فقر و کرونا در بیروت یکجا جمع می شوند

ده ها جوان و کودک در نزدیکی چند دکان کوچک در یکی از ورودی های اردوگاه پناهجویان فلسطینی برج البراجنه جمع می شوند. آنها با هم صحبت می کنند. کودکان مشغول بازی هستند. یک «توک توک» با پرچم کوچک فلسطین از کنار آنها رد می شود و به سمت اتوبان می رود. چند تا دختر و پسر جوان در ماشین در حال خواندن یک ترانه معروف هستند. ماموران ارتش لبنان کنار دو ایست بازرسی نزدیک اردوگاه و ورودی نزدیک به ضاحیه جنوبی ایستاده اند. «توک توک» از وسطشان رد می شوند اما هیچ واکنشی نشان نمی دهند.
اوضاع در خیابان ها در محله حریک و برج البراجنه عادی است. مردم تک و توک ماسک زده اند و از وسط موتوری ها رد می شوند. موتور سیکلت ها آنجا زیاد هستند و ترافیک ایجاد کردند و با سرعت از کنار خودروها در خیابان های تنگ رد می شوند. در خیابان های محله همواره به مناسبت های دینی و حزبی جشن برقرار است. حال و هوای برج حمود نیز فرقی ندارد. این شهر اغلب ارمنی نشین در بخش بیرونی بیروت قرار دارد. برج حمود از لحاظ تقسیمات اداری از توابع جبل لبنان است. اغلب کسب و کارها بازگشایی شده اند. افراد به مغازه ها تردد می کند. علاوه بر رستوران ها و فروشگاه های مواد غذایی فعالیت مغازه های موبایل فروشی و لباس فروشی و فروشگاه های لوازم یدکی از سر گرفته شد.
اوضاع در محله پایین شهر الطریق الجدیده در بیروت همینطور است. اما هر چقدر به مرکز پایتخت نزدیک تر شوی سکوت و خلوتی و فروشگاه های تعطیل بیشتر می شود. حفاظ آهنی جلوی درب بانک ها نصب شده تا هم از خشم مالباختگان در امان باشند و هم تظاهر کنندگان خشمگینی که خونشان به جوش آمده از غارت مردمی که پولشان در بانک ها بر باد رفت.
سکوت خیابان ها را تجمع یک گروه کوچک در رستوران لوکس واقع در نبش خیابان باب ادریس و وادی ابو جمیل بر هم می زند. گویا کسانی که در آنجا جمع شده اند نه از فقر خبر دارند و نه از کرونا. تردد به این اماکن تنها به آنها محدود شده است. رانندگان در ماشین های مشکی براق به انتظارشان نشسته اند.
نبض بیروت نمی زند. بهبودی خیابان حمرا از این ضربه کاری بسیار دشوار است. اغلب مغازه ها و مجتمع های تجاری اش تعطیل هستند. کافی شاپ ها به دلیل لزوم توجه به فاصله از یک سو و دشواری کار در ساعت های کاری و تعطیلی الزامی در ساعت معین دیگر رمق ندارند.
شب نشینی تا نزدیکی صبح آنجا ادامه داشت. فروشگاه ها و مغازه هایی که مالکان آنها ریسک از سرگیری فعالیت را به جان خریدند مثل سابق نیستند. چند صندلی کوچک و نوار رنگی برای جلوگیری از ورود افراد جلوی در گذاشته شده است. افراد باید از جلوی در سفارش بدهند. وضع کتابخانه ها نیز همینطور است. کتاب ها در چند ماه گذشته به روز نشده اند. دست اندرکاران نشر و چاپ کتاب پیش بینی می کند که این صنعت در چند ماه آینده دچار رکود شود. شاید ارزیابی دقیق ابعاد اقتصادی و اجتماعی فاجعه دو گانه در لبنان در چند ماه گذشته زود باشد. فروپاشی اقتصادی و بحران سیاسی و شیوع «کرونا» در لبنان همزمان شده است. مردمی که به پرسه زدن در خیابان های پایتخت و حومه در روزهای کمتر بحرانی عادت دارند فضای بی رحمانه را با گوشت و پوست خود لمس می کنند.
با یک ارزیابی سریع درباره آنچه می گذرد می توان گفت تاثیر هولناک بحران بر مردم لبنان یکسان نخواهد بود. به عبارت دیگر، نه تنها بخش های اقتصادی بلکه اجتماعی و سیاسی و فرهنگی لبنان دچار مرگ بالینی خواهند شد. مهم ترین شاخصه بخش بانکداری یعنی اعتماد از بین رفته است. برگرداندن اعتماد از دست رفته نیازمند تلاش فراوان است که گویا هیچ کس قصد انجامش را ندارد. گردشگری چند سالی است که نفس های آخر را می کشد. دست اندرکاران بخش گردشگری تلاش کردند جلوی ضرر و زیان ناشی از توقف سفر مسافران عرب به لبنان را بگیرند. آنها روی گردشگری داخلی و عده محدودی از گردشگران غربی حساب باز کرده اند. اما حالا کار گردشگری تمام شد. موسسات گردشگری که از پس پیامدها و ویرانی جنگ داخلی برآمدند هم تعطیل شدند. این مساله در مورد نهادهای آموزش و درمان و فروشگاه های اجناس دست دوم نیز صدق می کند اما شدت و ضعفش متفاوت است. گفتگو و رایزنی بین گروه های سیاسی برای تصویب قانون جدید مالی با عنوان کنترل خروج ارز از لبنان ادامه دارد.
این اقدامات تا یکسال پیش مایه خنده و نکوهش و انتقاد سیاستمداران و تاجران کشور بود. پارلمان لبنان در آستانه تصویب لایحه «کنترل خروج ارز» است. این لایحه نشانگر به گل نشستن نظام اقتصادی است. لبنان پس از فروپاشی نظام بانکی به سمت «اقتصاد اسکناسی» حرکت می کند. با این استدلال می توان گفت لبنان وارد دوره تغییر ساختاری بنیادین شده است. بخش های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی مثل سابق نخواهند بود. لبنان به دلیل شکست قیام ۱۷ اکتبر و به تبع آن شکست اصلاحات سیاسی مدت طولانی گرفتار عملکرد طبقه سیاسی حاکم خواهد بود. سرنوشت کشور به کشمکش های بین المللی و منطقه ای گره می خورد. گروه کوچکی در لبنان از این وضعیت سود می برند.
مردم لبنان با دو معضل فقر و کرونا روبرو هستند. آنها قادر به اعتراض و فریاد نیستند. معترضان از همه گزینه های اعتراض مسالمت آمیز استفاده کردند اما سیاستمداران فاقد اخلاق ککشان هم نگزید.