عراق به دنبال برقراری «رابطه متوازن».. ایران در پی تبادل تجاری

مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق روز گذشته مذاکرات خود را در تهران پایتخت ایران، با مقامات ارشد ایرانی از جمله علی خامنه‌ای رهبر این کشور و حسن روحانی رئیس‌جمهور آن آغاز کرد.
روحانی از نظر پروتکل استقبال، با الکاظمی در سطح رئیس دولت رفتار کرد، به طوری که یک مراسم استقبال رسمی برای الکاظمی برگزار کرد که این مسئله برای اولین بار اتفاق می‌افتد؛ با وجود این که از همه نخست وزیران سابق عراق پس از سال ۲۰۰۳ مانند ابراهیم الجعفری و نوری المالکی به جز ایاد علاوی، با وجود روابط متمایز، در سطح معاون اول رئیس‌جمهور ایران استقبال شده‌است.
قرار بود دیروز ریاض نخستین مقصد خارجی الکاظمی باشد، اما بستری شدن خادم حرمین شریفین ملک سلمان بن عبدالعزیز، برای انجام پاره ای معاینات باعث شد تا این سفر با توافق با بغداد به پس از ترخیص ملک سلمان از بیمارستان به منظور برپایی شایسته این سفر به تعویق بیفتد.
الکاظمی به همراه یک هیئت دولتی بلندپایه به تهران سفر کرده‌است؛ به طوری که بیشتر وزرا پیش از این در پادشاهی عربی سعودی بودند و چندین تفاهم نامه همکاری و توافق‌نامه را امضا کرده‌اند.
ویژگی دیگر این سفر که پیشتر محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران روز یکشنبه گذشته در بغداد به آن اشاره کرده بود، ملاقات نخست‌وزیر عراق و همراهی تنها یک نفر یعنی علی عبدالامیر علاوی معاون نخست‌وزیر و وزیر دارایی عراق با علی خامنه‌ای رهبر ایران است؛ با توجه به شیوع بیماری کرونا، نزدیک به ۵ ماه است که خامنه ای هیچ‌گونه ملاقاتی به غیر از حسن روحانی نداشته‌است.
کاملاً واضح به نظر می‌رسید که اولویت‌ها بین دو طرف دربارهٔ اهداف این دیدار متفاوت است از یک سو ایران برای بالا بردن سطح مبادلات تجاری تمایل دارد و عراق به ایجاد توازن در روابط خارجی با توجه به منافع ملی آن.
نخست‌وزیر عراق در نشست خبری مشترک با رئیس‌جمهوری ایران گفت: «دوستدار و مشتاق روابط ممتاز با ایران با تأکید بر اصل عدم دخالت در دو کشور است».
از سوی دیگر، روحانی در این نشست خبری گفت: «ما مصمم هستیم حجم مبادلات تجاری دو کشور را به رقم ۲۰ میلیارد دلار برسانیم».
او با اشاره به سفر خود در زمان نخست‌وزیر عادل عبدالمهدی به عراق، به اجرای موارد مطروحه در آن توافقات از جمله آنها می‌توان به اتصال راه‌آهن شلمچه به بصره و لایروبی شط العرب (اروند رود) اشاره کرد.
روحانی افزود: «در گفتگوی امروز در خصوص مسائل منطقه، ثبات منطقه و نقشی که عراق می‌تواند در منطقه به عنوان یک کشور قدرتمند عربی ایفا کند، مورد تبادل نظر و تأکید قرار گرفت».
