مقاومت در برابر محدود کردن فعالیت شبه نظامیان عراقی هم پیمان ایران

پرچم تیپ ۳۰ وابسته به یکی از گروه های شبه نظامی هنوز بر فراز ایست های امنیتی و بازرسی در مسیر شهر موصل در اهتزاز است.
دولت عراق حدود دو ماه پیش طی فرمانی از کلیه گروه های شبه نظامی خواست تا ایست های امنیتی و بازرسی تحت کنترل را تحویل دهند.
عادل عبد المهدی نخست وزیر عراق در این فرمان از گروه های شبه نظامی مورد حمایت ایران که نفوذشان در این کشور روز به روز بیشتر می شود یک ماه فرصت داد تا در ارتش عراق ادغام شوند و تمامی ایست های امنیتی خود را تحویل دولت دهند.
تیپ ۳۰ حاضر به تعطیلی مراکز و شعب و ایست های امنیتی در بخش شرقی موصل نیست و حالا با بستن خیابان ها موجب بروز نارضایتی و اعتراض مردم شده است. این اقدام از یک سو بیانگر چالش بزرگ دولت عراق برای برقراری حاکمیت قانون بوده و از سوی دیگر نگرانی درباره احتمال بروز ناآرامی های بیشتر در منطقه ای که گرفتار رقابت بین آمریکا و ایران شده را افزایش داده است.
واشنگتن در سال جاری اعلام کرد چنانچه گروه های شبه نظامی زیر نظر دولت بغداد قرار نگیرند اقداماتی علیه گروه های مورد حمایت ایران انجام می دهد. دولت آمریکا همچنین برخی گروه ها و سران این تشکیلات از جمله وعد القدو فرمانده تیپ ۳۰ را تحریم کرد.
گروه های شبه نظامی به عنوان عاملان چندین حمله به پایگاه های آمریکا در ماه می گذشته معرفی شدند.
این تنش به دنبال انتشار خبر حمله اسرائیل در ماه جاری به انبارهای تسلیحات و پایگاه های گروه های شبه نظامی در غرب و مرکز عراق بالا گرفت.
اسرائیل تلویحا گفت که در این حمله ها دست داشته اما علنا مسئولیت آنها را نپذیرفت. ارتش اسرائیل از اظهار نظر در این باره خودداری کرد.
در مقابل، گروه های شبه نظامی می گویند که اسرائیل با همکاری آمریکا به تاسیساتشان حمله کرده و تهدید کردند که انتقام حملات را خواهند گرفت.
وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد این کشور در این حملات دست نداشته و هیچ سند و دلیلی درباره درستی یا نادرستی ادعای دو طرف منتشر نشده است.
رقابت بین تهران و واشنگتن -دو متحد بزرگ عراق- در سال جاری باعث بروز تنش در منطقه شد. چندین نفتکش در خلیج مورد حمله قرار گرفتند و اسرائیل به مواضع هم پیمانان ایران در سوریه حمله کرد.
مقام های عراقی و تحلیلگران می گویند اگر دولت عراق نتواند گروه های شبه نظامی را مهار کند افزایش تنش و خشونت دور از ذهن نیست. بیش از ۱۰۰ هزار نیرو در این گروه ها عضویت دارند.
پرچم برخی گروه های شبه نظامی در استان صلاح الدین در شمال بغداد هنوز بر فراز ایست های امنیتی قرار دارد و این مراکز و ایست های امنیتی در استان الانبار زیر نظر اعضای گروه ها اداره می شوند.
تامین امنیت برخی شهرها و روستاهای عراق به ویژه بخش هایی که پیشتر در دست «داعش» بودند حالا بر عهده گروه های شبه نظامی مسلح است.
از سوی دیگر ماجرا، کرسی های پارلمان در اختیار احزاب و فراکسیون های هم پیمان گروه های شبه نظامی است و آنها با در اختیار داشتن قدرت سیاسی نفوذ خود را در ارکان دولت تقویت کردند.
جاسم البهادلی تحلیلگر امنیتی در بغداد گفت «عبد المهدی نتوانست یک گروه شبه نظامی ضعیف را وادار به واگذاری تاسیسات خود در نزدیکی موصل کند. خب حالا این سوال مطرح می شود که عبد المهدی با گروه های قدرتمندتر مورد حمایت ایران می خواهد چه کار کند؟»
دفتر نخست وزیر به درخواست رویترز برای اظهارنظر درباره این موضوع پاسخ نداد.
عبد المهدی در روز ۹ اوت به خبرنگاران داخل کشور گفت ادغام گروه های شبه نظامی در ارتش پیچیده است و نیاز به زمان دارد.
 
