عربي English Türkçe اردو فارسى
Logo
آخرین خبرها
گوناگون

​در روز جهانی زن… زنان سعودی میوه‌های توانستن را می‌چینند

اصلاحات فراگیر، نقش زن در سعودی را تقویت کرد

​در روز جهانی زن… زنان سعودی میوه‌های توانستن را می‌چینند
    الدمام: ایمان الخطاف
TT
TT

​در روز جهانی زن… زنان سعودی میوه‌های توانستن را می‌چینند

​در روز جهانی زن… زنان سعودی میوه‌های توانستن را می‌چینند

دیگر چیزی به نام محال وجود ندارد… اینگونه بسیاری از زنان سعودی دربارهٔ دست‌آوردهای زنان در روز جهانی زن سخن می‌گویند. در روز هشتم مارس زنان سعودی در دوره‌ای که آن را «چیدن میوه‌های توانستن» نامیدند، با زنان جهان همراه شدند.
در حالی که جهان، نون زنان را جشن می‌گیرند، زنان سعودی هر روزه از زنانی تقدیر می‌کنند که به شکل چشم‌گیری در همه عرصه‌ها آماده حضور شده‌اند. هرکسی که صحنه سعودی را دنبال کند، به روشنی می‌تواند لمس کند که زن به پایه اساسی همه بخش‌های مختلف کشور تبدیل شده‌است و چرخ توانمند سازی او به سرعت برق در حرکت است تا زنان موفق شوند مدیریت بسیاری از مناصب مهم و بالا را در دست بگیرند و در بسیاری موارد برای اولین بار این اتفاق می‌افتد.
در رأس این موفقیت‌ها، انتخاب شاهزاده ریما بنت بندر بن سلطان به عنوان سفیر سعودی در ایالات متحده است، تا اولین سفیر زن در تاریخ کشور باشد. در کنار آن انتخاب وی به عنوان رئیس کمیته پارا المپیک همزمان با اعلام شرکت سعودی در دوره بعدی بازی‌های پارا المپیک که قرار است ماه مارس سال ۲۰۱۹در ابوظبی برگزار شود.
همچنین «تداول» سعودی (شرکتی در بازارهای مالی کشور) دیروز با حضور ساره السحیمی مدیرعامل و مهندس خالد الحصان مدیر اجرایی این شرکت همزمان با روز جهانی زن، زنگ افتتاح بازار را برای تقویت برابری بین زن و مرد در محیط کار به صدا درآورد.
«تداول» با این اقدام به هشتاد بازار مالی در سراسر جهان پیوست که به پیشنهاد سازمان ملل متحد برای ایجاد بازاهای مالی پایدار با هدف ایجاد زمینه مشارکت زن در بخش بازارهای مالی و بزرگداشت روز زن انتخاب شده بود.
مدیر اجرایی شرکت «تداول» توافق «اصول توانمندسازی زن» را به عنوان اولین شرکت سعودی امضا کرد تا پایبندی «تداول» به اهمیت تقویت نقش زن در بخش‌های بازار مالی و شرکت‌های وابسته را نشان دهد.
از سیاست و ورزش و اقتصاد به میدان جنبش علمی برویم. پروفسور سمر الحمود به دلیل دست‌آوردها و درخشش در زمینه پزشکی و تحقیقات در سطح جهانی، موفق به دریافت نشان درجه اول ملک عبدالعزیز شد. سمر مشاور جراحی داخلی در بیمارستان تخصصی و مرکز تحقیقات ملک فیصل است و به عنوان اولین زن جراح سعودی است که در این بخش فعالیت می‌کند. سال گذشته الحمود به عنوان رئیس کمیته داوری تحقیقات علمی در آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان وابسته به سازمان بهداشت جهانی انتخاب شد. او به عنوان اولین زن از خاورمیانه محسوب می‌شود که به ریاست این کمیته انتخاب شده‌است.
سمر الحمود به «الشرق الاوسط» دربارهٔ این توانمندسازی زنان سعودی گفت: «زن سعودی اکنون در نهضت جامعه و رشد کشور دارای نقش محوری شده‌است. اکنون شایستگی‌های سعودی نه تنها در سطح داخلی بلکه در سطح جهان حضور دارند. پادشاهی نقش محوری در تصمیمات جهانی پیدا کرده و بر حمایت از زن و تقویت جایگاه و واگذاری مسئولیت‌ها به آن حساسیت بالایی دارد».
الحمود تأکید کرد جامعه جهانی اکنون از خبره زنان سعودی کمک می‌گیرد. او در این باره توضیح داد: «این نشان دهنده اهداف سیاسی توانمند سازی و تقویت فرزندان میهن از زن و مرد است» وی موفقیت‌های زن سعودی را بهترین پاسخ به شبهه افکنان دانست که او آنها را تبلیغات مغرضانه خارجی دانست.
در طول ۳۶۵ روز، حدفاصل روز جهانی زن سال گذشته و امسال، اوضاع زن سعودی به شکل بزرگی تغییر کرد. در این مدت زنان سعودی به دستور خادم حرمین شریفین موفق شدند رانندگی کنند و به دنبال آن مجموعه‌ای از مقررات برای سازمان دادن به رانندگی زنان و تصویب نظام مقابله با ایجاد مزاحمت شکل گرفت. دکتر نجاح القرعاوی استاد خدمات اجتماعی و توسعه پایدار دانشگاه امام عبدالرحمن بن فیصل الدمام می‌گوید، براساس تحقیق شاملی که انجام داده، ۶۶ در صد زنان علاقه خود به رانندگی را نشان دادند.
القرعاوی دربارهٔ طرح ملی «او می‌راند» که همزمان با این رویداد توسعه‌ای شد به «الشرق الاوسط» گفت «اجازه رانندگی به زنان این فرصت ایده‌آل را به پژوهشگران داد تا به نظارت و مستندسازی مرحله انتقالی میان ممنوعیت و اجازه رانندگی بپردازند».
از طرفی دیگر، مها طاهر معاون مدیرعامل «شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی و تولیدات دامی» می‌گوید، مفهوم توانمند سازی زن سعودی در مدت اخیر به‌طور کاملاً شفاف محقق شد. او افزود: «در گذشته زن موفق به شایستگی مرد مقایسه می‌شد، اما اخیراً محیط کار عادلانه‌تر و منصفانه‌تر شده بی آنکه از جهت رشد و حقوق و دیگر مسائل تبعیضی میان زن و مرد وجود داشته باشد».
به نظر دختر جوان سعودی نور الدباغ از مؤسسه «بنفسجل» که تریبونی هنری است برای تبادل افکار، این مدت مژده روزهای خوب برای زن سعودی در خود دارد و می‌افزاید: «در بخش‌های جدید اقتصادی مانند ابداع و فرهنگی شاهد آن هستیم که زن با علاقه و شجاعت و هوشش، نقش پیشرو بازی می‌کند و برای خود فضایی جدید برای موفقیت و نوآوری می‌آفریند. این بخش‌ها توان سعودی از هر دو جنس را به یک اندازه می‌پذیرد تا چرخه رشد را به حرکت درآورند».

