بولیوار ونزوئلا… قهرمانی که هر صد سال یکبار بیدار می‌شود

میان دلاوری‌های مادورو و ماجراجویی گوایدو

بولیوار ونزوئلا… قهرمانی که هر صد سال یکبار بیدار می‌شود
TT

بولیوار ونزوئلا… قهرمانی که هر صد سال یکبار بیدار می‌شود

بولیوار ونزوئلا… قهرمانی که هر صد سال یکبار بیدار می‌شود

با نزدیک شدن به شب، هواپیما در شهری فرود می‌آید که در منطقه‌ای قرار دارد که نزدیک بود جهان را در لبهٔ پرتگاه جنگی هسته‌ای قرار دهد و خود در شرف واردشدن به جنگ است. همزمان با آن این بخش از خاطرات سیمون بولیوار به ذهن خطور می‌کند: «.. و اما ونزوئلای شجاع و بدبخت که حوادث و مصیبت‌های پی در پی در آن اتفاق افتاد چیزی جز فقر و انزوای وحشتناک برای آن باقی نگذاشت، علیرغم اینکه یکی از ثروتمندترین و زیباترین کشورهایی است که شایسته‌است آمریکا به آن ببالد».
بولیوار آزادکنندهٔ آمریکای لاتین از استعمار اسپانیا که نرودا دربارهٔ آن می‌گفت: «او قهرمانی است که هر صدسال یکبار بیدار می‌شود» این خاطرات را هنگامی که در سال ۱۸۱۵ در جامائیکا در تبعید به سر می‌برد نوشت. پیش از آن که به کلمبیا برود جایی که در سال ۱۸۳۰ در آن فوت کرد. او تنها کسی است که تمام کسانی که مسئول بحران ونزوئلا هستند آن را به یاد می‌آورند. بحرانی که از ابتدای سال جاری وارد مرحلهٔ فروپاشی وحشتناک اقتصادی و تشدید جدی شده‌است.
شب کاراکاس بسیار تاریک است. شهری که پیش از اینکه تبدیل به جایی شود که یک چهارم شهروندان آن در زباله‌ها دنبال غذا بگردند و شب‌ها خالی از تردد مردمی باشد که شب با نگرانی سر بر بالین گذاشته و صبح با ترسی مبهم سر از آن برمی‌دارند، طی دهه‌ها از ثروتمندترین پایتخت‌های آمریکای لاتین بود.
مسیر فرودگاه تا هتل کافی است تا مطمئن شوی که این شهر هیچ شباهتی به آن شهری ندارد که ۹ سال پیش به آن آمدم زمانی که نشانه‌های اول شکست تجربهٔ چاوز بر آن هویدا بود شکستی که امروز ونزوئلا را به وحشتناک‌ترین فاجعهٔ اقتصادی تاریخ معاصر رساند. فهرست نصیحت‌ها و توصیه‌هایی که بهتر است هنگام حضور در اینجا از آنها پیروی کنی طولانی است و می‌توان آن را در این دو چیز خلاصه کرد: عدم جابجایی و عدم جابجایی بدون همراه. کافی است بدانی که سالانه ۲۹ هزار ترور در کاراکاس آن را تبدیل به خشن‌ترین پایتخت‌های جهان کرده‌است. بماند که عملیات ربودن و سرقت بی‌شماری نیز در این شهر اتفاق می‌افتد.
با روشنایی صبح بر روی تپه‌های سبز، متوجه می‌شوی که جادوی طبیعت و دلپذیری هوا علیرغم ازبین رفتن رفاه و شلوغی شهر همچنان در این شهر حضور دارد. سپس پیش از اینکه غرق دالان‌های خشونت و بدبختی کشوری شوی که مردم آن علیرغم اینکه در ثروتمندترین کشور دنیا هستند دنبال لقمه نانی هستند، چهره‌هایی می‌بینی که به تو یادآور می‌شود که این کشور بیشترین ملکه‌های زیبایی را تقدیم دنیا کرد.