*گروه های شبه نظامی
گروه های شیعی عمدتا تحت حمایت ایران در قالب مجموعه حشد شعبی فعالیت می کنند. این نیروها نقش اصلی در شکست گروه دولت اسلامی در عراق داشتند. حشد شعبی پارسال بخشی از نیروهای مسلح رسمی شد و زیر نظر نخست وزیر قرار گرفت.
منابع امنیتی و تحلیلگران می گویند انتصابات جدید در پست های نظامی رده بالا باعث تقویت نفوذ حشد شعبی در بغداد می شود.
فرمانده یکی از گروه های حشد شعبی در ماه جاری به عنوان بازرس کل وزارت دفاع تعیین شد.
 
منابع آگاه گفتند همزمان با برکناری فرمانده نظامی در موصل که به عنوان هم پیمان آمریکا در دوره جنگ با دولت اسلامی شناخته می شود مقاومت در برابر تلاش دولت برای نظارت بر گروه های شبه نظامی آسان تر شده است.
عبد المهدی گفت گروه های حشد شعبی تا ۳۱ جولای مهلت دارند تا ایست های امنیتی را تحویل و به ارتش عراق بپیوندند.
فالح الفیاض رییس هیات حشد شعبی ماه گذشته گفت که اغلب گروه های این مجموعه به فرمان نخست وزیر پایبند بودند. سخنگوی حشد شعبی و وزارت دفاع از اظهار نظر در این باره در این گزارش خودداری کردند.
 
*نفوذ
تحلیلگران می گویند که تیپ ۳۰ حاضر نیست تا مراکز امنیتی تحت کنترل را تحویل دهد و این دقیقا همان کاری است که گروه های دیگر در جریان مبارزه با گروه دولت اسلامی انجام دادند. آنها نیز بخش هایی از شمال عراق را تصرف کردند و از تحویل آن خودداری کردند.
اغلب نیروها و فرماندهان حشد شعبی از شیعیان شبک عراق هستند. حشد شعبی یکی از گروه هایی است که بخش اعظم اقتصاد استان نینوا در شمال عراق در دست آن قرار دارد. البته هیات حشد شعبی اعلام کرد که نیروهای تابع گروه در فعالیت های تجاری نقش ندارند.
ریناد منصور کارشناس موسسه چاتام هاوس گفت «نفوذ تیپ ۳۰ در موصل تا حدودی افزایش یافته است.. آنها تصور می کنند که در جریان جنگ دستاوردهایی کسب کردند و حالا باید ایست های امنیتی اصلی را تحویل دهند».
دفتر وعد القدو از رهبران حشد شعبی از اظهار نظر در این باره خودداری کرد. وعد القدو در ماه جولای به دلیل انتشار خبرهایی در مورد پرونده فساد و نقض حقوق بشر در فهرست تحریم های آمریکا قرار گرفت.
هواداران حشد شعبی در واکنش به فرمان عبد المهدی در اوایل اوت از بولدزر برای ایجاد ستون های شنی در مسیر منتهی به موصل -دومین شهر بزرگ عراق- استفاده کردند.
آنها همه خیابان ها را بستند و لاستیک خودروها را آتش زدند. ارتش هیچ کاری برای متوقف کردن معترضان انجام نداد.
هیات حشد شعبی و حکومت درباره مشارکت تیپ ۳۰ و ارتش و مقام های محلی برای مدیریت ایست های امنیتی گفتگو کردند که همین بیانگر نفوذ سیاسی چشمگیر حشد شعبی است.
مخالفان عقب نشینی حشد شعبی از ایست های بازرسی می گویند که اگر حشد شعبی اداره این مراکز را واگذار کند اقلیت شبک در معرض تهدید و آزار و اذیت و کشتار قرار می گیرند. این گروه شیعی توسط افراطی های سنی مثل گروه دولت اسلامی در شهر عرب و سنی نشین موصل در معرض آزار و اذیت قرار گرفتند.
قصی الشبکی نماینده هوادار حشد شعبی گفت «ما در این منطقه برای حمایت از مردم خواهیم ماند».
نمایندگان موصل در مجلس عراق و برخی منابع امنیتی می گویند این تحولات نشان می دهد که گروه های شبه نظامی به راحتی می توانند از فرمان دولت سرپیچی کنند و این برخلاف گفته های هیات حشد شعبی درباره پیروی از نخست وزیر است.
شیروان دوبردانی نماینده نینوا گفت «نینوا زیر فشار حشد شعبی قرار دارند. حشد شعبی گروه مسلط در استان است و ارتش قدرت کمتری در این منطقه دارد».