طبق اظهارات دیپلمات‌هایی که از پایتخت سوریه دیدن کرده‌اند، پس از فروکش کردن حال و هوایی که در پایان سال بر دمشق حاکم شد، ناامیدی بر این شهر سایه افکنده‌است.
این در نتیجه مجموعه تحولات سیاسی، نظامی و اقتصادی است که در سه‌ماهه اول سال جاری روی دادند یا روی ندادند.
این وضعیت به تفسیر سفر هفته پیش رئیس‌جمهوری سوریه بشار اسد به تهران کمک کرد. او رفت تا راه تعامل با این تحولات را بررسی کند؛ تمرکز کشورهای غربی و واشنگتن بر «شکیبایی استراتژیک» برای دستیابی به امتیازدهی مسکو.
پایان سال گذشته شاهد سفر رئیس‌جمهوری سودان عمر حسن البشیر به دمشق بود. پس از آن دو کشور امارات و بحرین سفارت‌های خود در دمشق را بازگشایی کردند.
سفرهای دوجانبه میان سوریه و عمان روی داد و رئیس دفتر امنیت ملی سرلشکر علی مملوک به قاهره رفت.
سخن از گشایش سیاسی عربی و اروپایی و بازگرداندن دولت سوریه به اتحادیه کشورهای عربی رفت.
همچنین گفته‌هایی دربارهٔ مشارکت عربی در بازسازی سوریه و «نقش عربی ضد ایران و ترکیه» به میان آمد.
در کنار این مسائل، تصمیم رئیس‌جمهوری آمریکا دونالد ترامپ در ۱۴ دسامبر برای عقب‌نشینی از شرق سوریه و شتاب مسئولان کرد برای مذاکره با دمشق به شکل‌گیری آن فضا کمک کرد.
این مسائل به بالا رفتن خوش‌بینی دمشق کمک کرد اما اوضاع کنونی تغییر کرده و به گفته دیپلمات‌ها به هشت دلیل ناامیدی حاکم شده‌است:
۱-عادی سازی روابط عربی: مشخص شد که بازگشت دمشق به اتحادیه عرب در نشست آینده این اتحادیه در پایان ماه جاری در تونس نخواهد بود. همچنین روند عادی سازی روابط میان کشورهای عرب و دمشق متوقف شد. سفر وزیر خارجه روسیه سرگئی لاوروف به کشورهای خلیج نشان داد که کشورهای مهم عربی، ازسرگیری روابط دیپلماتیک را به راه حل سیاسی براساس قطعنامه ۲۲۵۴ مشروط کرده‌اند. اگر چند کشور عرب در گماشتن دیپلمات‌ها در سفارت‌هایشان در دمشق درنگ کردند، اردن به راه دوجانبه خود ادامه می‌دهد. به گفته دیپلمات‌های غربی، کشیده شدن ترمز عادی سازی روابط دلایلی دارد از جمله: اول «اعتماد به نفس بالا» در برخی مقامات دمشق با این گفته که «عرب‌ها باید به سوریه برگردند و نه برعکس». و اینکه دمشق درخواستی به اتحادیه عرب نداده تا آن را برگرداند که سوریه یکی از پایه‌گذارانش بود. دوم، فشارهای دولت آمریکا برکشورهای عرب برای «متوقف ساختن روند عادی سازی روابط با نظام» همزمان با تصویب قانونی در کنگره که «با کسانی که با دولت سوریه معامله کنند» برخورد می‌کند. سوم، سفر رئیس‌جمهوری الاسد به تهران و دیدارش با رهبر ایران علی خامنه‌ای. اگرچه سفر پاسخی بود به متوقف شدن روند عادی سازی روابط و عوامل دیگر، در پایتخت‌های عربی و غربی اینگونه تفسیر شد که دمشق تصمیم ندارد از تهران فاصله بگیرد و قرارداد طولانی مدتی با آن بسته‌است. یک مقام غربی گفت: «در چنین شرایطی بازگشت سوریه به اتحادیه عرب به معنی ورود ایران به اتحادیه است و نه ورود عرب‌ها به سوریه».
۲-عقب‌نشینی آمریکایی: توئیت رئیس ترامپ درماه دسامبر شوکی بر متحدان و دوستان وارد کرد؛ و در حالی که کشورهای خواستار عادی سازی به شتاب واداشت، «اعتماد به نفس بالایی» به دمشق بخشید تا با موضوع عادی سازی روابط عربی یا مذاکره با کردها برخورد کند. اما تصمیم کنونی ترامپ نگه‌داشتن۴۰۰سرباز در شرق سوریه و حفظ پایگاه التنف است. واشینگتن به کشورهای اروپایی فشار می‌آورد تا «نیروهای حافظ صلح» به شرق سوریه روانه کنند. براساس برخی اطلاعات، یک مقام آمریکایی چند روز پیش به اطراف گفت‌وگوی خود اعلام کرده که واشنگتن به «نیروهای دموکراتیک سوریه» در حال حاضر اجازه مذاکره نمی‌دهد بلکه مذاکرات از موضع قدرت برای رسیدن به «وضعیتی خاص» برای منطقه در اختیار متحدان خواهد بود.