دربارهٔ اهتمام و تأکید ایران به بعد اقتصادی این سفر، یحیی آل اسحاق رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق، بدهی عراق به ایران بابت دریافت برق و انرژی را از موضوعات این سفر دانست. او به خبرگزاری رسمی ایران ایرنا گفت: «زمینه‌سازی و برنامه‌ریزی برای رسیدن به افق تجارت ۲۰ میلیارد دلاری ایران با عراق از دیگر موضوعاتی است که در سفر نخست‌وزیر عراق مورد بحث قرار خواهد گرفت».
رسانه‌های ایرانی پیشتر به نقل از ایرج مسجدی سفیر ایران در عراق، از هدف‌گذاری برای افزایش حجم تبادلات تجاری با عراق به ۲۰ میلیارد دلار تا ۵ سال آینده خبر داده بودند.
در حال حاضر حجم مبادلات تجاری عراق و ایران بین ۸ تا ۱۰ میلیارد دلار است و ایران پس از ترکیه با حجم بین ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار مقام دوم را به خود اختصاص داده‌است.
همزمان با سفر نخست‌وزیر عراق به تهران، مدیرکل بین‌الملل بانک مرکزی ایران از گسترش بیش از پیش همکاری‌های ارزی و بانکی میان ایران و عراق خبر داد. حمید قنبری که یکشنبه گذشته به همراه وزیر خارجه ایران برای انجام مذاکرات بانکی به عراق سفر کرده بود گفت: «در صورت تحقق این امر، حجم قابل توجهی از منابع ارزی که به چندین میلیارد دلار می‌رسد وارد بازار شده و بخش زیادی از تقاضای ارز از این محل پوشش داده می‌شود».
در حالی که لیست اولویت‌های ایران به دلیل وخامت خطرناک پول ملی آن (تومان) اقتصادی به نظر می‌رسد، اما فهرست اولویت‌های عراق سیاسی همراه با ایفای نقش برای ایجاد توازن در منطقه و دورنگهداشتن آن از تسویه حساب بین واشینگتن و تهران است.
در همین زمینه، احسان الشمری رئیس مرکز اندیشه سیاسی در عراق، به الشرق الاوسط گفت: "این دیدار ابعاد مختلفی دارد، از جمله اینکه الکاظمی می‌خواهد ثابت کند که عراق در نظر دارد بستری برای توازن در روابط خارجی خود براساس حاکمیت ملی و منافع مشترک باشد. بعد دیگری نیز دارد، آن این است که الکاظمی علاوه بر وجود ابعاد مختلف سیاسی دربارهٔ ادامه همکاری بین بغداد و تهران، به سمت مطرح کردن این عقیده مبنی بر اینکه او مرد توازن‌های دشوار است، می‌رود.
الشمری افزود: «این دیدار دارای ابعاد داخلی نیز هست، زیرا الکاظمی تلاش می‌کند تا این اصل را اثبات کند که وی مخالف ایران نیست، به ویژه که احزاب سیاسی و بالاخص جناح‌های مسلح سعی می‌کنند تا طوری وانمود کنند که الکاظمی مخالف ایران است».
الشمری در مورد اینکه آیا الکاظمی نقش میانجیگری را ایفا خواهد کرد یا خیر، می‌گوید: «الکاظمی نمی‌خواهد مسافر بدون هزینه باشد و به آنچه که سلف خود عادل عبدالمهدی از خود نشان داد، راضی نخواهد شد؛ یعنی عراق به محلی برای انتقال پیام‌ها تبدیل نخواهد شد، بلکه در راستای همگرایی دیدگاه‌ها حرکت خواهد کرد».

