مشکلات روسی-ترکی پیش‌روی «توافقنامۀ آدنا» و «مثلث شمال» سوریه

سازمان ملل 6 اسم برای فهرست «ضامنین» در کمیتۀ قانون اساسی پیشنهاد داد

مشکلات روسی-ترکی پیش‌روی «توافقنامۀ آدنا» و «مثلث شمال» سوریه
TT

مشکلات روسی-ترکی پیش‌روی «توافقنامۀ آدنا» و «مثلث شمال» سوریه

مشکلات روسی-ترکی پیش‌روی «توافقنامۀ آدنا» و «مثلث شمال» سوریه

تماس‌های مسکو و گیر پیدرسون فرستادۀ جدید سازمان ملل در امور سوریه برای به توافق رسیدن جهت تغییر اسامی فهرست «جامعۀ مدنی» که کشورهای سه گانۀ «ضامن» عملیات آستانه-سوچی (روسیه، ترکیه و ایران) پیشنهاد داده بودند و همچنین تشکیل کمیتۀ قانون اساسی سوریه بیشتر شد، و این تنها دستاورد نشست سه گانۀ اخیر در سوچی بود.
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه و حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران هفتۀ گذشته در نشست سوچی سه پرونده را بررسی کردند: کمیتۀ قانون اساسی سوریه، منطقۀ امن شمال شرقی سوریه و سرنوشت «مثلث شمال» سوریه که شامل ادلب، حاشیه‌های غرب حلب و شرق لاذقیه است. منابع دیپلماتیک غربی به «الشرق الاوسط» گفتند: این گره‌ها همچنان در پرونده‌های «منطقۀ امن» و ادلب پا برجاست، سرنوشت این پرونده‌ها به بعد از انتخابات داخلی ترکیه در پایان مارس آینده موکول شد و در پروندۀ کمیتۀ قانون اساسی پیشرفتی جزئی حاصل شد.

کمیتۀ قانون اساسی
مسکو در برابر کاندید کردن 6 اسم از جانب پیدرسون برای فهرست سوم روسیه-ترکیه-ایران که شامل 50 کاندید در کنار دو فهرست دولت و معارضان که هر کدام دربرگیرندۀ 5 کاندید است، از خود گشایش نشان داد. میخائیل بوگدانوف معاون وزیر خارجۀ روسیه روز گذشته گفت: «هم‌اکنون هماهنگی‌هایی در خصوص اسامی کاندیدهای فهرست سوم قانون اساسی صورت می‌گیرد که باید شامل نمایندگانی از جامعۀ مدنی باشد». وی اظهار کرد: «سازمان‌ملل اصرار دارد که نام 6 کاندیدی که در فهرست اصلی ثبت شده‌است تغییر کند و امیدواریم که عملیات در نزدیک‌ترین فرصت ممکن به پایان برسد».
دمشق فهرست استیفان دی میستورا فرستادۀ پیشین سازمان ملل در امور سوریه که شامل 50 اسم از نمایندگان جامعۀ مدنی بود را رد کرده‌بود. کشورهای «ضامن» نیز در 18 دسامبر (27 آذر) گذشته فهرستی جایگزین تقدیم کردند که دمشق با آن موافقت کرد اما دی میستورا پیش از ترک سمت خود آن را رد کرد؛ زیرا  این فهرست شامل افرادی نبود که در سال‌های اخیر روی قانون اساسی سوریه کار کرده‌بودند، در حالی که مختص آنها است.
فهرست «ضامنین» سه گانه همچنان روی میز مذاکرات بود تا اینکه مسکو به فرستادۀ جدید سازمان ملل پیشنهاد داد که نام 6 تن از آن را تغییر دهد، و وی چند روز پیش همین کار را کرد.
بر اساس اظهارات مسئولان غربی و معارضان سوری، پیدرسون که طی روزهای آینده گزارش کار خود را به شورای امنیت تقدیم می‌کند و طی ساعات آتی به بروکسل سفر می‌کند، به طرف‌های مذاکرۀ خود ابلاغ کرد که به سه چیز پایبند است: اجرای مأموریت سازمان ملل که به موجب قطعنامۀ 2254 به او محول شده‌است، بررسی موضوع «حاکمیت» و تشکیل کمیتۀ قانون اساسی و اهمیت کار آن در فضایی بی‌طرف. معارضان این موضوع را اینگونه تفسیر کردند که شامل بررسی وضعیت بازداشت شدگان، کار سیاسی و نقش بی‌طرف دستگاه‌های امنیتی و ارتش است.
بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه نیز چند روز پیش گفته بود: « قانون اساسی سرنوشت کشور را تعیین می کند و به همین علت قابل معامله یا قابل تعارفات نیست. هر نوع کوتاهی در این باره، ممکن است تاوانی بزرگ‌تر از هزینۀ جنگ به همراه داشته باشد.» وی افزود تا زمانی که سازمان ملل به حاکمیت کشور احترام می‌گذارد، نقش او در این زمینه مورد استقبال است. وی مسئولان معارضی که برای کمیتۀ قانون اساسی انتخاب شده‌اند را دست نشاندۀ ترکیه توصیف کرد. 
به موجب عملیات آستانه و کنفرانس مذاکرۀ سوری در اوایل سال گذشته، مسکو مکلف شد که فهرست نمایندگان دولت را به دی میستورا تقدیم کند، ترکیه نیز تقدیم فهرست کاندیداهای معارضان به دی میستورا را برعهده گرفت و به دی میستورا مأموریت تشکیل «فهرست سوم» را محول کردند. در مدت اخیر نیز مشاهده شد که واشنگتن شروع به حمایت از تشکیل کمیتۀ قانون اساسی با موافقت دی میستورا کرد.