همان‌طور که واشینگتن با آنکارا برای ایجاد «منطقه امن» درشرق فرات و در امتداد مرز ترکیه و سوریه مذاکره می‌کند. واشینگتن به دنبال استقرار «نیروهای حافظ صلح» در آنجا با ایجاد منطقه پرواز ممنوع است. چندی پیش رؤسای ستاد نیروهای مسلح آمریکا و روسیه برای ازسرگیری کار بر یادداشت «پیش‌گیری از برخورد» و حفظ خط تماس که همان رود فرات باشد (شرق آن برای متحدان واشینگتن علاوه بر پایگاه التنف و منبج و غرب آن برای متحدان مسکو) در وین جلسه‌ای برگزار کردند.
۳-جنگ ادلب: دمشق بارها فشار آورد تا مسکو را به حمله به ادلب بکشاند، کاری که پیش از این در موارد مشابه اتفاق افتاده بود، وقتی که دولت سوریه برنامه‌اش را بر روسیه تحمیل کرد یا وزارت دفاع روسیه عملیات را به زیان وزارت خارجه در سوریه فرماندهی کرد. اما مسکو و آنکارا موفق شدند کار براساس توافق سوچی را برای کاهش تنش در ادلب حفظ کنند.
۴-توافق آتنه: در ماه‌های گذشته رئیس‌جمهوری پوتین با زیرکی «توافق آتنه» را بر میز مذاکرات با رئیس رجب طیب اردوغان گذاشت تا جایگزین «منطقه امن» بشود که واشینگتن و آنکارا برسرآن مذاکره می‌کنند. اما آنکارا دربارهٔ دو بند این توافق ملاحظه دارد: نداشتن ارتباط سیاسی با دمشق و اینکه نفوذ ترکیه در شمال سوریه ۳۰ کیلومتر باشد نه پنج کیلومتر آنگونه که متن «توافق آتنه» می‌گوید.
توافقی که به ژوئیه ۱۹۹۸ برمی‌گردد و می‌توانست دریچه‌ای برای عادی سازی روابط میان آنکارا و دمشق باز کند، اما به نظر می‌رسد اکنون به قفسه‌ها برگشته است.
۵-کمیته قانون اساسی: در آخرین روزهای مأموریت فرستاده سازمان ملل متحد ستفان دی مستورا، به نظر می‌رسید که «حامیان» سه‌گانه (روسیه، ترکیه و ایران) در حالت تهاجم برای تحمیل نام فهرست سوم نمایندگان جامعه مدنی قرار دارند اما، دبیرکل سازمان ملل متحد آنتونیو گوترش روز ۱۸ دسامبر این فهرست را رد کرد. این از جمله دلایلی بود که لاوروف را واداشت که در برخورد با فرستاده جدید گیر پدرسون نرمش نشان دهد. مسکو از سازمان ملل خواست شش نام جدید نامزد کند.
از طرفی دیگر مسکو نارضایتی خود از انتقادات رئیس الاسد در سخنان اخیرش دربارهٔ روند سوچی-ژنو را به طرف سوری اعلام کرده‌است. روسیه سعی می‌کند روند ژنو را به حاشیه براند در حالی که کشورهای غربی به این روند بستگی نشان می‌دهند. این موضوع همزمان شد با بازگشت گفتمان عربی دربارهٔ موضوع «انتقال سیاسی» آن طور که در بیانیه پایانی نشست عربی-اروپایی در شرم الشیخ در ۲۵ماه قبل نمود یافت. یک مخالف سوری گفت: «برخی کشورهای عرب به این نتیجه رسیده‌اند که راه حل سیاسی همان مدخل بیرون راندن ایران از سوریه است».
۶-تحریم‌ها و بازسازی: موج تحریم‌های اروپایی و آمریکایی بازگشت. این تحریم‌ها شامل شخصیت‌ها و موسسه‌های نزدیک به دمشق و مشغول در بازسازی می‌شود از جمله نام هفت وزیر سوری در «فهرست سیاه» قراردارند. براساس اطلاعات، نشست کشورهای کمک کننده در بروکسل بین روزهای ۱۲ و ۱۴ ماه جاری بر همین موضع تأکید خواهد کرد؛ پیوند زدن میان شرکت در بازسازی با «راه حل سیاسی صادقانه».
۷-بحران اقتصادی: مسئله اصلی در دمشق و مناطق تحت کنترل دولت که ۶۰ درصد از خاک سوریه را شامل می‌شود، بحران اقتصادی و قطع برق و گاز و بخشی از خدمات و مواد مصرفی است. برخی دیپلمات‌های غربی براین باورند که این بحران «از طرفی انعکاس تحریم‌های غرب علیه ایران است و از جهتی دیگر تمایل تهران به فشار بر دمشق تا نشان دهد این رابطه در اولویت قرار دارد. اینها در کنار تحریم‌هایی است که بردمشق اعمال می‌شود».
۸- حملات اسرائیلی: حملات اسرائیلی بر سوریه در سال‌های اخیر متوقف نشدند، اما سفر هفته گذشته نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو موفق به بستن صفحه‌ای پرتنش میان مسکو و تل آویو شد، بعد از اینکه نیروی هوایی سوریه هواپیمای روسی را در سپتامبر گذشته هدف قرارداد. یکی از خواسته‌های اسرائیل عدم تحویل مدیریت سامانه «اس۳۰۰» جدید به ارتش سوریه بود. پاسخ به ضربات اسرائیل یکی از مسائل مهم گفت‌وگوی رئیس اسد با خامنه‌ای در تهران بود.