تصویر بحران ونزوئلا هفته‌هاست ذهن جهان را درگیر کرده‌است: آیا ارتش از مادورو دست می‌کشد؟ شانس‌های گوایدو در تکمیل روند مقابله با رژیم چیست؟ نفتی که ونزوئلا بزرگ‌ترین ذخایر آن را دارد چه؟ آیا واشینگتن بر اساس برخی گمانه‌زنی‌ها اقدام به مقابله نظامی می‌کند؟ اما این تصویر، تصویرواقعی شهر را می‌پوشاند و روی آن پرده‌ای می‌اندازد و رنج ملتی را مخفی می‌کند که سال‌ها است سعی می‌کند با شرایط زندگی و بهداشتی که او را خسته کرده و دهه‌ها به عقب بازگردانده‌است، کنار بیاید.
سخنان مردم عادی در اینجا پیرامون تخم‌مرغ، برنج، شیر ومرغ است و اینکه سلامت به خانه بازگردند تا اینکه راجع به تهدیدات آمریکا، موضع اروپا، دلاوری‌های مادورو و ماجراجویی گوایدو باشد. کم‌ترین حقوق‌ها کفاف خریدن یک جعبه تخم‌مرغ، ۵ لیتر شیر، یک کیلو برنج و یک کیلو مرغ را نمی‌دهد. سازمان جهانی بهداشت نیز نسبت به کاهش ۱۰ کیلویی وزن شهروندان ونزوئلا از ابتدای بحران هشدار می‌دهد. نصف متوسط درآمد داخلی کشور از سال ۲۰۱۴ کاهش یافته‌است و درآمد افراد به میزان درآمدها در ابتدای دههٔ پنجاه قرن گذشته رسید. بیش از ۵۰ درصد شهروندان زیر خط فقر زندگی می‌کنند. ۱۱ میلیون نفر از آنها از سوء تغذیه رنج می‌برند در حالی که افزایش نرخ تورم روزانه ۳ درصد است. اما مادورو اصرار دارد که هیچ شرایط بحرانی انسانی وجود ندارد و می‌گوید این بازی «یک دسیسهٔ امپریالیسم برای به دست آوردن نفت است».
در بازدید از بیمارستان دانشگاهی که زمانی باعث افتخار نظام بهداشتی و یک قطب اقلیمی برای تخصص‌های مختلف بود و کارلوس ویلانوا طراح مشهور ونزوئلایی آن را طراحی کرده و یونسکو آن را در فهرست آثار ثبت شده میراث جهانی قرار داده‌است، این‌طور به نظرت می‌رسد که روز گذشته جنگی ویرانگر در این شهرک دانشگاهی رخ داده‌است. دستشویی‌ها به دلیل عدم وجود آب بسته شده‌است، راهروها به دلیل عدم وجود برق تاریک است، پنبه نیست و داورها نایاب است، آسانسورها کار نمی‌کند و راه پله‌ها شلوغ است. بیماران با پتوها و پانسمان‌هایشان جابجا می‌شوند و مادورو اصرار دارد که انگشت اتهام را به سمت امپریالیسم نشانه بگیرد.
سازمان یونسکو تعداد استادهای دانشگاهی را که سال‌های گذشته از این کشور مهاجرت کردند بر اساس تخصص‌هایشان از ۴۰ تا ۸۰ درصد برآورد می‌کند. حقوق استاد دانشگاه بعد از افزایش اخیر بیش از ۱۰ دلار نیست. یونسکو همچنین نسبت به مرگ کودکان هشدار می‌دهد که در سه سال گذشته ۴۸ درصد افزایش یافته‌است همین‌طور که میزان مرگ و میر زنان باردار ۶۸ درصد افزایش داشته‌است.
در سه دههٔ آخر قرن گذشته هزاران نفر از اسپانیا، پرتغال، ایتالیا، لبنان و کلمبیا به ونزوئلا مهاجرت کردند اما از زمان مرگ چاوز در سال ۲۰۱۳ حدود ۱۰ درصد از شهروندان آن مهاجرت کردند. در رأس مهاجران شهروندان ثروتمندان بودند که در میامی و مادرید مستقر شدند. سپس صاحبان مشاغل آزاد و تخصص‌ها بودند که به آمریکا، آرژانتین و شیلی رفتند. در آخر افراد ضعیف جامعه بودند که به کلمبیا، اکوادور و پرو مهاجرت کردند.