با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ۲۰ ژانویه، رهبران اروپایی که در بوداپست گرد هم آمده‌اند، به سرعت نسبت به این تحول واکنش نشان دادند. این نشست، تحت عنوان «گروه سیاسی اروپا» با حضور تمامی کشورهای اروپایی به جز روسیه برگزار شد، و روز جمعه تنها به سران ۲۷ کشور اتحادیه اروپا اختصاص خواهد داشت.

بازگشت ترامپ، باری دیگر ایده «استقلال راهبردی» را مطرح کرده و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، که از طرفداران اصلی آن است، با تأکید بیشتر این موضوع را بیان کرد. او در سخنرانی طولانی خود، با استناد به دلایل مختلف، بر ضرورت مدیریت سرنوشت اروپا توسط خود اروپایی‌ها تأکید کرد. مکرون اشاره کرد که برخی کشورهای اروپایی همچنان ترجیح می‌دهند روابط خود را با ترامپ به‌خاطر محافظت از «چتر امنیتی آمریکا و ناتو» تنظیم کنند.

این سخنرانی به‌صورت زنده از سایت کاخ الیزه در شبکه اجتماعی «ایکس» پخش شد. این موضوع در پی تماس تلفنی چهارشنبه شب بین مکرون و ترامپ مطرح شد که کاخ الیزه آن را «بسیار خوب» توصیف کرد. طرفین توافق کردند برای بازگشت صلح و ثبات و حل بحران‌های بزرگ بین‌المللی همکاری کنند.

مکرون همچنین بر اهمیت نقش اروپا در مسائل اوکراین و خاورمیانه تأکید کرد. این موضوع ناشی از نگرانی فرانسه از رویکرد احتمالی ترامپ در انجام توافقات یکجانبه بدون مشورت با متحدان اروپایی‌ است. با پیروزی ترامپ، اروپا به‌طور جدی نگران است که در صورت کاهش تعهدات آمریکا نسبت به ناتو، «بی‌پناه» شود. به همین دلیل، ساختن دفاع اروپایی با رویکرد «استقلال راهبردی» به اولویت نخست تبدیل شده است.

مکرون در سخنانش به همتایان اروپایی خود، تهدیدهایی را که اروپا را احاطه کرده برشمرد؛ از جمله جنگ اوکراین، تروریسم، مهاجرت غیرقانونی، تنش‌ها بین کشورها مانند وضعیت بین آذربایجان و ارمنستان، و رقابت‌های ژئوپلیتیک میان آمریکا و چین که به دنبال منافع خود بدون توجه به قوانین بین‌المللی هستند. او گفت: «آیا دیگران تاریخ ما را می‌نویسند یا ما خود می‌خواهیم آن را بنویسیم؟» و پاسخ داد که به‌نظر او، اروپا توانایی این کار را دارد. او اضافه کرد که راه رسیدن به این هدف از طریق اقدامات عملی و ایمان به توانایی‌های اروپا در تحقق استقلال راهبردی است.

مکرون این فرصت را غنیمت شمرد تا به ترامپ پیام دهد که پیروزی اوکراین به سود اروپا خواهد بود و اروپا نباید اجازه دهد روسیه پیروز شود، چراکه پیروزی روسیه یعنی قدرت‌گیری یک امپراتوری در مرزهای اروپا و احتمال برنامه‌های توسعه‌طلبانه آن پس از اوکراین.

بنجامین حداد، وزیر امور اروپایی فرانسه، در این باره گفت که اگر اروپایی‌ها مسئولیت امنیت خود را بر عهده نگیرند، دیگران سرنوشتشان را تعیین خواهند کرد.

در عین حال، مکرون تأکید کرد که اروپا باید خود را با شرایط جدید پس از انتخاب ترامپ تطبیق دهد و نمی‌تواند همیشه دفاع از امنیت خود را به آمریکایی‌ها بسپارد. او بر این باور است که دفاع از منافع اروپا باید در اولویت اروپایی‌ها باشد، اما بدون رد همکاری با ناتو و بدون ملی‌گرایی افراطی که باعث ضعف اروپا شود. به‌گفته او، راه درست این است که اروپا بیداری راهبردی داشته باشد و به‌سرعت به سمت ساختن نیروی دفاعی مستقل خود حرکت کند که با چارچوب ناتو سازگار باشد، اما در عین حال از آن استقلال داشته باشد.

مکرون با این موضع می‌خواهد نقش اصلی در گفتگو با ترامپ را ایفا کند و حد و مرز روابط با واشنگتن را مشخص کند. با این حال، بسیاری تردید دارند که اروپا بتواند به‌طور جمعی این مسیر را دنبال کند، زیرا برخی کشورهای اروپایی ترجیح می‌دهند امنیت خود را از طریق حمایت آمریکا و ناتو تأمین کنند.

عراق به دنبال برقراری «رابطه متوازن».. ایران در پی تبادل تجاری

تأکید الکاظمی از تهران بر «عدم دخالت».. روحانی تفاهم‌نامه‌های گذشته را یادآور شد