​«فشار چهارجانبه» برحضور ایران در سوریه

شرق فرات، ادلب، مناطق تحت سیطره دولت... و حملات اسرائیل

​«فشار چهارجانبه» برحضور ایران در سوریه
TT

​«فشار چهارجانبه» برحضور ایران در سوریه

​«فشار چهارجانبه» برحضور ایران در سوریه

حضور ایرانی در سوریه از چهار جهت در این کشور تحت فشار‌های نظامی و سیاسی قرار دارد تا تهران را ناگزیر به «کاهش» تدریجی حضور خود کنند. تا جایی که نیروهای نظامی و ملیشیای تابعش از مناطق تحت کنترل دولت سوریه خارج شوند.
فشار اول از دروازه شرقی سوریه وارد می‌شود، چون امریکا تصمیم گرفت در شرق نهرفرات و پایگاه تنف در زوایه عراق-سوریه-اردن باقی بماند. در این مناطق که یک سوم مساحت خاک سوریه را دربرمی‌گیرند، عملیات سنگینی به رهبری امریکا در حال انجام است. هدف این برنامه‌ها پایان دادن به تنش کردی-کردی و به دست گرفتن مدیریت تنش عربی-کردی، خواه از طریق برگزاری جلسات محرمانه یا تشکیل گروه عالیرتبه شامل افراد برجسته این مناطق از عشایر عرب و نیروهای سیاسی کرد است. همچنین برای جلوگیری از نفوذ ایران به سمت شرق فرات، منابع مالی برای گسترش ثبات، جمع آوری مین‌ها و بازسازی این مناطق پس از شکست دادن «داعش» تخصیص یافت.
در مناطق حضور ایران و گروه‌های وابسته به آن در غرب فرات، ائتلاف بین‌المللی علیه «داعش» تلاش‌هایش را بر آموزش «نیروهای سوریه دموکراتیک» کردی-عربی و فارغ التحصیلی نیروهای محلی افزایش داده که قادر به حفظ امنیت باشند. واشنگتن تعهد کرده که در نیروی زمینی یا گشت‌های هوایی با بریتانیا، فرانسه، آلمان و دیگر کشورهای اروپایی ائتلاف مشارکت کند به خصوص پس از تمدید یادداشت«منع برخورد» میان واشنگتن و مسکو در آسمان‌های سوریه.
امریکا به منظور کاهش احتمال برخورد میان ترکیه و کردها در شمال شرقی سوریه و تضمین امنیت در آن منطقه، گفت‌وگوهایی با ترکیه برای ایجاد منطقه امن میان جرابلس در کنار نهر فرات و فش خابور در کنار نهر دجله انجام می‌دهد.
مطابق دیدگاه واشنگتن مجموعه کارها به سمت قطع ارتباط زمینی میان تهران و بغداد و دمشق و بیروت پیش می‌روند تا مانع از این بشوند که ایران خلأ موجود در شرق سوریه را پرکند. همچنین دولت امریکا از «نیروهای سوریه دموکراتیک» خواسته گفت‌وگوهای خود با دمشق را متوقف کنند، در زمانی که بحث‌هایی برای افزودن «شورای سیاسی سوریه دموکراتیک» به طرح صلح در ژنو صورت می‌گیرد.
راه دوم فشاراز سمت مناطق تحت کنترل دولت است که شامل حدود 60 درصد مساحت کشور می‌شود. جایی که روسیه تلاش می‌کند نفوذ ایران را کنترل کند. از نظر نظامی در کمک پایگاه حمیمیم برای تشکیل «لشکر پنجم» صورت می‌گیرد؛ خواه از نیروهای سوری طرفدار دمشق یا گروه‌های معارض سابق. اتفاقی که در مورد نیروهای نظامی منتسب به «الجیش الحر» و «جبهه الجنوب» پیش از تسلط دوباره دولت بر «مثلث جنوب» در نزدیکی اردن روی داد و خط حایل در جولان اشغالی سوریه. مسکو از «نیروهای نمر/ببر» به رهبری سرهنگ سهیل الحسن که رابطه ویژه‌ای با پایگاه حمیمیم دارد، حمایت می‌کند.