در سال ۲۰۱۳ هنگامی که نرخ نفت بشکه‌ای ۱۰۰ دلار بود ونزوئلا روزانه ۳ میلیون نفت تولید می‌کرد اما امروزه بعد از نصف شدن نرخ نفت تولید آن به یک میلیون بشکه نمی‌رسد.
بعد از اینکه ایالات متحدهٔ آمریکا که در رأس وارد کنندگان نفت است محدودیت‌هایی بر واردات مالی نفت ونزوئلا اعمال کرد تنها منبع درآمدی که رژیم مادورو برای مقابله با تحریم‌های اقتصادی که این کشور سال‌ها است با آن دست و پنجه نرم می‌کند، رو به خشکی رفته‌است و باعث افزایش بدهی‌های سنگین خارجی آن شده‌است و این کشور تنها به چین ۶۲ میلیاد دلار بدهکار است.
این تراژدی که به نظر می‌آید متعلق به رمان‌های تولستوی باشد و آثار ویرانگر آن را می‌توان در تمام بخش‌های زندگی، اجتماعی و تولیدی از جمله سوخت دید، زادهٔ بلایای طبیعی و جنگ نیست بلکه ثمرهٔ سیاست‌های اقتصادی اشتباه و فساد در کشوری است که لجاجت میان رهبران سیاسی و نظامی آن زیاد شده‌است. کشوری که تعداد ژنرال‌ها در نیروهای مسلح‌اش بیش از تعداد ژنرال‌های تمام آمریکای لاتین است.



آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
TT

آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پاکستان روز چهارشنبه اعلام کرد که «اخبار اطلاعاتی موثقی» دریافت کرده که نشان می‌دهد هند قصد دارد به‌زودی حمله‌ای نظامی انجام دهد. پاکستان هشدار داد که در صورت وقوع این حمله پاسخ قاطعی خواهد داد. این خبر در حالی منتشر می‌شود که نگرانی‌ها درباره‌ی تشدید تنش میان دو کشور به‌دنبال حمله‌ای که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر در کشمیر شد، رو به افزایش است.

روابط میان این دو همسایه‌ی مجهز به سلاح هسته‌ای پس از آن رو به وخامت گذاشت که دهلی‌نو، اسلام‌آباد را مسئول حمله‌ی هفته‌ی گذشته در پاهالگام در بخش هندی کشمیر دانست؛ حمله‌ای که مرگبارترین حمله به غیرنظامیان در این منطقه در ۲۵ سال گذشته بوده است. یک منبع ارشد دولتی به خبرگزاری فرانسه گفت که نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در جلسه‌ای غیرعلنی در روز سه‌شنبه «اختیارات کامل» را به ارتش برای واکنش به این حمله داده است.

دولت پاکستان هرگونه دخالت در حمله‌ی کشمیر را رد کرد. عطاءالله طارر، وزیر اطلاعات پاکستان، در بیانیه‌ای که بامداد چهارشنبه منتشر شد، گفت: «هرگونه اقدام تهاجمی با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد.» او افزود: «پاکستان اطلاعات اطلاعاتی موثقی در اختیار دارد که نشان می‌دهد هند ظرف ۲۴ تا ۳۶ ساعت آینده با استفاده از حادثه‌ی پاهالگام، که بهانه‌ای بی‌اساس است، قصد دارد حمله‌ی نظامی انجام دهد.» با این حال، اسحاق دار، وزیر امور خارجه‌ی پاکستان، تأکید کرد که کشورش آغازگر هیچ حمله‌ای نخواهد بود.

سران چند کشور جهان نگرانی عمیق خود را ابراز کرده و از این دو همسایه که در گذشته چندین جنگ با یکدیگر داشته‌اند، خواستند که خویشتنداری نشان دهند. منطقه‌ی کشمیر با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر که اکثراً مسلمان هستند، میان پاکستان و هند تقسیم شده، ولی هر دو کشور کل این منطقه را متعلق به خود می‌دانند.

حدود ۱.۵ میلیون نفر در نزدیکی خط آتش‌بس در سمت پاکستانی مرز زندگی می‌کنند. بسیاری از ساکنان این مناطق، در حال آماده‌سازی پناهگاه‌های زیرزمینی ساده با دیوارهای گِلی تقویت‌شده با بتن هستند. محمد جوید، مردی ۴۲ ساله در روستای چاکوتی، به خبرگزاری فرانسه گفت: «در حال تمیز کردن پناهگاه هستیم تا اگر دشمن ناگهان حمله کرد، غافلگیر نشویم و بتوانیم جان بچه‌هایمان را نجات دهیم.»