پربازدید

 
 
گوناگون

حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
TT
TT

حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»

با هر سریال تاریخی، سؤالاتی مطرح می‌شود که کماکان بر سر زبان هاست، نه تنها به میزان اعتبار این آثار و دستیابی آنها به هماهنگی بین آزادی خلاقیت و تخیل و احترام به حقیقت تاریخی، بلکه موضوع به ماهیت معنای سیاسی استناد به تاریخ از طریق این آثار مرتبط شده‌است که - به گفته بسیاری از ناظران و متخصصان - خالی از «رمزگذاری عمدی واقعیت» نیست.
اگرچه این مناقشه جدید نیست و به همراهی برای اکثر آثار نمایشی عربی الهام گرفته از تاریخ تبدیل شده‌است، سال‌های اخیر ابعاد قابل توجهی به جنجال همراه با درام تاریخی اضافه کرده‌است که به استفاده سیاسی و ایدئولوژیک این آثار مرتبط است.
اگر استناد به تاریخ در این مطالب نمایشی، اهدافی فراتر از پرداختن به زندگی‌نامه شخصیت‌های پیچیده‌ای را که اغلب جنجال‌های سیاسی و فکری به راه می‌اندازند، دربردارد، پس
علاوه بر این، برجسته کردن دوره‌ها و رویدادهای تاریخی که با دقت انتخاب شده‌اند، پیامدهای معناداری برای واقعیت کنونی دارد.
شاید جنجال بزرگی که سریال حشاشین که در ماه رمضان در تعدادی از شبکه‌های مصری و عربی در حال پخش است، بسیاری از این سوالات را در مورد محدودیت‌های استفاده سیاسی و ایدئولوژیک از تاریخ دوباره مطرح کند که هنوز پاسخ قاطعی ندارند.