براساس اطلاعات موجود، «لشکر پنجم» شامل 50هزار نیروی نظامی است که حقوق و سلاح و مهمات‌شان از پایگاه حمیمیم تأمین می‌شود. آنها به طور مستقیم تابع ارتش روسیه هستند و هر عضوی حقوقی در حدود 200دلار امریکایی دریافت می‌کند و افسران بین 300تا 400 دلار. این افراد پس از عقب نشینی ملیشیای ایران در ابتدای سال گذشته و براساس توافق روسی-امریکایی- اسرائیلی در جنوب مستقراند. مسکو می‌خواهد این افراد مانع از سربازگیری جوانان سوری به نفع گروه‌های تابع تهران در جنوب یا شرق فرات شوند.
دروازه چهارم وقتی نمود پیدا کرد که مسکو از صدها نفر از اینان خواست برای شرکت در جنگ‌های ادلب به شمال غربی سوریه بروند، وقتی مشخص شد ایران و ملیشیایش نمی‌خواهند در جنگ ادلب شرکت کنند، خواه در دروازه ریف غربی حلب یا شمال حماه. این مسئله موجب شد جنگ ادلب از یورشی برق آسا به «جنگی فرسایشی» تبدیل شود که یک ماه طول کشید و «دستآوردهایی اندک» داشت.
روسیه و ایران و ترکیه از آستانه حمایت می‌کنند که در آن توافق«کاهش تنش» میان آنکارا و مسکو در ماه سپتابر سال گذشته متولد شد. این سه کشور ایستگاه‌های نظارت و بازرسی در «مثلث شمال» که شامل ادلب و ریف‌های حما و لاذقیه و حلب می‌شود، راه انداختند. همان طور که عدم مشارکت ایران در نبرد ادلب سئوالات زیادی را برانگیخت، آنکارا تصمیم گرفت از گروه‌های معارض و اسلامی با ارسال اسلحه و رساندن اطلاعات و نقشه حمایت نکند و همان نیروهای بازرسی و نظارت را حفظ کرد و به گلوله باران سوریه پاسخ داد تا مانع از پیشروی نیروهای دولت سوریه بشود.
روسیه به رقابت اقتصادی خود با ایران برای به دست آوردن طرح‌های بزرگ ادامه می‌دهد. پس از کسب قرارداد راه اندازی بندر طرطوس در نزدیکی پایگاه بزرگ طرطوس، در پاسخ به تصمیم تهران برای اداره بندر لاذقیه، روسیه به دنبال بهره برداری از فرودگاه بین المللی دمشق است که نزدیک مقر سابق فرماندهی نیروهای ایران در سوریه بود که به دلیل حملات اسرائیل از فرودگاه به شمال کشور منتقل شد.
فشار چهارم از اینجا صورت می‌گیرد؛ یعنی حملات اسرائیلی بر«مواضع ایرانی». علیرغم اعتراضات سابق سوری و ایرانی و تحویل سامانه «اس 300» از مسکو به سوریه، اسرائیل به بمباران این «مواضع» ادامه داد. واشنگتن از حملات اسرائیلی حمایت کرد با این عنوان که به گفته مقامات امریکایی«یکی از ابزار فشار نظامی برایران است». این پرونده در جلسه رؤسای شورای امنیت ملی امریکا، روسیه و اسرائیل که در قدس غربی و در پایان این ماه تشکیل می‌شود، بررسی خواهد داشت.
برخی کشورهای عرب با احتیاط راه عادی سازی روابط خود با دمشق را شروع کردند به این امید که آن را از تهران دور کنند و از نفوذ نظامی ایران بکاهند. و به نظر می‌رسید راه «یک گام در مقابل یک گام» جو غالب برای تشویق دمشق برای ارسال پیام فاصله گرفتن از منظومه ایران بود. اینجا بیانیه دو هفته پیش وزارت خارجه سوریه پس از حملات ایرانی در خلیج عربی قابل توجه است؛ دمشق براساس بیانیه‌ای که توسط خبرگزاری رسمی سوریه(سانا) منتشر شد، «مختل کردن کشتیرانی» در «خلیج عربی» را رد کرده و از «همه اطراف» خواسته به منظور «کاهش تنش» و تأمین «امنیت و صلح و ثبات» در منطقه «خویشتنداری» و «گفت و گو» کنند.



آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
TT

آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پاکستان روز چهارشنبه اعلام کرد که «اخبار اطلاعاتی موثقی» دریافت کرده که نشان می‌دهد هند قصد دارد به‌زودی حمله‌ای نظامی انجام دهد. پاکستان هشدار داد که در صورت وقوع این حمله پاسخ قاطعی خواهد داد. این خبر در حالی منتشر می‌شود که نگرانی‌ها درباره‌ی تشدید تنش میان دو کشور به‌دنبال حمله‌ای که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر در کشمیر شد، رو به افزایش است.

روابط میان این دو همسایه‌ی مجهز به سلاح هسته‌ای پس از آن رو به وخامت گذاشت که دهلی‌نو، اسلام‌آباد را مسئول حمله‌ی هفته‌ی گذشته در پاهالگام در بخش هندی کشمیر دانست؛ حمله‌ای که مرگبارترین حمله به غیرنظامیان در این منطقه در ۲۵ سال گذشته بوده است. یک منبع ارشد دولتی به خبرگزاری فرانسه گفت که نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در جلسه‌ای غیرعلنی در روز سه‌شنبه «اختیارات کامل» را به ارتش برای واکنش به این حمله داده است.

دولت پاکستان هرگونه دخالت در حمله‌ی کشمیر را رد کرد. عطاءالله طارر، وزیر اطلاعات پاکستان، در بیانیه‌ای که بامداد چهارشنبه منتشر شد، گفت: «هرگونه اقدام تهاجمی با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد.» او افزود: «پاکستان اطلاعات اطلاعاتی موثقی در اختیار دارد که نشان می‌دهد هند ظرف ۲۴ تا ۳۶ ساعت آینده با استفاده از حادثه‌ی پاهالگام، که بهانه‌ای بی‌اساس است، قصد دارد حمله‌ی نظامی انجام دهد.» با این حال، اسحاق دار، وزیر امور خارجه‌ی پاکستان، تأکید کرد که کشورش آغازگر هیچ حمله‌ای نخواهد بود.

سران چند کشور جهان نگرانی عمیق خود را ابراز کرده و از این دو همسایه که در گذشته چندین جنگ با یکدیگر داشته‌اند، خواستند که خویشتنداری نشان دهند. منطقه‌ی کشمیر با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر که اکثراً مسلمان هستند، میان پاکستان و هند تقسیم شده، ولی هر دو کشور کل این منطقه را متعلق به خود می‌دانند.

حدود ۱.۵ میلیون نفر در نزدیکی خط آتش‌بس در سمت پاکستانی مرز زندگی می‌کنند. بسیاری از ساکنان این مناطق، در حال آماده‌سازی پناهگاه‌های زیرزمینی ساده با دیوارهای گِلی تقویت‌شده با بتن هستند. محمد جوید، مردی ۴۲ ساله در روستای چاکوتی، به خبرگزاری فرانسه گفت: «در حال تمیز کردن پناهگاه هستیم تا اگر دشمن ناگهان حمله کرد، غافلگیر نشویم و بتوانیم جان بچه‌هایمان را نجات دهیم.»

تبادل آتش
ارتش هند روز چهارشنبه اعلام کرد که برای ششمین شب متوالی با نیروهای پاکستانی در امتداد خط آتش‌بس تبادل آتش داشته است. این منطقه‌ی به‌شدت نظامی‌شده دارای پایگاه‌هایی در ارتفاعات بالای کوه‌های هیمالیا بوده و مرز واقعی کشمیر محسوب می‌شود. یک منبع امنیتی پاکستانی نیز به خبرگزاری فرانسه گفت که روز سه‌شنبه دو پهپاد را که به حریم هوایی پاکستان وارد شده بودند، ساقط کرده‌اند.

