موج خون و عصیان؛ در عراق چه خبر است؟

درگیری بین معترضان و ماموران در عراق از روز سه شنبه (اول اکتبر) تا کنون ۲۸ کشته برجای گذاشته است. اعتراضات مردمی دولتمردان عراق را غافلگیر کرد. این اولین اعتراضات گسترده مردمی بعد از بیش از یک سال است که قربانی داشته.
*دلیل نارضایتی مردم چیست؟
دو سال از شکست گروه «داعش» می گذرد اما بخش اعظم جمعیت ۴۰ میلیونی در عراق شرایط معیشتی ناگواری دارند. این کشور از منابع عظیم نفت برخوردار است. اگر چه اوضاع امنیتی کشور نسبت به چند سال پیش بهتر شده اما زیرساختارهای ویران شده هنوز بازسازی نشده اند و فرصت اشتغال بسیار محدود شده است. جوانان می گویند سران فاسد کشور مقصر اصلی شرایط کنونی هستند و این رهبران نماینده قشر جوان کشور نیستند.

*چرا اوضاع تا این اندازه خراب شده است؟
عراق در چند دهه گذشته گرفتار جنگ های پی در پی با کشورهای همسایه بود و بعد هم نوبت به تحریم های سازمان ملل و جنگ داخلی و فرقه ای در کشور رسید. شکست «داعش» در ۲۰۱۷ مقدمه ای بود برای ورود عراق به مرحله ثبات و امنیت. عراق در آن مقطع زمانی از مناسبات تجاری آزادانه برخوردار شد که از دهه هفتاد میلادی به این سو بی سابقه بود. تولید نفت به سطح بی سابقه ای رسید.
به هر حال اما زیرساختارهای فرسوده روز به روزتر فرتوت تر می شوند و بازسازی شهرهای ویران شده بر اثر جنگ آغاز نشده و گروه های مسلح هنوز در خیابان ها جولان می دهند. فسادی که در دوره صدام حسین آغاز شد در عهد حکمرانی احزاب فرقه ای بعد از دوره صدام حسین تثبیت گردید.
*جرقه اعتراضات اخیر از کجا زده شد؟ چه گروهی اعتراضات را سازماندهی می کند؟
اعتراضات توسط گروه سیاسی خاصی سازماندهی نمی شوند. فراخوان برای اعتراض و راهپیمایی در اوایل هفته گذشته در شبکه های اجتماعی دست به دست چرخید. میزان مشارکت مردم در اعتراضات برای دستگاه های امنیتی غافلگیر کننده بود. دو دلیل اصلی نارضایتی مردم عبارتند از: کمبود خدمات دولتی و کمبود مشاغل. اقدامات زنجیره وار دولت نیز به این نارضایتی ها دامن زد. برکناری یک فرمانده نظامی عراق به دلایل غیر علنی یکی از این اقدامات بود. این فرمانده در دوره جنگ با داعش از محبوبیت فراوانی برخوردار شد. برخی معترضان از برکناری این فرمانده ناراضی هستند.

*اعتراضات گسترده ضد حکومتی در عراق از کجا آغاز شد؟
مردم بصره در جنوب عراق در سپتامبر پارسال دست به اعتراضات گسترده زدند و حدود ۳۰ نفر در آن زمان کشته شدند. اعتراضات پراکنده در بخش هایی از عراق بعد از بصره روی داد که به حجم و اندازه رویدادهای هفته جاری نبودند. اعتراضات بصره اولین تظاهرات گسترده علیه عادل عبد المهدی نخست وزیر بعد از آغاز به کار او در اکتبر پارسال بود.

