ژنرال ایال زامیر، روز چهارشنبه، رسماً به عنوان بیستوچهارمین رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل منصوب شد و جایگزین سلف خود، هرتسی هالوی، شد. این انتصاب در پی حمله جنبش «حماس» و گروههای فلسطینی دیگر به مواضع اسرائیلی در اطراف غزه در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ صورت گرفت.
زامیر (۵۹ ساله) در ایلات بزرگ شده است، اما ریشههای مادری او که در قدس متولد شده، به خانواده مذهبی، یک خانواده یهودی شناختهشده از حلب سوریه بازمیگردد. همچنین پدربزرگ پدری او مهاجری از یمن بود که در سال ۱۹۲۰ به فلسطین آمد و در صفوف سازمان راستگرای «ایتسل» جنگید و دو بار مجروح شد.
وقتی بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، تصمیم به انتصاب زامیر برای این سمت گرفت، این کار را در آخرین لحظات قبل از ترک کشور برای دیدار با رئیسجمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در فوریه گذشته انجام داد. این اقدام نه تنها برای جلوگیری از خلأ رهبری در ارتش پس از استعفای رئیس ستاد کل فعلی، ژنرال هرتسی هالوی، بود، بلکه برای نشان دادن خود به عنوان رهبری قوی که میتواند با ژنرالهای قدرتمند تحت فرمانش نیز بجنگد، انجام شد.
انتخاب زامیر برای این سمت، با وجود اینکه او سه سال بود از ارتش خارج شده بود، بخشی از پیام بود. زامیر برای نتانیاهو نشاندهنده پایان یک دوره و آغاز دورهای جدید در روابط بین رهبری سیاسی و نظامی است.
این روابط تیره که از سال ۲۰۱۱ به ابتکار نتانیاهو آغاز شد، به هر دو طرف آسیب رسانده است. امید میرود که زامیر وظیفه پاکسازی این روابط را بر عهده بگیرد. در محافل نظامی شایع است که فرماندهان ارتش اسرائیل دیگر به هیچوجه رهبری سیاسی را محترم نمیشمارند و زامیر تنها ژنرالی است که در این نهاد هنوز احترامی برای نتانیاهو قائل است.
این موضوع به این دلیل است که زامیر پیشتر به عنوان منشی نظامی نخستوزیر و سپس به عنوان مدیرکل وزارت امنیت خدمت کرده است. او در طول جنگ وظیفه خرید مقادیر عظیمی از مهمات و سلاحها را بر عهده داشت و به طور روزانه با نتانیاهو هماهنگ میکرد. در نهایت، او در اختلافات اخیر نتانیاهو با وزیر امنیت سابق، یوآو گالانت، در کنار نخستوزیر ایستاد.
مأموریتهای دشوار پیش رو
با این حال، ترمیم روابط بین دولت و ارتش در مقایسه با سایر مأموریتها و چالشها، وظیفهای ثانویه برای رئیس جدید ستاد کل خواهد بود. مهمترین این مأموریتها، آمادهسازی ارتش برای جنگهای آینده است.
ارتش در دهه گذشته به گونهای ساخته شده است که «کوچک (از نظر تعداد) و هوشمند» باشد، اما امروز این باور کامل وجود دارد که باید به شکل کلاسیک و بزرگ بازگردد و در تهاجمات زمینی به تانکها و زرهپوشها متکی باشد.
زامیر اولین رئیس ستاد کل در بیش از ۵۰ سال گذشته است که از نیروی زرهی میآید (آخرین رئیس ستاد کل از نیروی زرهی، داوید الیعازر بود که ارتش را در «جنگ اکتبر ۱۹۷۳» رهبری کرد).
واقعیت این است که جنگ اخیر در غزه و همچنین در لبنان، نقاط ضعف شدیدی در جنگ میدانی نشان داد. در طول جنگ، نظامیان درباره این موضوع صحبت کردند و حتی اشاره کردند که جنگ اوکراین به عنوان درسی برای ارتشهای غرب عمل کرده است که نشان میدهد جنگ میدانی همچنان ضروری است.