تنش‌ها در هفته‌ی پس از حمله‌ی پاهالگام از جمله رد و بدل شدن اتهامات، اقدامات دیپلماتیک، اخراج اتباع کشور مقابل و بستن گذرگاه‌های مرزی به‌سرعت بالا گرفته است.

بالگرد نظامی هند بر فراز آسمان سریناگر در منطقه جامو و کشمیر هند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

مودی هفته‌ی گذشته وعده داد که عاملان این حمله و پشتیبانان آن‌ها را تحت تعقیب قرار خواهد داد. او پنج‌شنبه گفت: «به همه‌ی جهان می‌گویم: هند هویت هر تروریست و حامی‌اش را شناسایی خواهد کرد، آن‌ها را تعقیب و مجازات خواهد کرد... حتی اگر تا دوردست‌ترین نقاط زمین بروند، تعقیب‌شان می‌کنیم.»

این اظهارات نگرانی‌ها را درباره‌ی تشدید تنش نظامی بیشتر کرده است.

وزارت امور خارجه‌ی آمریکا اعلام کرد که وزیر مارکو روبیو به‌زودی با همتایان پاکستانی و هندی خود تماس خواهد گرفت تا آن‌ها را به «عدم تشدید وضعیت» ترغیب کند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، و سوپرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه‌ی هند، تماس گرفت و طبق گفته‌ی سخنگوی او، آمادگی خود را برای «میانجی‌گری جهت کاهش تنش» اعلام کرد. دفتر نخست‌وزیر پاکستان بعداً اعلام کرد که شهباز شریف از گوترش خواسته «هند را به خویشتنداری ترغیب کند» و تأکید کرده که در صورت اقدام نسنجیده‌ی هند، پاکستان از «حاکمیت و تمامیت ارضی‌اش با تمام قوا دفاع خواهد کرد».

پوسترهای افراد تحت تعقیب
هند و پاکستان از زمان استقلال از حکومت بریتانیا در سال ۱۹۴۷ بر سر منطقه‌ی کشمیر با یکدیگر مناقشه دارند؛ زمانی که مرزها خانواده‌هایی را از هم جدا کرد که نسل‌ها در کنار هم زندگی می‌کردند. در بخش تحت کنترل هند، شورشیان از سال ۱۹۸۹ برای استقلال یا پیوستن به پاکستان دست به قیام زده‌اند.

گشت‌های ارتش هند در حال حرکت به سمت هاباتنار در منطقه انانتناگ در جنوب کشمیر – ۲۹ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پلیس هند پوسترهایی از سه مرد منتشر کرده که به اتهام اجرای حمله‌ی کشمیر تحت تعقیب‌اند. دو نفر از آن‌ها پاکستانی و یک نفر هندی است. هند می‌گوید آن‌ها اعضای گروه «لشکر طیبه» هستند؛ گروهی که مقرش در پاکستان است و سازمان ملل آن را یک گروه تروریستی معرفی کرده است. همچنین برای اطلاعاتی که منجر به دستگیری هر یک از آن‌ها شود، پاداشی معادل دو میلیون روپیه (حدود ۲۳۵۰۰ دلار) در نظر گرفته شده و عملیات گسترده‌ای برای بازداشت افراد مشکوک به ارتباط با این گروه آغاز شده است.

در آخرین مورد از تشدید تنش‌ها در کشمیر، در حمله‌ی پولواما در سال ۲۰۱۹ در منطقه‌ی تحت کنترل هند، یک بمب‌گذار انتحاری با خودرو به کاروان نیروهای امنیتی حمله کرد که منجر به کشته شدن ۴۰ نفر و زخمی شدن ۳۵ تن شد. کمتر از دو هفته بعد، جنگنده‌های هندی حملاتی هوایی به خاک پاکستان انجام دادند.