*آیا دامنه اعتراضات گسترش می یابد؟ این اعتراضات چه نتایجی خواهد داشت؟
این مساله بستگی به نحوه برخورد حکومت و دستگاه های امنیتی دارد. هر چقدر آمار کشته شدگان بیشتر شود فضای خشم و نارضایتی افزایش پیدا می کند. آمار قربانیان تا حالا به ۱۹ نفر از جمله یک مامور امنیتی رسیده است.
معترضان بر اثر نیروی عظیم سرکوب ماندن در خانه را ترجیح می دهند. عده فراوانی از عراقی ها بر این باورند که گروه های شبه نظامی صاحب نفوذ و مورد حمایت ایران اعتراضات پارسال در بصره را به شدت سرکوب کردند و پس از آن، میزان مشارکت در اعتراضات در این شهر بسیار محدود شد. چنانچه عشایر یا گروه های مسلح در ناآرامی ها شرکت کنند شاید وضع از این که هست خراب تر شود. درگیری های مسلحانه بین افراد ناشناس و ماموران پلیس در هفته جاری در برخی شهرهای جنوب به وقوع پیوست.
*آیا دولت به مطالبات معترضان تن می دهد؟
دولت وعده ایجاد فرصت های شغلی به مردم داد. نخست وزیر عراق گفت که برای فارغ التحصیلان فرصت کار ایجاد می کند. او به وزارت نفت و سازمان های دولتی دستور داده تا ۵۰ درصد کارمندان در قراردادهای آینده با شرکت های خارجی شهروند عراقی باشند.
دولت پیشین نیز پارسال وعده های مشابهی برای بهبود وضع خدمات بهداشتی و برق ارائه داد.

*آیا ناآرامی ها جنبه فرقه ای دارند؟
اعتراضات تا حالا که جنبه فرقه ای نداشته است. اغلب معترضان از سردادن شعارهای فرقه ای خودداری کرده اند چرا که مردم با ظهور «داعش» تجربه دردناکی پشت سر گذاشتند. البته هنوز برخی تنش های فرقه ای وجود دارد.
محور اصلی اعتراضات شرایط ناگوار اقتصادی و معیشتی است. بغداد و شهرهای شیعه نشین در جنوب عراق عرصه اصلی اعتراضات هستند. معترضان از دست طبقه سیاسی حاکم و نه یک گروه مذهبی خاصی ناراضی و عصبانی هستند و این همان وجه تمایز بین اعتراضات کنونی و اعتراضات سال های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ است. گروه «داعش» در آن زمان از اعتراضات برای کسب حمایت سنی ها بهره برداری کرد.

*این ناآرامی ها برای دولت چه پیامی دارد؟
شاید دولت الان برای مهار اعتراضات با مشکل مواجه شود چرا که هیچ گروه یا حزب سیاسی به طور علنی در این اعتراضات شرکت نکرده اند. فراکسیون اپوزیسیون وابسته به مقتدی صدر روحانی شیعی که اعتراضات پیشین را رهبری کرد در این اعتراضات حضور ندارد. حالا مشخص نیست که چنانچه دامنه اعتراضات گسترش یابد حکومت چه گزینه هایی در اختیار دارد. هنوز صحبت تغییر کابینه یا برکناری وزرا مطرح نشده است. احتمالا احزابی که عادل عبد المهدی را به قدرت رساندند حالا برای ماندن او در این پست تلاش خواهند کرد.

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا چهارشنبه (۱۲ فوریه) اعلام کرد که اولین دیدار خود با ولادیمیر پوتین همتای روسی اش را در سعودی برگزار خواهد کرد. این دیدار در چهارچوب تلاش ترامپ برای پایان دادن به حمله روسیه به اوکراین انجام می شود.
ترامپ ساعاتی پس از یک تماس تلفنی با پوتین و توافق طرفین بر آغاز مذاکرات صلح در مورد اوکراین به خبرنگاران در کاخ سفید گفت «در سعودی دیدار خواهیم کرد». او خاطر نشان کرد «دیدار با پوتین با حضور شاهزاده بن سلمان ولیعهد سعودی انجام خواهد شد».
به گزارش فرانس پرس رئیس جمهور آمریکا افزود که انتظار دارد «در آینده ای نزدیک آتش بس در اوکراین برقرار شود». او خاطر نشان کرد کشوری که جلوی حمله نظامی روسیه ایستاده باید در «مرحله ای» انتخابات جدید برگزار کند.
ترامپ در اظهارات سابق خود از تلاش های دیپلماتیک سعودی برای نزدیک کردن دیدگاه ها میان قدرت های جهان قدردانی کرد. برخی منابع عربی گفتند که «حضور ولیعهد سعودی در این نشست بیانگر نقش برجسته سعودی به عنوان کشور دارای وزن و اعتبار سیاسی و اقتصادی در عرصه بین المللی است».
این منابع افزودند اینکه رئیس جمهور آمریکا از دیدار با همتای روس خود در سعودی و با حضور شاهزاده محمد بن سلمان خبر داده نشان می دهد که «جامعه جهانی جایگاه سعودی به عنوان یکی از هدایت کنندگان صحنه سیاسی و اقتصادی بین المللی را بیش از پیش به رسمیت شناخته است. سعودی همواره نقش کلیدی در برقراری ثبات بین المللی داشته چرا که استراتژی دستگاه دیپلماسی سعودی تدبیر ورزی و قدرت تاثیرگذاری را یکجا جمع می کند».

