عراق در اواخر سال ۲۰۱۷، شکست نظامی «داعش» را اعلام کرد، این شکست پس از نبردهای حدوداً ۳ ساله رقم خورد. داعش در ۹ ژوئن ۲۰۱۴ موصل را اشغال کرد و سپس در استان‌های صلاح الدین، انبار، کرکوک و دیالی نفوذ کرد و تا مرزهای بغداد رسید.
پس از نبردهای شدید، نیروهای عراقی توانستند این سازمان را شکست دهند و پرونده آنچه او «دولت خلافت» که توسط رهبر پیشین خود ابوبکر البغدادی اعلام کرده بود، به پایان رساندند.
اگرچه شکست نظامی برای فروپاشی سازمان کافی نبود، اما مقامات عراقی به اندازه کافی با دستگاه ذهنی و فکری جامعه ای که برای سه سال میزبان داعش بود، تعامل و برخورد نکردند.
اکنون و به دلیل مشکلات فراوانی که جنگ با داعش همراه داشته‌است، از جمله عدم بازگرداندن آوارگان در بسیاری از این مناطق و همچنین عدم اختصاص بودجه کافی برای بازسازی آنها، این سازمان دوباره برگشته تا بتواند احیا شود. گزارش‌های غربی، به ویژه آمریکایی‌ها، نیز نشان می‌دهد که داعش دوباره برگشته است تا خطری بزرگ ایجاد کند.
کارشناسان خبره در عراق اگر چه عقایدشان در مورد خطری که ممکن است «داعش» پس از گذشت نزدیک به ۳ سال از شکست ایجاد کند، متفاوت است، اما آنها قبول دارند که این سازمان هنوز خطری است که باید با آن روبرو شد. همانطوری که سال گذشته (۲۰۱۹)، فرماندهی عملیات مشترک عراق هشت عملیات مهم نظامی به نام «اراده پیروزی» را برای مقابله با گسترش سازمان انجام داد.
- شبکه ارتباطی گسترده
در مورد بقایای داعش در عراق، هشام الهاشمی کارشناس امور گروه‌های مسلح، به «الشرق الاوسط» می‌گوید که این سازمان "یک ساختار یکپارچه شبیه به ظرفیت‌های سازمان در مرحله تأسیس در سال ۲۰۱۳–۲۰۱۴" دارد".
وی ذکر می‌کند "داعش دارای بودجه، رهبری متخصص و شبکه ارتباطی گسترده داخلی و جغرافیایی دفاعی در کوهستان، کویر و دره هاست".
هاشمی می‌افزاید: "این سازمان در حومه شهرها، دارای اردوگاه، تونل و نیروی انسانی فعال بین ۳ هزار و ۵۰۰ تا ۴ هزار عنصر جنگی مستقر در حدود ۱۱ بخش عملیاتی در استان‌های غربی و شمالی عراق است".
- جذب طرفداران نقشبندیه و بعثی‌ها
فاضل ابو رغیف کارشناس امنیتی در مصاحبه با «الشرق الاوسط» معتقد است که می‌توان گفت داعش در تلاش است تا دوباره برای بازگشت خود در مناطقی که گمان می‌رود به عنوان سرزمین تمکین و پذیرش آن است، بازاریابی کند.
وی می‌گوید این سازمان «اکنون از جنگ شهرها به جنگ مرزها و از جنگ روستاها به جنگ وفاداران دور منتقل شده‌است، به طوری که این سازمان شروع به جذب پیروان خود، شامل پسران عناصر مقتول، فراری و بازداشت شدگان وابسته به داعش کرده‌است».
ابو رغیف می‌افزاید: «مناطق غربی نینوا همچون العیاضیه، الحضر، القیروان و تلعفر و در مرز عراق و سوریه علاوه بر مناطقی در تکریت و شرق تکریت تقریباً مناطق بسیار دلگرم کننده ای پناه آوردن مجدد داعش باشد».
ابو رغیف ادامه می‌دهد مناطقی در صحرای انبار مانند عکاشات، دره حوران و ارتفاعات بدوش در موصل وجود دارد که محیط مناسبی را برای این سازمان فراهم می‌کنند.
وی توضیح می‌دهد: «مناطق شمالی دیالی خطرناکترین تلاشها برای بازاریابی مجدد سازمان هستند، زیرا این سازمان شروع به جذب برخی از مخالف سیاست‌های آن، به ویژه از نقشبندیه و جوانان بعثی زیر چتر مخالفت با روند کلی سیاسی کرده‌است».
ابو رغیف تأکید می‌کند که «براساس این داده‌ها، سازمان دوباره فعالیت خود را آغاز کرده‌است و با افزایش حقوق، جذب طرفدار را آغاز کرده‌است، بنابراین اکنون در حال آغاز مرحله جدیدی است که طی آن می‌تواند اجرای عملیات‌های جدید را طی ماه‌های آینده آغاز کند».
-سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیون دلاری
در همین زمینه، معتز محی الدین رئیس مرکز مطالعات جمهوریخواه در مصاحبه با «الشرق الاوسط» معتقد است که «پس از گذشت ۵ ماه از خروج نیروهای پشتیبانی شده توسط ایالات متحده از سوریه، این سازمان شروع به بازیابی نیروهای خود، شروع حملات به سبک چریکی در عراق و سوریه و آماده‌سازی شبکه‌های مالی خود کرده‌است و افراد جدیدی را به اردوگاه‌ها جذب می‌کند و این همان چیزی است که گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا در روزهای گذشته دربارهٔ بازگشت این افراد گزارش داده‌است».
محی الدین می‌افزاید: «جنبه مالی بسیار مهم است. اکنون داعش تأمین مالی بسیار بزرگی دارد که ۴۰۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود که هم در عراق و هم در سوریه پنهان شده‌است، همچنین در پروژه‌های تجاری از جمله پرورش ماهی، تجارت اتومبیل و انواع دیگر کشاورزی مانند حشیش در شمال عراق سرمایه‌گذاری شده‌است. اینها نشانه مطمئنی از حضور (داعش) است که می‌کوشد موضوعات آموزشی خود را در اردوگاه‌های داخل عراق و همچنین اردوگاه الهول در سوریه سامان دهند».
او در پایان اظهار می‌کند: «سازمان داعش برای آزمودن ائتلاف بین‌المللی و نیروهای عراقی و نظارت دقیق بر آنها، از فناوری‌های نوین استفاده می‌کند و درگرفتن دوباره زمین به ویژه در مناطقی که آزاد شده‌اند همچون الحضر در موصل پیروزی‌هایی کسب کرده‌است».
