کردها؛ ملتی بدون کشور در چهار کشور تقسیم شده اند

جمعیت کردها ۲۵ تا ۳۵ میلیون نفر است

یک زن کرد در تظاهرات اعتراضی در آلمان به عملیات نظامی ترکیه در شمال شرق سوریه (رویترز)
یک زن کرد در تظاهرات اعتراضی در آلمان به عملیات نظامی ترکیه در شمال شرق سوریه (رویترز)
TT

کردها؛ ملتی بدون کشور در چهار کشور تقسیم شده اند

یک زن کرد در تظاهرات اعتراضی در آلمان به عملیات نظامی ترکیه در شمال شرق سوریه (رویترز)
یک زن کرد در تظاهرات اعتراضی در آلمان به عملیات نظامی ترکیه در شمال شرق سوریه (رویترز)

همزمان با خروج محدود نظامیان آمریکایی که خالی کردن پشت کردها در سوریه به نظر می رسد حالا کردها رودرو با عملیات سهمگین ارتش ترکیه قرار گرفتند.
عملیات نظامی ترکیه علیه کردها در شمال شرق سوریه ۹ اکتبر آغاز شد و انتقاد و اعتراضات گسترده بین المللی را به دنبال داشت. درباره کردها چه می دانیم؟
به گزارش فرانس پرس جمعیت کردها به گفته برخی منابع ما بین ۲۵ تا ۳۵ میلیون نفر است که عمدتا در چهار کشور ترکیه و ایران و عراق و سوریه هستند. نژاد کردها یک نژاد هند و اروپایی و یکی از قبایل مادها به شمار می روند که در سرزمین فارس قدیم سکونت گزیدند. امپراتوری مادها در قرن هفتم پیش از میلاد تشکیل شد.
کردها عمدتا مسلمان و سنی مذهب با اقلیت های غیر مسلمان هستند. احزاب سیاسی کرد اغلب لائیک هستند. کردها در مناطقی به وسعت حدود نیم میلیون کیلومتر مربع تقسیم شده اند.
در منابع گوناگون آمار متعددی درباره جمعیت کردها ارائه شده که ما بین ۲۵ تا ۳۵ میلیون نفر است. جمعیت کردها در ترکیه (۱۲ تا ۱۵ میلیون نفر و ۲۰ درصد کل جمعیت کشور) و در ایران (حدود ۶ میلیون نفر و کمتر از ۱۰ درصد کل جمعیت کشور) و در عراق (۵ تا ۶ میلیون نفر و ما بین ۱۵ تا ۲۰ درصد کل جمعیت کشور) و در سوریه (بیش از دو میلیون نفر و ۱۵ درصد کل جمعیت کشور) هستند.
شمار فراوانی از کردها همچنین در آذربایجان و ارمنستان و لبنان و اروپا به ویژه آلمان زندگی می کنند.
کردها عمدتا ساکن مناطق کوهستانی هستند و دسترسی به دریا ندارند. این گروه به دلیل این ویژگی جغرافیایی موفق به حفظ زبان کردی با لهجه های گوناگون شدند. آنها همچنین آداب و رسوم و سنت ها و بافت اجتماعی مبتنی بر نظام قبایلی را حفظ کرده اند.
کردها به دنبال فروپاشی امپراتوری عثمانی در پایان جنگ جهانی اول در آستانه رسیدن به رویای تشکیل کشور مستقل بودند. معاهده سور در ۱۹۲۰ بر حق کردها برای تعیین سرنوشت و تشکیل کشور مستقل در آناتولی شرقی و موصل تاکید کرد.
اما این رویا به دنبال پیروزی مصطفی کمال در ترکیه بر باد رفت. متفقین مجبور شدند معاهده سور را لغو و معاهده لوزان را در ۱۹۲۳ امضا کنند. کردها در معاهده لوزان تحت کنترل ترکیه و ایران و نیز بریتانیا و فرانسه قرار گرفتند. عراق و سوریه در آن زمان به ترتیب زیر قیمومت بریتانیا و فرانسه بودند.