کریم عبدالعزیز در کلیپی از «الحشاشین» (شرکت سازنده)

به گفته منتقدان هنری و اساتید دانشگاهی تاریخ که با «الشرق الاوسط» صحبت کردند، اغلب درام‌های تاریخی دارای «دیدگاه سیاسی یا ایدئولوژیکی هستند که توسط تولیدکنندگان یا سازندگان اثر بیان می‌شود»، اما کنترل‌هایی وجود دارد که باید هنگام ارائه این آثار در نظر گرفته شوند؛ اول از همه، احترام به حقایق عمده تاریخ بدون جعل، علاوه بر ضرورت کمک گرفتن از متخصصان برای پرکردن شکاف‌ها و دستیابی به هماهنگی بین داستانی و تاریخی است تا از بسیاری شکاف‌ها جلوگیری شود که ممکن است اعتبار برخی درام‌هایی که از تاریخ الهام گرفته‌اند را کاهش دهد.

انتخاب‌های عمدی

شاید درام تاریخی عرب یکی از قدیمی‌ترین اشکال نمایشی بود که از نظر سیاسی یا ایدئولوژیک به کار گرفته شد. شاید این آثار مسیری را پیش از خود یافتند که آثار ادبی نویسندگانی چون جرجی زیدان، امین معلوف، نجیب محفوظ، علی احمد باکثیر، توفیق الحکیم، محمد فرید ابو حدید و بسیاری دیگر پیش از خود رفته بودند.
اما ارائه درام‌های تاریخی در سینما و تلویزیون و استفاده سیاسی از آنها به دهه شصت قرن گذشته بازمی‌گردد. در اینجا طارق الشناوی، منتقد هنری، یکی از معروف‌ترین آثار سینمای عرب را به یاد می‌آورد که فیلم «الناصر صلاح الدین» است که در سال ۱۹۶۳ به کارگردانی یوسف شاهین ساخته شد. گروهی از مشهورترین نام‌های ادبی مصر در آن زمان، مانند یوسف السباعی، نجیب محفوظ و عبدالرحمن الشرقاوی در نگارش آن مشارکت داشتند. بنیاد عمومی سینمای مصر، یک نهاد دولتی، به تأمین مالی تولید آن کمک کرد.
الشناوی به «الشرق الاوسط» می‌گوید: هدف از تولید آن اثر عظیم در آن زمان، همان‌طور که در آن زمان گفته شد، یک فرافکنی سیاسی با الهام گرفتن از قهرمانی‌های سلطان صلاح الدین ایوبی، آزادکننده بیت‌المقدس در دوران جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور فقید مصر بود. این امر به وضوح از انتخاب نام فیلم آشکار می‌شود.
الشناوی معتقد است که «نویسنده درام تاریخی هر دوره زمانی یا شخصیتی را که بخواهد ارائه کند، صرف نظر از ماهیت آن، باید شامل دیدگاهی باشد، اعم از سیاسی، فکری یا اجتماعی که او بخواهد با پرداختن آن شخصیت ارائه دهد».
وی افزود: هیچ درام تاریخی برای روایت تاریخ وجود ندارد، بلکه طبیعی است که هدف روشن و دلیلی داشته باشد که این انتخاب را توجیه کند.
به عقیده او، موضوع بدون «انتخاب عمدی برای هدفی خاص که توسط سازندگان اثر دیده می‌شود» نیست، که او آن را نقص نمی‌داند، بلکه «بخشی از ماهیت صنعت نمایش» است.