تبادل آتش
ارتش هند روز چهارشنبه اعلام کرد که برای ششمین شب متوالی با نیروهای پاکستانی در امتداد خط آتش‌بس تبادل آتش داشته است. این منطقه‌ی به‌شدت نظامی‌شده دارای پایگاه‌هایی در ارتفاعات بالای کوه‌های هیمالیا بوده و مرز واقعی کشمیر محسوب می‌شود. یک منبع امنیتی پاکستانی نیز به خبرگزاری فرانسه گفت که روز سه‌شنبه دو پهپاد را که به حریم هوایی پاکستان وارد شده بودند، ساقط کرده‌اند.

تنش‌ها در هفته‌ی پس از حمله‌ی پاهالگام از جمله رد و بدل شدن اتهامات، اقدامات دیپلماتیک، اخراج اتباع کشور مقابل و بستن گذرگاه‌های مرزی به‌سرعت بالا گرفته است.

بالگرد نظامی هند بر فراز آسمان سریناگر در منطقه جامو و کشمیر هند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

مودی هفته‌ی گذشته وعده داد که عاملان این حمله و پشتیبانان آن‌ها را تحت تعقیب قرار خواهد داد. او پنج‌شنبه گفت: «به همه‌ی جهان می‌گویم: هند هویت هر تروریست و حامی‌اش را شناسایی خواهد کرد، آن‌ها را تعقیب و مجازات خواهد کرد... حتی اگر تا دوردست‌ترین نقاط زمین بروند، تعقیب‌شان می‌کنیم.»

این اظهارات نگرانی‌ها را درباره‌ی تشدید تنش نظامی بیشتر کرده است.

وزارت امور خارجه‌ی آمریکا اعلام کرد که وزیر مارکو روبیو به‌زودی با همتایان پاکستانی و هندی خود تماس خواهد گرفت تا آن‌ها را به «عدم تشدید وضعیت» ترغیب کند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، و سوپرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه‌ی هند، تماس گرفت و طبق گفته‌ی سخنگوی او، آمادگی خود را برای «میانجی‌گری جهت کاهش تنش» اعلام کرد. دفتر نخست‌وزیر پاکستان بعداً اعلام کرد که شهباز شریف از گوترش خواسته «هند را به خویشتنداری ترغیب کند» و تأکید کرده که در صورت اقدام نسنجیده‌ی هند، پاکستان از «حاکمیت و تمامیت ارضی‌اش با تمام قوا دفاع خواهد کرد».

پوسترهای افراد تحت تعقیب
هند و پاکستان از زمان استقلال از حکومت بریتانیا در سال ۱۹۴۷ بر سر منطقه‌ی کشمیر با یکدیگر مناقشه دارند؛ زمانی که مرزها خانواده‌هایی را از هم جدا کرد که نسل‌ها در کنار هم زندگی می‌کردند. در بخش تحت کنترل هند، شورشیان از سال ۱۹۸۹ برای استقلال یا پیوستن به پاکستان دست به قیام زده‌اند.

گشت‌های ارتش هند در حال حرکت به سمت هاباتنار در منطقه انانتناگ در جنوب کشمیر – ۲۹ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پلیس هند پوسترهایی از سه مرد منتشر کرده که به اتهام اجرای حمله‌ی کشمیر تحت تعقیب‌اند. دو نفر از آن‌ها پاکستانی و یک نفر هندی است. هند می‌گوید آن‌ها اعضای گروه «لشکر طیبه» هستند؛ گروهی که مقرش در پاکستان است و سازمان ملل آن را یک گروه تروریستی معرفی کرده است. همچنین برای اطلاعاتی که منجر به دستگیری هر یک از آن‌ها شود، پاداشی معادل دو میلیون روپیه (حدود ۲۳۵۰۰ دلار) در نظر گرفته شده و عملیات گسترده‌ای برای بازداشت افراد مشکوک به ارتباط با این گروه آغاز شده است.

در آخرین مورد از تشدید تنش‌ها در کشمیر، در حمله‌ی پولواما در سال ۲۰۱۹ در منطقه‌ی تحت کنترل هند، یک بمب‌گذار انتحاری با خودرو به کاروان نیروهای امنیتی حمله کرد که منجر به کشته شدن ۴۰ نفر و زخمی شدن ۳۵ تن شد. کمتر از دو هفته بعد، جنگنده‌های هندی حملاتی هوایی به خاک پاکستان انجام دادند.