یگان های مدافع خلق یک گروه کرد در سوریه است. این گروه یکی از نیروهای اصلی در مبارزه با گروه افراطی «داعش» از سال ۲۰۱۴ به این سو بوده است. یگان های مدافع خلق در مبارزه با «داعش» از پشتیبانی هوایی ائتلاف جهانی ضد «داعش» به رهبری آمریکا برخوردار بودند. این گروه کرد در اوایل ۲۰۱۵ موفق شد تا با پشتیبانی ائتلاف جهانی ضد «داعش» این گروه را از کوبانی (عین العرب) بیرون کند. کوبانی در نزدیکی مرز ترکیه است.
کردها ستون فقرات نیروهای دموکراتیک سوریه را تشکیل می دهند. این گروه در اکتبر ۲۰۱۵ تشکیل شد. ۲۵ هزار نیروی کرد و ۵ هزار نیروی عرب عضو این گروه مورد حمایت آمریکا هستند. نیروهای دموکراتیک سوریه موفق به بیرون کردن «داعش» از رقه واقع در شرق سوریه و تصرف مرکز استقرار «داعش»‌ در الباغوز در سوریه در مارس ۲۰۱۹ شد.
نیروهای پیشمرگه در عراق یک گروه کرد و هم پیمان اصلی در مبارزه با گروه های تندرو هستند.
کردها همواره گرایشات استقلال طلبانه داشته اند و به دنبال تشکیل یک کشور یکپارچه برای همه کردها هستند. کردها به همین دلیل همواره با حکومت مرکزی در چهار کشور یاد شده در کشمکش هستند. این حکومت ها کردها را تهدیدی برای حاکمیت ملی خود می دانند.
کردهای سوریه در چند دهه گذشته همواره از سوی نظام بعث مورد ستم بودند و به حاشیه رفتند. همزمان با آغاز جنگ بین حکومت و گروه های اپوزیسیون در ۲۰۱۱ کردها موضع «بی طرفانه» در پیش گرفتند. آنها در سال ۲۰۱۶ یک «حکومت فدرال» در شمال سوریه تشکیل دادند که از سه بخش تشکیل شد. اما این اقدام منجر به خصومت ورزی ترکیه (کشور همسایه) و نیز گروه های اپوزیسیون سوریه علیه کردها شد.
درگیری بین حزب کارگران کردستان در ترکیه و حکومت این کشور در تابستان ۲۰۱۵ از سر گرفته شد. همزمان با این کشمکش امیدها به ایجاد راهکاری برای تنش بین کردها و حکومت متلاشی شد. درگیری بین دو طرف در ترکیه از سال ۱۹۸۴ به این سو بیش از ۴۰ هزار نفر قربانی گرفته است.
ارتش ترکیه دو عملیات نظامی در سوریه در سال های ۲۰۱۶ و اوایل ۲۰۱۸ برای اخراج «داعش» و نیروهای یگان مدافع خلق از بخش های مرزی با سوریه انجام داد.
کردهای عراق از فرصت شکست رژیم صدام حسین و خروج از کویت استفاده کردند و در سال ۱۹۹۱ علیه رژیم صدام قیام کردند. کردها یک سیستم خودمختاری در شمال عراق ایجاد کردند. این اداره در سال ۲۰۰۵ به رسمیت شناخته شد و در قانون اساسی جمهوری فدرال عراق به آن اشاره شد.
درگیری های پراکنده بین ماموران امنیتی و شورشیان پژاک (حزب حیات آزاد کردستان) در ایران ادامه دارد. عراق حیات خلوت پژاک به شمار می رود. قیام کردها پس از انقلاب ۵۷ به شدت سرکوب شد.
کردها هیچ گاه از حکومت مرکزی واحدی برخوردار نبودند. احزاب و جریان ها و جنبش های کردی بی شماری در چهار کشور فعالیت می کنند. برخی از این گروه ها فرامرزی هستند. بعضی از گروه های کردی با توجه به هم پیمانی با حکومت های کشورهای همسایه دشمن یکدیگر شده اند.
اتحادیه میهنی کردستان و حزب دموکرات کردستان مهم ترین گروه های کرد در عراق از سال ۱۹۹۴ و ۱۹۹۸ با یکدیگر جنگدید و در سال ۲۰۰۳ آشتی کردند. این جنگ منجر به کشته شدن سه هزار نفر کرد شد.



آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
TT

آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پاکستان روز چهارشنبه اعلام کرد که «اخبار اطلاعاتی موثقی» دریافت کرده که نشان می‌دهد هند قصد دارد به‌زودی حمله‌ای نظامی انجام دهد. پاکستان هشدار داد که در صورت وقوع این حمله پاسخ قاطعی خواهد داد. این خبر در حالی منتشر می‌شود که نگرانی‌ها درباره‌ی تشدید تنش میان دو کشور به‌دنبال حمله‌ای که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر در کشمیر شد، رو به افزایش است.

روابط میان این دو همسایه‌ی مجهز به سلاح هسته‌ای پس از آن رو به وخامت گذاشت که دهلی‌نو، اسلام‌آباد را مسئول حمله‌ی هفته‌ی گذشته در پاهالگام در بخش هندی کشمیر دانست؛ حمله‌ای که مرگبارترین حمله به غیرنظامیان در این منطقه در ۲۵ سال گذشته بوده است. یک منبع ارشد دولتی به خبرگزاری فرانسه گفت که نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در جلسه‌ای غیرعلنی در روز سه‌شنبه «اختیارات کامل» را به ارتش برای واکنش به این حمله داده است.

دولت پاکستان هرگونه دخالت در حمله‌ی کشمیر را رد کرد. عطاءالله طارر، وزیر اطلاعات پاکستان، در بیانیه‌ای که بامداد چهارشنبه منتشر شد، گفت: «هرگونه اقدام تهاجمی با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد.» او افزود: «پاکستان اطلاعات اطلاعاتی موثقی در اختیار دارد که نشان می‌دهد هند ظرف ۲۴ تا ۳۶ ساعت آینده با استفاده از حادثه‌ی پاهالگام، که بهانه‌ای بی‌اساس است، قصد دارد حمله‌ی نظامی انجام دهد.» با این حال، اسحاق دار، وزیر امور خارجه‌ی پاکستان، تأکید کرد که کشورش آغازگر هیچ حمله‌ای نخواهد بود.

سران چند کشور جهان نگرانی عمیق خود را ابراز کرده و از این دو همسایه که در گذشته چندین جنگ با یکدیگر داشته‌اند، خواستند که خویشتنداری نشان دهند. منطقه‌ی کشمیر با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر که اکثراً مسلمان هستند، میان پاکستان و هند تقسیم شده، ولی هر دو کشور کل این منطقه را متعلق به خود می‌دانند.

حدود ۱.۵ میلیون نفر در نزدیکی خط آتش‌بس در سمت پاکستانی مرز زندگی می‌کنند. بسیاری از ساکنان این مناطق، در حال آماده‌سازی پناهگاه‌های زیرزمینی ساده با دیوارهای گِلی تقویت‌شده با بتن هستند. محمد جوید، مردی ۴۲ ساله در روستای چاکوتی، به خبرگزاری فرانسه گفت: «در حال تمیز کردن پناهگاه هستیم تا اگر دشمن ناگهان حمله کرد، غافلگیر نشویم و بتوانیم جان بچه‌هایمان را نجات دهیم.»

تبادل آتش
ارتش هند روز چهارشنبه اعلام کرد که برای ششمین شب متوالی با نیروهای پاکستانی در امتداد خط آتش‌بس تبادل آتش داشته است. این منطقه‌ی به‌شدت نظامی‌شده دارای پایگاه‌هایی در ارتفاعات بالای کوه‌های هیمالیا بوده و مرز واقعی کشمیر محسوب می‌شود. یک منبع امنیتی پاکستانی نیز به خبرگزاری فرانسه گفت که روز سه‌شنبه دو پهپاد را که به حریم هوایی پاکستان وارد شده بودند، ساقط کرده‌اند.