سعودی در دوران زمامداری ملک سلمان بن عبد العزیز خادم حرمین شریفین و ولیعهد شاهزاده محمد بن سلمان با سیاست متوازن و روابط استراتژیک با کشورهای گوناگون جایگاه خود را به عنوان یکی از طرف های میانجی برای حل کشمکش های بین المللی ارتقا داده است. دیدار بین پوتین و ترامپ با حضور شاهزاده محمد بن سلمان در سعودی بر جایگاه سعودی به عنوان یک طرف معتبر از نظر قدرت های جهان و شریک استراتژیک و موثر در مسائل کلیدی بین المللی تاکید دارد.
پرزیدنت ترامپ پیشتر گفت که او و ولودیمیر زلنسکی گفتگوی تلفنی داشتند و زلنسکی «خواهان صلح» است.
رئیس جمهور آمریکا افزود که عضویت اوکراین در سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) عملی نیست.
عضویت اوکراین در ناتو یکی از نقاط پیچیده کلیدی در رویارویی اوکراین با روسیه است.
از سوی دیگر ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین چهارشنبه (۱۲ فوریه) گفت که او و همتای آمریکایی اش دونالد ترامپ درباره «فرصت های رسیدن به توافق صلح در اوکراین» گفتگو کردند. زلنسکی و ترامپ پس از تماس تلفنی ترامپ و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه با یکدیگر تلفنی صحبت کردند. زلنسکی در شبکه «اکس» گفت «گفتگوی طولانی درباره فرصت های رسیدن به صلح داشتیم». او خاطر نشان کرد که ترامپ «جزئیات گفتگو با پوتین» را با او در میان گذاشت. زلنسکی خاطر نشان کرد گفتگو با ترامپ «طولانی» و «بسیار بنیادی» بود. او ابراز امیدواری کرد که واشنگتن می تواند «روسیه و پوتین را به سمت صلح ببرد». رئیس جمهور اوکراین یاد آور شد که دو طرف درباره مسائل «سیاسی و نظامی و اقتصادی» گفتگو کردند.
از سوی دیگر آندری یرماک رئیس دفتر پرزیدنت زلنسکی گفت ترامپ به زلنسکی ابلاغ کرده که او «مصمم است تا هر آنچه در توان دارد برای پایان جنگ روسیه علیه اوکراین انجام دهد». او افزود «دو رئیس جمهور توافق کردند که دو کارگروه» اوکراینی و آمریکایی تلاش برای رسیدن به توافق پایان جنگ را آغاز کنند و‌ «در حال تلاش برای تنظیم دیدار» بین زلنسکی و ترامپ هستیم.
یرماک خاطر نشان کرد فعالیت این دو کارگروه پس از کنفرانس امنیتی مونیخ که پایان هفته جاری برگزار می شود آغاز خواهد شد. او تاکید کرد که اوکراین از استقلال و حاکمیت ملی و تمامیت ارضی خود کوتاه نمی آید و درباره این قضایا امتیاز نمی دهد. یرماک گفت زلنسکی در گفتگو با ترامپ بار دیگر بر «موضع اوکراین درباره لزوم صلح عادلانه در پایان جنگ» تاکید کرد.

موج خون و عصیان؛ در عراق چه خبر است؟