برخی در اسرائیل حتی از خطر گشایش «جبهه هفتم» علیه ترکیه به دلیل تحولات در سوریه صحبت میکنند. حضور نظامی ترکیه در سوریه ممکن است به رویارویی با اسرائیل تبدیل شود و این واقعیت شناختهشده است که ارتش ترکیه به عنوان یک ارتش زمینی ساخته شده است. اگرچه این فرضیه تاکنون بعید به نظر میرسد، اما تحلیلگران و نظامیان اسرائیلی آن را جدی گرفتهاند و به طور علنی مطرح میکنند.
درخواست اسمورتیرچ
علاوه بر این، این باور وجود دارد که جنگ با غزه هنوز به پایان نرسیده است و ممکن است در هر زمان از سر گرفته شود. حتی وزیر دارایی، بتسلائل اسمورتیرچ، که خواستار این انتصاب بود و به آن دست یافت، در انتخاب زامیر نقش داشت.
اسمورتیرچ پس از انتخاب زامیر گفت: «امیدوارم زامیر شایستگی خود را در تغییر دکترین ارتش به یک دکترین رزمی سختگیرانه نشان دهد که با جسارت و درگیری همراه باشد و تروریسم فلسطینی را از ریشه برکند.» نتانیاهو نیز همین سخنان را تکرار کرد و در جلسه دولت در روز یکشنبه ۱۶ ماه جاری، هنگام تصویب رسمی انتصاب زامیر، گفت: «زامیر یک مرد جنگطلب است و این همان چیزی است که ارتش امروز به آن نیاز دارد.»
اما مهمترین جمله زمانی بود که نتانیاهو درباره اهمیت وفاداری مقامات ارشد دولت - از جمله رئیس ستاد کل - به دولت و رهبر آن صحبت کرد، چرا که آنها توسط مردم انتخاب شدهاند. برای متقاعد کردن حاضرین، که شامل وزیران، رؤسای سازمانهای امنیتی و مشاور حقوقی بودند، نتانیاهو به آنها گفت که دونالد ترامپ در ایالات متحده چه میکند، با این آگاهی که ترامپ امروز ستاره درخشان نزد اکثر اسرائیلیها است.
او توضیح داد: «به ترامپ نگاه کنید، او در آمریکا سه کار انجام میدهد؛ اول: خود را با افراد وفادار احاطه کرده است، دوم: همه افراد غیروفادار را برکنار کرده است، و سوم: او به طور سیستماتیک و پیوسته در حال نابودی دولت عمیق است.» گفته میشود که در آن لحظه شگفتی در اتاق حاکم شد و حاضرین ناراحتکننده در صندلیهای خود حرکت کردند.
زامیر، از سوی دیگر، پیام را به خوبی قبل از انتصاب خود فهمیده بود. بر اساس منابع در رهبری ارتش، زامیر به خوبی میداند که در نهایت از او چه انتظاری میرود، چه از سوی سیاستمداران و چه از سوی نظامیان.
اما کسانی که او را از نزدیک میشناسند، میگویند: «این مرد در مانورها توانمند است و در حل اختلافات مهارت دارد، اما دارای تفکری مستقل است و ستون فقراتی فولادین دارد. در طول خدمت به عنوان منشی نظامی دولت، او از اختلاف با نتانیاهو هراسی نداشت، اما اجازه نداد که هیچ اختلافی بر اعتماد بین آنها تأثیر بگذارد.»
زندگینامه
ایال زامیر (۵۹ ساله) در سال ۱۹۶۶ متولد شد و در ایلات بزرگ شد، سپس به مدرسه شبانهروزی نظامی در تلآویو رفت. در طول خدمت نظامی خود، دو مدرک دانشگاهی دریافت کرد و دورههای آموزشی در ایالات متحده و فرانسه در کالج امنیت ملی را گذراند.
