شیب ملایم روحانی برای عقب‌نشینی از وعده‌ها

حسرت رئیس‌جمهوری: اگر تحریم‌ها نبود…

 شیب ملایم روحانی برای عقب‌نشینی از وعده‌ها
TT

شیب ملایم روحانی برای عقب‌نشینی از وعده‌ها

 شیب ملایم روحانی برای عقب‌نشینی از وعده‌ها

ایران معمولاً از اعلام آمارهای مرتبط با فروش نفت خودداری می‌کند، اما امروز سه شنبه، حسن روحانی رئیس‌جمهوری این کشور به صورت سربسته گفته «تحریم‌ها در سه سال اخیر باعث کاهش ۲۰۰ میلیارد دلار از درآمد ایران شده‌است».
به گزارش الشرق الاوسط، بر اساس تخمین‌ها، صادرات نفت ایران به زیر نیم میلیون بشکه در روز کاهش یافته‌است؛ در آوریل ۲۰۱۸ میلادی و پیش از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، صادرات ایران روزانه به ۲/۵ میلیون بشکه هم می‌رسید.
این اظهارات واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی را به همراه داشته‌است. یکی از کاربران نوشته‌است: «چه می‌کنند این مشاورین روحانی؟! بابا به ایشان بگویید اینروزها کمتر حرف بزنه به نفعشه».
 کلید روحانی پیدا شد
حسن روحانی رئیس‌جمهور روز گذشته نیز حاشیه ساز شده بود. این بار با اظهاراتی که محافظه کاران به تندی به آنها واکنش نشان دادند و اصلاح طلبان در تعامل با آنها روی لبه حرکت کردند. او انتقادات به دولتش برای عمل نکردن به «قول‌هایی که اول دولت داده» را پاسخ داده و می‌گوید «ما در شرایط صلح قول دادیم و الان شرایط جنگ است» و این مسئله را دلیل عدم عمل به وعده‌های انتخاباتی‌اش می‌داند. او انتقادها را خرده فرمایش توصیف می‌کند و در ادامه می‌گوید که «لحن‌ها در دوره جنگ و صلح فرق دارد.»
به گزارش الشرق الاوسط، اظهارات حسن روحانی با واکنش روزنامه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی روبرو شد. برخی آنها را «وعده‌های جنگ زده»، «جنگ و صلح حسن روحانی با وعده‌هایش!» و «فرصت‌سوزی در زمان صلح» خواندند و برخی خطاب به روحانی گفتند «اگر جنگ است، بجنگید!»، «آقای رئیس‌جمهور! فریاد جنگ ات کو؟» و «برجام فریب جنگ داشت اما صلح انگاشتید». برخی نیز به تمسخر گفتند «شاه‌کلید روحانی در وضعیت جنگی پیدا شد!»
اشاره روحانی به واژه «جنگ» تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا پس از خروج این کشور از برجام اشاره دارد که مقامات ایران آن را «جنگ اقتصادی» می‌خوانند.
روحانی پیشتر در سال ۱۳۹۲ و در زمان رقابت‌های انتخاباتی گفته بود: «راه‌حل‌های کوتاه‌مدت یک ماه و ۱۰۰ روزه برای حل مشکلات و معضلات اقتصادی، اجتماعی و سیاست داخلی و خارجی در دولت تدبیر و امید پیش‌بینی شده‌است که با این برنامه ما می‌توانیم در یک فرصت کوتاه شاهد تحول اقتصادی باشیم.»
در سال ۹۲ بر اساس اظهاراتی که روحانی در تلویزیون ایران پخش شد گفته بود: «آنچنان رونق اقتصادی ایجاد شود و آنچنان درآمد اقتصادی نصیب مردم ایران شود که مردم اصلاً به این ۴۵ هزار تومان (یارانه) نیازی نداشته باشند».
 واکنش تند رسانه‌های محافظه کار
اولین واکنش توسط روزنامه کیهان رقم خورد. این روزنامه تندروی نزدیک به رهبر ایران عملکرد دولت روحانی در سال‌های اخیر را «تأسف‌برانگیز» خواند و نوشت: «سؤالی که پس از اظهارنظر اخیر آقای روحانی در ذهن ایجاد می‌شود این است که، آیا رفتار دولت روحانی، رفتاری متناسب با شرایط جنگی است؟! آیا اظهارات و اقدامات آقای روحانی در سال‌های اخیر، رفتار رئیس‌جمهور کشوری است که در حال جنگ است؟ !متأسفانه پاسخ منفی است.» به گفته این روزنامه، «علی‌رغم اینکه اکنون ما در یک جنگ تمام‌عیار اقتصادی با دشمن قرار داریم متأسفانه دولت روحانی، آرایش شرایط بزم به خود دارد.»
خبرگزاری امنیتی تسنیم وابسته به سپاه پاسداران نیز حسن روحانی را به «کشاندن کشور را از صلح به جنگ» و «وارونه نشان دادن حقایق کشور» متهم کرد.
روزنامه وطن امروز دیگر روزنامه محافظه کار در ایران نیز می‌گوید «اگر جنگ اقتصادی و تحریم‌های خارجی برای هیچ‌کس آبی نداشته، برای دولت او بیشترین نان را به تنور چسبانده‌است.» این روزنامه با انتقاد از عدم تحمل انتقادها توسط رئیس دولت نوشت «روحانی با ادبیات و نوع مواجهه‌اش با صورت مسئله، به جای آن که گامی در جهت آرامش جامعه بردارد به شکلی معکوس جامعه را بیش از پیش عصبانی کرده‌است».