توافقنامۀ آدنا
موضوع خروج آمریکا از شرق سوریه هفتۀ گذشته روی میز مذاکرۀ نشست سه گانۀ سوچی بود. این سه کشور از این موضوع با احتیاط استقبال کردند اما پروندۀ مهم‌تر بررسی «پر کردن جای خالی» بود؛ چرا که پوتین پیشنهاد فعال کردن توافقنامۀ «آدنا» میان آنکارا و دمشق را بعد از خروج آمریکا از سوریه به عنوان یک گزینۀ جایگزین برای عملیات ترکیه و آمریکا جهت ایجاد «منطقۀ امن» مطرح کرد.
بر اساس اظهارات منابع، اردوغان اشاره کردن به توافقنامۀ آدنا را در بیانیۀ اخیر سوچی رد کرد و فقط به استقبال جداگانۀ پوتین و اردوغان از اجرای آن اکتفا شد.
توافقنامۀ «آدنا» که به سال 1998 باز می‌گردد به ارتش ترکیه این امکان را می‌دهد که تا 5 عمق پنج کیلومتری شمال سوریه «حزب کارگران کردستان» را مورد پیگرد قرار دهد، خط ارتباطی میان دستگاه‌های امنتی برقرار شود و افسری امنیتی در سفارت دو کشور تعیین شود. 
این منابع گفتند: دو اختلاف پیرامون «توافقنامۀ آدنا» وجود دارد: عمق نفوذ ترکیه و چگونگی هماهنگی میان آنکارا و دمشق. ترکیه می‌خواهد که عمق نفوذ به اندازۀ عمقی باشد که آمریکا به آن پیشنهاد داده‌است که 28 تا 32 کیلومتر در شمال سوریه باشد نه 5 کیلومتری که مسکو پیشنهاد می‌دهد. در مقابل سوریه اصرار به ایجاد روابط سیاسی میان دمشق و آنکارا دارد در حالی که ترکیه «عادی سازی سیاسی» با دمشق را پیش از ایجاد راه‌حل سیاسی رد می‌کند اما با «همکاری امنیتی» میان دستگاه‌های مربوطه موافق است.
آنکارا همچنان گزینۀ «منطقۀ امن» را در مذاکرات خود با واشنگتن روی میز دارد به طوری که هیأتی ترکی به پایتخت آمریکا سفر کرد تا مذاکرات بیشتری دربارۀ مشکلات موجود انجام دهد که عبارتند از: سرنوشت «یگان‌های محافظت از خلق کُرد»، عمق نفوذ ترکیه، حمایت از این منطقۀ و انتشار در مرزها.