رمزگذاری واقعیت

در سال‌های اخیر، بسیاری از نمایش‌های تاریخی عربی، چه برای شخصیت‌های مذهبی و چه برای دوره‌های تاریخی مملو از درگیری، همچنان مفاهیمی مرتبط با واقعیت کنونی را به همراه دارند، نمادگرایی ارائه شده توسط سریال‌های تاریخی را نمی‌توان نادیده گرفت؛ زیرا بیننده اغلب به‌طور خودکار رویدادهای تاریخی را با واقعیت پیوند می‌دهد و گاهی اوقات از یک لحظه تاریخی کهن خواسته می‌شود تا نماد واقعیت فعلی باشد تا این باور را ایجاد کند که واقعیت با گذشته تفاوتی ندارد.
اما این بدان معنا نیست که درام تاریخی به سمت «جعل و تحریف» گرایش دارد، بلکه نویسنده آن «باید از یک سو با مطالب تاریخی ثبت شده مطابق با الزامات هنر نمایشی عمل کند و مطابق با بینش فکری و پرسش‌های بشری، بدون تعصب به حقایق تاریخی یا تعمیم خودسرانه مطالب تاریخی به شیوه‌ای خام در خدمت دیدگاه ایدئولوژیک قبلی تولید کند». ولید سیف نویسنده فلسطینی که یکی از برجسته‌ترین سازندگان درام تاریخی عرب به‌شمار می‌رود، در زندگی‌نامه خود با عنوان «شاهد و شاهد» نسبت به این موضوع هشدار می‌دهد.
حقیقت این است که نمایشنامه تاریخی عرب در طول چند دهه آثار بسیاری ارائه کرد که این همه بحث و جدل در مورد اشتغال سیاسی ایجاد نکرد و بر ارائه بیوگرافی شخصیت‌های کمتر بحث‌برانگیز که موضوع مناقشات سیاسی یا ایدئولوژیکی عمده نیستند تمرکز داشت؛ مانند «خالد بن الولید»، «عمر بن عبدالعزیز»، «صلاح الدین ایوبی»، «امام ترمذی» و «امام شافعی».
حتی زمانی که در مصر زندگی‌نامه شخصیت‌های بحث‌برانگیزی مانند عمرو بن العاص یا خلیفه عباسی هارون الرشید ارائه شد، این آثار در چارچوب دفاع از آن شخصیت‌ها بر بعد انسانی تمرکز داشتند، نه بعد سیاسی.

سکانسی از سریال رستاخیز ارطغرل

با این حال، سال‌های اخیر به موازات وقوع بسیاری از درگیری‌های سیاسی، ایدئولوژیک و فرقه‌ای در منطقه بوده‌است که منجر به جذابیت‌های چشمگیری شده‌است که بدون استفاده از تاریخ نیست. برای مثال، تلاش‌هایی برای همگام شدن با ظهور ایده «نوعثمانی‌گرایی» و هموار کردن راه برای نقش‌های تأثیرگذارتر ترکیه در منطقه پس از رویدادهایی که به «بهار عربی» معروف شد، سریال‌های ترکی با استفاده از ابزارهای نمایشی در پرده‌های عربی به محبوبیت دست یافت. از جمله این آثار ترکی می‌توان به سریال «حرمسرای سلطان» اشاره کرد که یکی از برجسته‌ترین سلاطین عثمانی، سلطان سلیمان قانونی (سلیمان یکم) و سریال «قیام اَرطغرل» را مطرح کرد. اثری است که با ارائه زندگینامه ارطغرل پسر سلیمان شاه، رهبر قبیله کایی از ترکان مسلمان اوغوز و پدر عثمان اول، بنیانگذار امپراتوری عثمانی، مقدمات و انگیزه‌های تأسیس امپراتوری عثمانی را ارائه می‌کند. نمایش آن در سه سری متوالی از اواخر سال ۲۰۱۴ آغاز شد.
از سوی دیگر، سریال «ممالیک آتش» نشان دهنده واکنش دراماتیک عربی به آثار تاریخی ترکیه است که توسط شرکت اماراتی «جنو مدیا» در سال ۲۰۱۹ به نویسندگی محمد سلیمان عبدالملک و کارگردانی کارگردان بریتانیایی پیتر وبر تولید شد. این سریال آخرین دوره دولت ممالیک و سقوط آن به دست عثمانی‌ها در اوایل قرن شانزدهم را روایت می‌کند. عثمانی‌ها از طریق یک سری خیانت‌ها توانستند برای چند قرن پس از آن، پایگاهی برای حکومت خود در منطقه عرب بیابند.

