عرصه‌های جدید بین مصر و ترکیه برای نمایش نفوذ و تبادل پیام

در آنچه جهش کیفی در عرصه‌های بررسی نفوذ بین قاهره و آنکارا شمرده شد، نیروهای دریایی مصر در حال آماده‌سازی برای انجام آموزش‌های مشترک تا پایان سال جاری با همتای روسی خود در دریای سیاه هستند که در مجاورت چندین کشور، به ویژه ترکیه، اوکراین، بلغارستان، رومانی و گرجستان، و همچنین روسیه است.
دامنه رقابت و اصطکاک غیرمستقیم میان قاهره و آنکارا طی سال‌های گذشته بیشتر در شرق مدیترانه و لیبی و تا حدودی در دریای سرخ متمرکز شده‌است.
با این که رزمایش‌های نظامی دریایی مصر و روسیه برای دومین بار اتفاق می‌افتد، به طوری که اولین دوره آن، با عنوان «پل دوستی - ۲۰۱۹»، در اواخر سال گذشته در دریای مدیترانه برگزار شد. با این حال، دوره جدید این تمرینات پس از تقریباً یک سال برگزار می‌شود که همزمان با آن اختلاف بین مصر و ترکیه به روشی بی‌سابقه افزایش یافته‌است. همچنین ظهور و بروز متغیرهای سیاسی، استراتژیک و نظامی، سازوکارهای رقابت و اصطکاک را تغییر داده و سرعت بخشیدند.
طی دوره بین دو رزمایش، ترکیه با دولت «الوفاق» لیبی تفاهم نامه ای در مورد همکاری‌های امنیتی و دریایی امضا کرد که توسط مصر و چندین کشور در منطقه شرق مدیترانه رد شده‌است.
قاهره، به نوبه خود، از نظر نظامی، سیاسی و قانونی برای آغاز یک مداخله نظامی در لیبی آماده و بسیج شده‌است و با تعیین شهرهای سرت و الجفره به عنوان «خط قرمز»، هرگونه عبور از آن را تعدی به امنیت ملی آن تلقی کرد.
از نظر منطقه ای، قاهره و کشورهای شرق مدیترانه نیز موفق به تأسیس «مجمع گاز شرق مدیترانه» به عنوان یک سازمان بین‌المللی شدند، در حالی که ترکیه قادر به پیوستن به آن نبود، و این امر با عدم اعتنای مصر به درخواست ترکیه برای «تفاهم» در مورد منافع در مدیترانه بود.
در حالی که دامنه جغرافیایی - استراتژیک مصر و ترکیه در دریای مدیترانه شاهد این سطح از تشدید تنش است، در حاشیه دریای سرخ نیز شاهد تبادل پیام، هر چند غیرمستقیم بین دو کشور، و به میزان کمتری هستیم.
از سوی دیگر، مصر ژانویه گذشته پایگاه نظامی برنیس را با تجهیزات نظامی بزرگ در مرز جنوبی خود و مشرف به دریای سرخ راه اندازی کرد.
با این حال، در همان زمان، آنکارا از درخواست سومالی از ترکیه برای آغاز «اکتشاف نفت در آب‌های سومالی» خبر داد و این به نظر می‌رسد که با ایجاد روابط نزدیک بین آنکارا و موگادیشو، ترکیه بتواند در سال ۲۰۱۷ یک پایگاه آموزش نظامی در موگادیشو را راه اندازی کند که «بزرگترین پایگاه آنکارا در خارج از کشور» خواهد بود.
با توجه به این تحولات در زمینه رقابت مصر و ترکیه طی یک سال گذشته، لازم است در برابر تلاش قاهره برای شرکت در این رزمایش آموزشی با مسکو درنگ کنیم.
در ارزیابی ناظران، مصر سعی دارد این پیام را ارسال کند که علاوه بر انتقال یا باز کردن عرصه جدیدی برای رویارویی و رقابت غیرمستقیم در یک دامنه نزدیک به ترکیه پس از سال‌ها هشدار دربارهٔ «تحریک‌های ترکیه» در آب‌های شرق مدیترانه دست بسته نخواهد ماند.
در سطح دیگری، نمایش قدرت نظامی نیروی دریایی قاهره، که طی سال‌های گذشته شاهد تحول بزرگی بوده‌است، پس از تصویب رسمی و نهایی توافق‌نامه تعیین مرزهای اقتصادی با یونان، مانع حفاظت بیشتری برای این مرزها در مقابل هرگونه تلاش ترکیه برای اکتشاف قرار می‌دهد.
بر همین اساس قاهره متعهد به توافق‌نامه‌های بین‌المللی برای تعیین مرزها و مناطق اقتصادی با یونان و قبرس است، و اکنون دارای مشروعیت قانونی و بین‌المللی برای جلوگیری از هر گونه مداخله یا تلاش برای کشف در حوزه دریایی و اقتصادی خود، که مطابق با آن موافقت نامه‌های لازم الاجرا حل و فصل شده‌است.
بر این اساس، گام اولیه و اخیر که مصر در چارچوب این رزمایش برداشته است، ترکیه اهمیت آن را متوجه خواهد شد، و واکنش آنکارا در برابر آن عاملی خواهد بود که تمام رفتار خود را برای حداقل یک سال آینده در این زمینه توضیح می‌دهد. به خصوص که اتحادیه اروپا منتظر است تا اوایل دسامبر پیش از وضع تحریم‌ها علیه ترکیه، آنکارا را در ایجاد روابط سازنده با یونان و قبرس بررسی و ارزیابی کند.