تنش‌ها در هفته‌ی پس از حمله‌ی پاهالگام از جمله رد و بدل شدن اتهامات، اقدامات دیپلماتیک، اخراج اتباع کشور مقابل و بستن گذرگاه‌های مرزی به‌سرعت بالا گرفته است.

بالگرد نظامی هند بر فراز آسمان سریناگر در منطقه جامو و کشمیر هند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

مودی هفته‌ی گذشته وعده داد که عاملان این حمله و پشتیبانان آن‌ها را تحت تعقیب قرار خواهد داد. او پنج‌شنبه گفت: «به همه‌ی جهان می‌گویم: هند هویت هر تروریست و حامی‌اش را شناسایی خواهد کرد، آن‌ها را تعقیب و مجازات خواهد کرد... حتی اگر تا دوردست‌ترین نقاط زمین بروند، تعقیب‌شان می‌کنیم.»

این اظهارات نگرانی‌ها را درباره‌ی تشدید تنش نظامی بیشتر کرده است.

وزارت امور خارجه‌ی آمریکا اعلام کرد که وزیر مارکو روبیو به‌زودی با همتایان پاکستانی و هندی خود تماس خواهد گرفت تا آن‌ها را به «عدم تشدید وضعیت» ترغیب کند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، و سوپرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه‌ی هند، تماس گرفت و طبق گفته‌ی سخنگوی او، آمادگی خود را برای «میانجی‌گری جهت کاهش تنش» اعلام کرد. دفتر نخست‌وزیر پاکستان بعداً اعلام کرد که شهباز شریف از گوترش خواسته «هند را به خویشتنداری ترغیب کند» و تأکید کرده که در صورت اقدام نسنجیده‌ی هند، پاکستان از «حاکمیت و تمامیت ارضی‌اش با تمام قوا دفاع خواهد کرد».

پوسترهای افراد تحت تعقیب
هند و پاکستان از زمان استقلال از حکومت بریتانیا در سال ۱۹۴۷ بر سر منطقه‌ی کشمیر با یکدیگر مناقشه دارند؛ زمانی که مرزها خانواده‌هایی را از هم جدا کرد که نسل‌ها در کنار هم زندگی می‌کردند. در بخش تحت کنترل هند، شورشیان از سال ۱۹۸۹ برای استقلال یا پیوستن به پاکستان دست به قیام زده‌اند.

گشت‌های ارتش هند در حال حرکت به سمت هاباتنار در منطقه انانتناگ در جنوب کشمیر – ۲۹ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پلیس هند پوسترهایی از سه مرد منتشر کرده که به اتهام اجرای حمله‌ی کشمیر تحت تعقیب‌اند. دو نفر از آن‌ها پاکستانی و یک نفر هندی است. هند می‌گوید آن‌ها اعضای گروه «لشکر طیبه» هستند؛ گروهی که مقرش در پاکستان است و سازمان ملل آن را یک گروه تروریستی معرفی کرده است. همچنین برای اطلاعاتی که منجر به دستگیری هر یک از آن‌ها شود، پاداشی معادل دو میلیون روپیه (حدود ۲۳۵۰۰ دلار) در نظر گرفته شده و عملیات گسترده‌ای برای بازداشت افراد مشکوک به ارتباط با این گروه آغاز شده است.

در آخرین مورد از تشدید تنش‌ها در کشمیر، در حمله‌ی پولواما در سال ۲۰۱۹ در منطقه‌ی تحت کنترل هند، یک بمب‌گذار انتحاری با خودرو به کاروان نیروهای امنیتی حمله کرد که منجر به کشته شدن ۴۰ نفر و زخمی شدن ۳۵ تن شد. کمتر از دو هفته بعد، جنگنده‌های هندی حملاتی هوایی به خاک پاکستان انجام دادند.