالب اینجاست که رسانه های نزدیک به کرملین که پیش از این به نیروهای وابسته به مخالفان رژیم اسد «تروریست» و «گروه های خودسر» می گفتند در یک چرخش ناگهانی از عنوان «گروه های مسلح» استفاده کرده و گزارش دادند که این گروه ها «قدرت را به دست گرفتند». تحلیلگران روس نیز در اظهاراتشان به جای «سقوط نظام» از «سقوط سوریه» استفاده کردند.
پیداست که سرعت تغییرات جاری در سوریه دلیل نگرانی روس هاست چرا که نظام سوریه فروپاشید و مخالفان در یک چشم به هم زدن شهرهای سوریه را تسخیر کردند آنهم تنها ساعاتی پس از اظهارات سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه که بر لزوم «برقراری آتش بس فوری و آغاز مذاکرات منتهی به راهکار سیاسی» تاکید کرد. لاوروف اشاره کرد که اسد در دوره انتقالی در قدرت می ماند. تحلیلگران می گویند که دستگاه های دیپلماسی روسیه و کشورهای روند «آستانه» از روند تحولات میدانی عقب افتادند و واقعیت جاری در سوریه را درک نکردند.
وزارت خارجه روسیه در اولین اظهار نظر رسمی این کشور گفت «بشار اسد رئیس جمهور سوریه پس از گفتگو با برخی از طرف های درگیر تصمیم گرفت از مقام خود کناره گیری و خاک سوریه را ترک کند». وزارت خارجه روسیه افزود «او (اسد) دستور داده که اقدامات انتقال مسالمت آمیز قدرت انجام شود» و تاکید کرد مسکو «در این مذاکرات حضور نداشت».
البته این بیانیه اول وزارت خارجه ابهام داشت و این ارگان ساعاتی بعد این ابهامات را برطرف کرد و تلویحا گفت که اسد به مسکو رفته است. شواهدی هم در این مورد وجود داشت چرا که هواپیمای اسد دمشق را به سمت پایگاه روسی «حمیمیم» ترک کرد و از آنجا به مقصد نامعلوم رفت.
پوتین و شویگو وزیر دفاع روسیه و بشار اسد در حال مشاهده نمایش نظامی در پایگاه هوایی حمیمیم روسیه نزدیک لاذقیه -دسامبر ۲۰۱۷ (آرشیو- فرانس پرس)
وزارت خارجه روسیه در بیانیه بعدی خود تاکید کرد که روسیه «تحولات تراژدیک سوریه را با نگرانی عمیق دنبال می کند». این بیانیه افزود «روسیه در حال تماس با همه گروه های اپوزیسیون سوریه در پرتو وضع بد در سوریه است».
روسیه در این بیانیه از همه طرف ها دعوت کرده «برای فعال کردن تلاش ها به منظور راه اندازی روند سیاسی فراگیر طبق قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت» تلاش کنند.
وزارت خارجه روسیه اظهار کرد که روسیه از همه طرف های درگیر در سوریه می خواهد با خشونت پرهیزی مسائل اداره کشور را با راهکارهای سیاسی حل کنند.
در این راستا مسکو ضمن رایزنی و تماس با همه گروه های اپوزیسیون سوریه خواسته تا به نظر همه گروه های اتنیکی و طائفه ای در سوریه احترام بگذارند و از تلاش های جاری برای آغاز یک روند سیاسی فراگیر طبق قطعنامه شورای امنیت حمایت کنند.
وزارت خارجه روسیه تاکید کرد که «قطعنامه ۲۲۵۴ با اتفاق آرا تصویب شده است» و افزود که این نهاد مرکز بحران برای پیگیری تحولات راه اندازی کرده است.
کرملین پس از آن از اعطای توضیح بیشتر درباره گام های احتمالی بعدی روسیه خودداری کرد و فقط گفت که بیانیه های وزارت خارجه همان سیاست روسیه است.
مسکو در عین حال گفت که پایگاه های نظامی روسیه در مناطق مختلف سوریه «فعلا» در معرض خطر نیستند. این اظهارات درست پس از انتشار اخباری درباره آماده باش حداکثری در پایگاه های روسیه برای مقابله با گزینه های گوناگون منتشر شدند.
شکست ارتش سوریه
جالب اینجاست که همزمان با مواضع محتاطانه روسیه درباره تحولات سوریه برخی مقامات مجلس دوما و مجلس سنای روسیه تا حدودی بدبین هستند. عده ای گفتند که آینده سوریه اینک مبهم است.
کنستانتین کوساچف از اعضای سنای روسیه و چهره نزدیک به پوتین نوشت «زمان عملیات نظامی بسیار خوب تعیین شده بود (...) ارتش سوریه نتوانست از درگیری ۱۴ ساله در این کشور عبرت بگیرد و نشان داد که ارتش کارآمدی نیست. نیروهای وابسته به ایران در منطقه و در راس آنها (حزب الله) درگیر رویارویی با اسرائیل بودند و ضربه ها و خسارات بزرگی در جنگ اخیر خوردند. حملات هوایی اسرائیل همچنان ادامه دارد. ارتش اسرائیل در پی تحولات سوریه نیرو در منطقه حائل نزدیک بلندی های جولان مستقر کرده است».
او خاطر نشان کرد روسیه توانست تا حدودی جلوی پیشروی گروه های مخالف اسد را بگیرد: «نیروهای هوایی روسیه به نوبه خود گروه های مخالف را در تمام مدت حمله مورد هدف قرار دادند».
او با نتیجه گیری از این اوضاع نوشت «چشم انداز تحولات همچنان معماست. هنوز مشخص نیست روابط بین گروه های گوناگون اپوزیسیون چه شکلی خواهد بود».
این سناتور روسیه تاکید کرد «به عبارت دیگر جنگ داخلی در سوریه پایان نخواهد یافت. درگیری های بسیار و تقابل منافع بین گروه های اپوزیسیون از جمله گروه های تروریستی علنی در راه است. بنابراین بخش دشوارتر ماجرا هنوز آغاز نشده است».
کوساچف افزود «سرسپردگی های گوناگون گروه های اپوزیسیون سوریه باعث افزایش مشکلات پیش رو در کشور خواهد شد. در این راستا وضع پس از اظهارات پنتاگون درباره باقی ماندن نظامیان آمریکا در شرق سوریه پیچیده تر می شود».
او گفت «با توجه به وضع کنونی مشخص نیست که آیا دولت انتقالی می تواند یکپارچگی سوریه را حفظ کند؟ وگرنه آینده سوریه چه شکلی خواهد بود»؟