«مثلث شمال»
پوتین آنچه می‌خواست را از نشست سوچی به دست نیارود؛ خواستۀ او همان شرعیت بخشیدن به اقدام نیروهای دولت سوریه برای به دست گرفتن مناطق شمال غربی است. بر اساس اظهارات منابع، هیأت ترکیه در بیانیۀ اختتامی اشاره مستقیم به «هیئت تحریر شام» و گفتگوی روشن پیرامون ایجاد گشت‌های مشترک در شمال سوریه را رد کرد.
اما فشار سیاسی روسیه به آنکارا همچنان ادامه دارد به طوری که سرگئی لاوروف وزیر خارجۀ روسیه چند روز پیش در مونیخ گفت: نشست سوچی اصل گام به گام برای بررسی پروندۀ شمال را تصویب کرد و باید کانون تروریسم را نابود کرد. بوگدانوف نیز روز گذشته بر «حتمیت عملیات نظامی علیه تروریست‌ها در ادلب و پایان کنترل منطقه توسط آنها» تأکید کرد و افزود: «راه گریزی از این کار نیست؛ چرا که آنها از تروریسم دست نمی‌کشند بنابراین باید آنها را نابود کرد».
از سوی دیگر قرار است مسئولینی نظامی، امنیتی و ترک برای توافق پیرامون گام‌های مشخص شده، جلسه تشکیل دهند که از جملۀ این گام‌ها موضوع گشت‌های مشترک است. آنکارا با آن مخالف است اما با «گشت‌های موازی» موافق است به این معنی که گشت‌های روسیه در بخش مناطق دولت بچرخد و گشت‌های ترکیه در مناطق معارضان باشد. مشاهده شد که دو روز پیش ارتش ترکیه اقداماتی را در یکی از مناطق بازرسی خود در شمال حمات انجام داد که از جملۀ آنها روشن کردن پایگاه بود با این مضمون که اشاره‌ای برای ماندن او در آنجا است.
نیروهای دولت نیز به حملات خود به تعدادی از مناطق شمال غربی سوریه به خصوص خان شیخو و معره النعمان ادامه می‌دهد. خبرهایی نیز پیرامون فشار دمشق به مسیر اصلی میان حمات و حلب که از خان شیخو، معره النعمان و سراقب می‌گذرد به گوش می‌رسد. از سوی دیگر احتمال می‌رود که مناطقی میان پل‌های الشغور و لاذقیه تحت کنترل قرار بگیرد.



پوتین؛ دست پر در اوکراین به انتظار سیگنال توافق صلح ترامپ


 
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا ۲۰۱۹ در ژاپن دیدار کردند (رویترز)
  ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا ۲۰۱۹ در ژاپن دیدار کردند (رویترز)
TT

پوتین؛ دست پر در اوکراین به انتظار سیگنال توافق صلح ترامپ


 
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا ۲۰۱۹ در ژاپن دیدار کردند (رویترز)
  ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا ۲۰۱۹ در ژاپن دیدار کردند (رویترز)

۵ منبع آگاه به مرکز تصمیم گیری در مسکو گفتند کرملین شاید با توقف جنگ در جبهه های مقدم جبهه موافقت کند. این اولین پوشش خبری مفصل درباره احتمال موافقت ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه با هر گونه توافقی است که پرزیدنت دونالد ترامپ مطرح خواهد کرد.