خبرگزاری فارس وابسته به بسیج نیز به نقل از علیرضا زاکانی عضو شورای مرکزی ائتلاف نیروهای انقلاب آورده‌است: توجیه وعده‌های عملی‌نشده توسط روحانی فرافکنی و توهین به مردم است.
زاکانی می‌گوید «رئیس‌جمهور ما اصلاً رئیس‌جمهور شرایط جنگ نیست. چرا وقتی سیل می‌آید ایشان به جنوب کشور و قشم می‌رود؟ و آلودگی هم اوج می‌گیرد رئیس‌جمهور ما به شمال نقل مکان می‌کند؟ رئیس‌جمهوری که برای سخنرانی کردن باید برایش کولر بگذارند تا بتواند سخنرانی کند از بالا بردن ظرفیت مقاومتی مردم سخن می‌گوید.»
دیگر روزنامه وابسته به نهادهای امنیتی ییعنی جوان نیز به اظهارات روحانی واکنش نشان داده و نوشت «واکنش دیروز رئیس‌جمهور البته بیش از آنکه پاسخی به منتقدان سنتی وی باشد، پاسخی به هواداران بی‌شماری است که خواستار پاسخی روشن در مورد وعده‌های گذشته هستند؛ وعده‌هایی که حالا هیچ‌کدام از آن‌ها به نتیجه نرسیده‌است.»
 درماندگی رسانه‌های اصلاح طلب
بسیاری از روزنامه‌های موسوم به اصلاح طلب در ایران یا به این اظهارات حجمی ندادند یا اینکه در حد پوشش خبری و بدون تحلیل آنها را منتشر کردند.
واکنش روزنامه آفتاب یزد اما نسبت به دیگر روزنامه‌های اصلاح طلب متفاوت بود به طوری که این روزنامه نوشت «حسن روحانی دیروز با همین جمله کوتاه نقطه پایانی گذاشته بر تمام وعده‌هایی که در دوران انتخابات داد. کمتر از دوسال تا پایان هشت سال ریاست روحانی اوضاع همچون دو سال پایانی دوران محمود احمدی‌نژاد است و گویی در صحنه سیاسی ایران، در همیشه روی همان پاشنه می‌چرخد و فرقی ندارد این یکی برسر کار باشد یا آن یکی».
روزنامه اصلاح طلب ابتکار که اخیراً گفته شد که به دلیل مشکلات اقتصادی فقط ۲۰۰ نسخه در روز چاپ می‌کند نوشت «وعده‌های انتخاباتی روحانی هیچ‌کدام پیگیری نشد و الان دولت برای فرار از پاسخگویی می‌گوید ما در شرایط جنگ قرار داریم. سؤال اینجاست مگر یک سیاستمدار نباید برای هر شرایطی استراتژی داشته باشد؟» این روزنامه با انتقاد از روحانی به دلیل «عبور از اصلاح‌طلبانی که در هر دو دوره انتخابات از او حمایت کردند» ادامه می‌دهد «پشت کردن به وعده‌های انتخاباتی که برخی از آنها مطالبه درونی بدنه اجتماعی بود چه ربطی به شرایط جنگ در کشور دارد؟»
روزنامه همشهری نزدیک به اصلاح طلبان و ارگان شهرداری تهران نیز معتقد است «دولت در سومین‌سال فعالیت خود با شیب ملایمی از وعده‌های خود عقب‌نشینی می‌کند».
عباس عبدی تحلیلگر مسائل سیاسی نیز به فرارو می‌گوید: «درمورد آقای روحانی، تا حدی عدم تحقق وعده‌هایش قابل دفاع است. آن هم بخشی که به خروج ترامپ از برجام بر می‌گردد. این چیزی است که می‌تواند مسئولیتش را تا حدی و نه همه‌اش را از خود رفع کند، اما باقی تصمیمات دولت این گونه نیست و بخش مهمی از مشکلات فعلی مربوط به همین تصمیمات است.»
 شبکه‌های اجتماعی: به ریش مردم نخندید
احمد زیدآبادی روزنامه‌نگار اصلاح طلب در کانال تلگرامی خود نوشت: «تا آنجا که به یاد دارم مهمترین وعدهٔ آقای روحانی همان تحقق شرایط صلح و جلوگیری از شرایط جنگ بود. اگر بنا به شرایط جنگ بود که رقبایش چیزی از او کم نداشتند! خب از اول همین را بگو! چه کار به شرایط صلح و جنگ داری!»
فرید مدرسی فعال رسانه ای اصلاح طلب که اخیراً حقوق ماهیانه او از خبرگزاری دولتی ایرنا حاشیه ساز شده بود، نیز در توییتر نوشت: «ما انتظار نداریم رئیس‌جمهور فقط برای شرایط صلح خود را آماده کرده باشد؛ آقای حسن روحانی می‌داند که رئیس‌جمهور در هر شرایطی قرار است مملکت را خوب اداره کند؛ حتی در زمان جنگ. پس این بهانه پذیرفتنی نیست. بهتر است کابینه را تغییر دهد، اگر وزرا آمادگی جنگ را ندارند.»
سید نظام الدین موسوی از حلقه رسانه‌های نزدیک به رهبر ایران هم نوشت: «آقای روحانی امروز در اظهارنظری عجیب گفتند که وعده‌های ما در سال ۹۶ مربوط به دوران صلح بوده و الان ما در شرایط جنگی هستیم. این حرف هم مثل همان جمله همراه با خنده ایشان بود که گفتند من هم روز جمعه فهمیدم بنزین گران شده. آقای رئیس‌جمهور! به درد مردم خندیدید، به ریش مردم نخندید.»



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.