تفسیر مذهبی از صنعت سریال

موضوع تنها به این دوئل تاریخی بر سر واقعیت حضور عثمانی در منطقه محدود نشد، بلکه باعث ایجاد یک رقابت فرقه‌ای شد که دو سال پیش خبر ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» جنجال آفرید؛ سریالی برای انعکاس زندگی‌نامه بنیانگذار دولت اموی و یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های بحث‌برانگیز تاریخ اسلام از طریق نقش او در آنچه به عنوان «فتنه بزرگ» شناخته می‌شود، مورد مناقشه بزرگی در مورد هدف از تولید اثر شد.
در چارچوب «تفسیر فرقه‌ای» از آثار نمایشی، یکی از شبکه‌های عراقی در آن زمان اعلام کرد که بودجه هنگفتی را برای تولید سریال تاریخی «شجاعت ابولؤلؤه» اختصاص داده‌است. ظاهراً در واکنش به روند ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» است؛ ابولؤلؤه فیروز معروف به ابولؤلؤه مجوسی، مردی است که خلیفه دوم عمر بن خطاب را ترور کرد. حتی در هنگام ارائه زندگینامه الفاروق عمر بن الخطاب که توسط بنیاد رسانه ای قطر تهیه شده بود، موضوع بدون مناقشه نبود، نه تنها در مورد مشروعیت به تصویرکشیدن یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام روی صفحه نمایش که با بسیاری از فتواهای قبلی در این زمینه مغایرت دارد، بله بر سر پیش‌بینی ایدئولوژیک سریالی که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ فیلمبرداری شده بود، اختلاف نظر وجود داشت. این دوره ای است که با ظهور گروه‌های «اسلام سیاسی» در بسیاری از کشورهای عربی مصادف شد و بر شدت این مناقشه با مشارکت چهره‌های حامی سازمان «اخوان المسلمین» در بررسی بافت تاریخی سریال افزوده شد.

بی سوادی تاریخی

دکتر محمد عفیفی، استاد تاریخ دانشگاه قاهره و دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر معتقد است: هر مؤسسه ای که سریال‌های تاریخی را تولید می‌کند «به‌طور طبیعی هدفی پشت تولید اثر دارد، به ویژه با توجه به هزینه تولید هنگفتی که این نمونه از آثار نیاز دارد»، معمولاً درام تاریخی «تاریخ را بیشتر از خدمت به آگاهی تاریخی یا تعریف گذشته فرا می‌خواند تا در خدمت حال باشد».
عفیفی به «الشرق الاوسط» توضیح می‌دهد که هنگام الهام گرفتن از تاریخ در آثار نمایشی باید کنترل‌هایی وجود داشته باشد؛ برجسته‌ترین این کنترل‌ها تغییر نکردن حقایق تاریخی تثبیت‌شده‌است، مانند سال‌های رویداد، یا شخصیت‌های اصلی که رویداد را ایجاد کرده‌اند. اما در عین حال بر ضرورت عدم لغزش در تلقی نمایش تاریخی به عنوان مرجع یا منبع تاریخی تأکید می‌کند، زیرا سریال یک اثر خلاقانه است که بینش سازندگانش، از جمله نویسندگان و کارگردانان، و احتمالاً فضایی از تخیل را به همراه دارد.
این استاد تاریخ که مطالعات پیشرفته بسیاری را در مورد تکیه بر منابع غیررسمی در تاریخ برخی از رویدادهای مهم تاریخ مصر انجام داده‌است، وضعیت مناقشه برانگیز سریال تاریخی را به آنچه او به عنوان «بی سوادی تاریخی در میان اکثر دریافت کنندگان محتوای نمایشی» توصیف می‌کند، نسبت می‌دهد.
او این موضوع را با بیان اینکه فقدان آگاهی تاریخی نتیجه کمبود برنامه‌های درسی مدرسه است، توضیح می‌دهد ارائه خوانش تاریخی به صورت انتقادی و چند نگرشی باعث می‌شود بسیاری از مخاطبان به آثار نمایشی به عنوان یک مرجع تاریخی نگاه کنند نه اثری خلاقانه که قابل تفسیر باشد و از اینجا مشکلات و بحران‌های بسیاری پدید می‌آید.
دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر اما خوشحالی خود را از جنجال برانگیخته شده ناشی از سریال عربی الهام گرفته از تاریخ پنهان نمی‌کند و آن را خوب ارزیابی می‌کند.
عفیفی معتقد است ادامه تولید سریال‌های تاریخی عربی، حتی در صورت وجود خطا یا ایجاد حالت جنجال، «بسیار بهتر از عدم وجود این نوع تولیدات نمایشی است».
او نظر خود را این گونه توجیه کرد که نبود این آثار راه را برای «هجوم» آثار تاریخی کشورهایی مانند ترکیه و ایران باز می‌کند و این آثار وارده اغلب دارای بینشی سیاسی و ایدئولوژیک هستند که لزوماً منعکس کننده واقعیات تاریخ یا بینش عرب نیست، بلکه اهداف بسیار عمیق‌تری نسبت به کارهای نمایشی یا سرگرمی دارند.