رئیس جمهور منتخب آمریکا وعده داده که به سرعت جنگ را تمام کند اما با این حال روسیه در حال پیشروی در اوکراین است. مناطقی که روسیه در اوکراین تصرف کرده تقریبا چیزی به وسعت ایالت ویرجینیای آمریکا هستند. روس ها با شتاب فزاینده و بی سابقه از زمان آغاز حمله نظامی در ۲۰۲۲ در حال پیشروی هستند.
این پنج مقام فعلی و سابق روسیه گفتند که نظر پوتین درباره گفتگو با ترامپ در خصوص توافق آتش بس در اوکراین مساعد است اما پوتین در بحث مناطقی که در اوکراین تصرف کرده کوتاه نمی آید و نیز همچنان خواسته عدم عضویت کی یف در ناتو تاکید می کند.
۳ منبع که به دلیل حساس بودن این مساله نخواستند نامشان منتشر شود به «رویترز» گفتند که شاید امکان گفتگو درباره تقسیم کردن دقیق دونتسک و لوهانسک و زاپوریژیا و خرسون وجود داشته باشد.
روسیه می گوید این ۴ منطقه بخش جدایی ناپذیر از خاک روسیه هستند و روسیه با توانایی هسته ای خود از این مناطق دفاع می کند. طبق داده های جبهه های مقدم درگیری حدود ۷۰ ۸۰ درصد این مناطق دست نظامیان روسیه بوده و ۲۶ هزار کیلومتر مربع آن تحت کنترل اوکراین است.

آتش سوزی پس از اصابت پهپاد اوکراینی به بلگورود روسیه (رویترز)

دو مقام گفتند که روسیه شاید حاضر به مذاکره درباره خروج از بخش های محدودی از مناطقی باشد که در خارکف و میکولایو در شمال و جنوب اوکراین تصرف کرده است.
پوتین ماه نوامبر گفت هر گونه توافق آتش بس باید طبق «شرایط روی زمین» باشد. پوتین همچنین اشاره کرد که برقراری وقفه کوتاه در جنگ ایراد دارد چرا که غرب می تواند در این برهه زمانی اوکراین را دوباره مسلح کند.
این دو منبع افزودند که موشک های دوربرد اکتمز که پرزیدنت جو بایدن در پایان دوره ریاست جمهوری اش اجازه ارسال آنها را به اوکراین داده می توانند به عمق خاک روسیه برسند و همین شاید امکان رسیدن به هر گونه توافق را پیچیده تر کند و یا به عقب بیندازد و خواسته های روسیه را بیشتر و قاطع تر کند.
مسکو اعلام کرد که کی یف روز سه شنبه (۱۹ نوامبر) برای اولین بار با موشک های اکتمز به خاک روسیه حمله کرد. روسیه این حمله را محکوم کرده و آن را تشدید تنش خواند. این دو منبع خاطر نشان کرد اگر توافق آتش بس نشود روسیه به جنگ ادامه خواهد داد. وزارت خارجه اوکراین درباره اظهارات مسکو اظهار نظر نکرد.

استیون چونگ مدیر ارتباطات دفتر ترامپ به رویترز گفت رئیس جمهور آینده آمریکا «تنها کسی است که می تواند دو طرف را سر میز مذاکره درباره صلح بیاورد و برای پایان جنگ و کشتار اقدام کند».

شهروندان روسیه ساکن منطقه کورسک که آواره شده اند و از دولت روسیه کمک دریافت می کند (آژانس عکس اروپا)

پوتین ۱۴ ژوئن شروط اصلی روسیه برای پایان فوری جنگ را اعلام کرد و گفت که اوکراین باید دست از جاه طلبی پیوستن به ناتو بردارد و همه نیروهای نظامی اش را از چهار منطقه اوکراین جمع کند. روسیه می گوید این چهار منطقه بخشی از خاک روسیه هستند و بخش اعظم این مناطق در کنترل روس ها است.

تضمین امنیت و محدود کردن ارتش

این پنج منبع آگاه گفتند روسیه حاضر نخواهد شد اوکراین به عضویت ناتو دربیاید و نیروهای ناتو در خاک اوکراین حضور داشته باشند اما با این حال روسیه آماده گفتگو درباره ضمانت های امنیتی به کی یف است. کرملین شاید بخواهد با اهرم فشار امتیازات دیگری هم از اوکراین بگیرد که یکی از آنها کاهش اندازه نیروهای مسلح اوکراین و پایبندی حکومت اوکراین به عدم ایجاد محدودیت درباره استفاده از زبان روسی است.