او خدمت نظامی خود را در نیروی زرهی در سال ۱۹۸۴ آغاز کرد و سپس دوره آموزش فرماندهی تانک را به پایان رساند. او از یک پست فرماندهی جنگی به پست دیگر منتقل شد تا اینکه در سال ۲۰۱۲ به عنوان منشی نظامی دولت منصوب شد.
پس از سه سال، زامیر به ارتش بازگشت و به عنوان فرمانده لواء جنوبی منصوب شد و دیوار محکم اطراف نوار غزه را به نام خود ثبت کرد، دیواری که حماس در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ به راحتی آن را شکست.
در سال ۲۰۱۸، او به عنوان معاون رئیس ستاد کل منصوب شد و برای ریاست ستاد کل رقابت کرد، اما نخستوزیر وقت، یائیر لاپید، ترجیح داد هرتسی هالوی را انتخاب کند. زامیر ارتش را ترک کرد، اما پس از بازگشت نتانیاهو به قدرت، به عنوان مدیرکل وزارت دفاع منصوب شد.
بر اساس گفتههای نزدیکان به او، اولین مأموریت او بازسازی تصویر ارتش اسرائیل در نظر عموم خواهد بود، پس از کاهش اعتماد به آن، به ویژه در طول جنگ اخیر. امروز از سستی در انضباط صحبت میشود و نیاز به راهحلی خردمندانه برای غلبه بر آن بدون تحمیل دستورات وجود دارد.
رضایت راستگرایان
در پشت پرده، رهبران راستگرای افراطی اسرائیل برای انتخاب زامیر تلاش کردند، اما نه به این دلیل که او از نظر فکری یا سیاسی با راستگرایان همخوانی دارد، بلکه به این دلیل که او در کرانه باختری تجربهای نداشت. معمولاً فرمانده منطقه مرکزی ارتش مسئولیت رهبری ارتش در کرانه باختری را بر عهده دارد و از این رو با شهرکنشینان درگیر میشود.
زامیر این مسئولیت را بر عهده نداشت و در هفتم اکتبر ۲۰۲۳، خارج از هیئت رئیسه ستاد کل ارتش بود. بنابراین، راستگرایان او را به عنوان یک استثنا از میان فرماندهان نظامی که از آنها بیزار بودند، دیدند.
با این حال، در روزهای اخیر قبل از انتصاب زامیر، تلاشهایی از سوی راستگرایان برای تغییر این روند مشاهده شد.
بر اساس گزارش روزنامه «معاریو»، همسر و پسر نتانیاهو که در میامی آمریکا حضور دارند، تلاش کردند تا در آخرین لحظه انتصاب زامیر را متوقف کنند. اما این مداخله دیر انجام شد. دلیل «تلاش برای تغییر» این بود که آنها مطمئن شدند زامیر بیش از حد مستقل است.
این روزنامه اضافه میکند: «کسانی که زامیر را از نزدیک از طریق خدمت نظامیاش میشناسند، میگویند او یک افسر پاک از هرگونه دخالت و بیگناه از سیاست است. افسری که به ارتش نه به عنوان یک «واحد ویژه» یا یک سیستم ویژه، بلکه به عنوان یک نهاد بزرگ نگاه میکند که بیش از هر چیز به یک دست قوی و دقیق بر سکان نیاز دارد. او باید ارتش را به حرفه نظامی بازگرداند و آن را به مردم نزدیک کند. او باید به حرفه نظامی افتخارش را بازگرداند و مراقب باشد که فرهنگ نظامی به فرهنگ اردوگاهها، دخالتها یا دستکاریها سقوط نکند. او باید افتخار ارتش را بازگرداند و اعتماد عمومی را به آن بازگرداند. او باید تلاش کند تا دیواری شبیه به دیوار چین بین ارتش و سیاستمداران بسازد. ایال زامیر بیستوچهارمین رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل خواهد بود و نقش او کمتر از تاریخی نخواهد بود.»