بازدید پرزیدنت زلنسکی از یکی از گردان های ارتش اوکراین در دونتسک (فرانس پرس)

روسیه کنترل ۱۸ درصد خاک اوکراین از جمله کل شبه جزیره کریمه و ۸۰ درصد دونباس یعنی دو منطقه دونتسک و لوهانسک و بیش از ۷۰ درصد ژاپوریژیا و خرسون را در اختیار دارد. مسکو در سال ۲۰۱۴ شبه جزیره کریمه را به خاک خود ملحق کرد. روسیه همچنین دستکم سه درصد مساحت خارکف و بخشی از میکولایو را تصرف کرده است.
روسیه، روی هم رفته بیش از ۱۱۰ هزار کیلومتر از خاک اوکراین را تصرف کرده است. اوکراین کنترل حدود ۶۵۰ کیلومتر مربع از کورسک روسیه را در اختیار دارد.

خط داغ فعال نشده است

کرملین چهارشنبه (۲۰ نوامبر) گفت خط داغ ویژه کاهش بحران بین روسیه و آمریکا هنوز فعال نشده است. در این میان نگرانی درباره تهدیدهای هسته ای به دلیل تشدید تنش بی سابقه در چند دهه گذشته بین مسکو و غرب افزایش یافته است.
رئیس جمهور روسیه سه شنبه (۱۹ نوامبر) و تنها چند روز پس از اینکه واشنگتن به اوکراین اجازه حمله به عمق خاک روسیه با موشک های دوربرد آمریکایی را داد درباره شرایطی که روسیه حمله هسته ای انجام خواهد داد صحبت کرد و گفت که این حمله در پاسخ به هر گونه اقدامات نظامی گسترده تر با تسلیحات متعارف علیه روسیه انجام خواهد شد.

همزمان با گذشت هزار روز از جنگ، اوکراین سه شنبه با استفاده از فرصت پیش آمده و اجازه دولت جو بایدن که دوره ریاست جمهورش رو به اتمام است با سامانه موشکی تاکتیکی آتکمز خاک روسیه را مورد هدف قرار داد.

یک تانک روسی منهدم شده کنار جاده در منطقه کورسک (آسوشیتد پرس)

خط داغ تعبیری است که بین کرملین و کاخ سفید در سال ۱۹۶۳ به منظور کاهش احتمال سوءتفاهم بین طرفین فعال شد. سوءتفاهم بین آمریکا و روسیه باعث دامن زدن به بحران موشکی کوبا در ۱۹۶۲ شد. خط داغ به رهبران دو کشور امکان برقراری ارتباط مستقیم می دهد.

دمیتری پسکوف سخنگوی کرملین چهارشنبه (۲۰ نوامبر) به خبرگزاری «تاس» گفت «ما خط امن ویژه ارتباطی بین روسای جمهوری روسیه و آمریکا داریم که حتی می تواند به شکل ویدئو کنفرانس باشد».
پسکوف در پاسخ به این سوال که آیا «خط داغ» در وقت کنونی فعال شده یا خیر گفت «خیر».

دیپلمات های روس می گویند بحران کنونی بین مسکو و واشنگتن به بحران موشکی کوبا شباهت دارد که دو کشور را تا آستانه جنگ هسته ای عمدی در دوران جنگ سرد پیش برد. غرب به اشتباه تصور می کند روسیه از موضع خود درباره اوکراین کوتاه خواهد آمد.

کرملین گفت روسیه اسلحه هسته ای را ابزار بازدارندگی می داند و تغییر دکترین هسته ای روسیه پیام روشنی به دشمنان احتمالی هستند که اگر به روسیه حمله کنند حتما پاسخ آن را دریافت خواهند کرد.

پسکوف افزود غرب در نظر دارد شکست استراتژیک به روسیه وارد کند آنهم با اجازه به کی یف برای حمله به عمق خاک روسیه با تسلیحات آمریکایی.

او خاطر نشان کرد «بی تردید اوکراین ابزاری در دست آنها برای رسیدن به مقاصدشان خواهد بود».