ماه فرهنگی فرانکوفونی‌ها در لبنان آغاز شد  

وزیر فرهنگ لبنان: حال فرهنگ در لبنان بسیار خوب است



عباس مرتضی وزیر فرهنگ لبنان در نشست مطبوعاتی گشایش ماه فرهنگی فرانکوفونی یا فرانسه‌زبانی
عباس مرتضی وزیر فرهنگ لبنان در نشست مطبوعاتی گشایش ماه فرهنگی فرانکوفونی یا فرانسه‌زبانی
TT

ماه فرهنگی فرانکوفونی‌ها در لبنان آغاز شد  



عباس مرتضی وزیر فرهنگ لبنان در نشست مطبوعاتی گشایش ماه فرهنگی فرانکوفونی یا فرانسه‌زبانی
عباس مرتضی وزیر فرهنگ لبنان در نشست مطبوعاتی گشایش ماه فرهنگی فرانکوفونی یا فرانسه‌زبانی

آیین‌ها و برنامه‌های گوناگون روز جهانی فرانکوفون و پاسداشت زبان فرانسه مصادف با ۲۰ مارس، با حضور عباس مرتضی وزیر فرهنگ لبنان و شماری از سفیران کشورهای خارجی و عربی در بیروت آغاز شد. 
عباس مرتضی در گفتگو با الشرق الاوسط گفت «زندگی بدون امید چقدر دشوار است. می‌خواستیم از طریق برنامه یادشده با وجود شرایط دشوار کنونی لبنان پیام سرشار از خوش‌بینی و امید به مردم منتقل کنیم. کشورهای خارجی و عربی به مناسبت پاسداشت زبان فرانسه و فرانسوی زبانان ظرف یک ماه در کنار ما هستند و در این برنامه شرکت می‌کنند. این موضوع گواه این است که امید هنوز نمرده و حال لبنان به عنوان نماد فرهنگ بسیار خوب است».
او افزود: «این پیام از دل زیبایی لبنان برخاسته و توسط وزارت فرهنگ لبنان و شریکانش در زبان فرانسه به اجرا گذاشته می‌شود. لبنان همواره همچون فانوس دریایی در حوزه فرهنگ می‌درخشد و خاموش نمی‌شود».
مرتضی در نشست خبری در مقر یونسکو به این مناسبت اضافه کرد: «فرهنگ نقش مهمی در دوره شیوع کرونا داشت و به عنوان حلقه نجات توسعه اجتماعی و فردی نقش آفرینی کرد و بازتاب دهنده ارتباط و پیوند جوامع و کمک به همدیگر بود».
سفیران و نمایندگانی از کانادا، فرانسه، مراکش، مصر، سوئیس، بلژیک، ارمنستان و تونس در این جلسه دربارهٔ برنامه‌های جداگانه خود در لبنان در این دوره صحبت کردند.
زبان فرانسوی پنجمین زبان پرکاربرد جهان است و دوره پاسداشت این زبان در سال جاری عناوین گوناگونی دارد که همگی در راستای خدمت به زبان فرانسوی است.
وزارت آموزش لبنان نیز مسابقه ای به عنوان «گسترش زبان فرانسوی» در مقطع دبیرستان برای ۱۵ روز برگزار می‌کند که در پایان متون برتر، برگزیده می‌شود و به دانش آموزان برنده لوح تقدیر و جایزه اهدا می‌شود.
سمینارهای مجازی نیز به این مناسبت از سوی کمیته ملی یونسکو با عنوان «فردا و زبان فرانسوی» ۱۹ مارس ۲۰۲۱ با حضور گروهی از استادان و دانشگاهیان و کارشناسان زبان فرانسه برگزار شد. 
مرکز بین‌المللی علوم انسانی در جبیل لبنان ۲۰ مارس ۲۰۲۱ سمینار مجازی دیگری با عنوان «زبان فرانسه در دوره شیوع کرونا» با حضور محافل دانشگاهی و سیاستمداران کشورهای فرانسوی زبان برگزار می‌کند.
مسابقه فرهنگی نیز در دبیرستان‌های لبنان به منظور تشویق و حمایت از زبان فرانسوی و با عنوان «برای همبستگی با مردم لبنان» توسط سفارت کانادا برگزار می‌شود.
علاوه بر این، ۵ دانش آموز لبنانی متونی با استناد به کتاب «معمای بازگشت» می‌نویسند و دربارهٔ برداشت خود از مفهوم مهاجرت ارائه می‌دهند.
سفارت سوئیس نیز با توجه به شرایط شیوع کرونا نشست مجازی ۲۳ مارس را ترتیب می‌دهد و شرکت کنندگان دربارهٔ کتاب «۱۲۶ ضربان قلب برای ژنو» نویسنده سوئیسی لبنانی الاصل ساری حداد گفتگو می‌کنند.
سفارت بلژیک نیز امسال اقدام به توزیع کتاب‌های فرانسوی برای دانش آموزان ۶ تا ۱۲ ساله کرده‌است.
دانش آموزان دو مدرسه دولتی در محله اشرفیه بیروت و در طرابلس مشمول طرح سفارت بلژیک می‌شوند. 
سفارت بلژیک همچنین یک مراسم هنری فرهنگی مجازی از طریق فیس بوک در مقر سفارت در ۲۰ مارس برگزار می‌کند که دربارهٔ تعدد و تنوع فرهنگی در کشورهای فرانسوی زبان است.

چند هنرمند ارمنی نیز در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند. 
دولت لبنان با همکاری هنرستان عالی موسیقی ملی و ارکستر فیلارمونیک لبنان نیز ۱۸ مارس در موزه ملی کنسرت موسیقی برگزار کرد که از طریق لایو استریم پخش شد.
نشست مجازی الکساندر نجار نویسنده لبنانی که به فرانسوی می‌نویسد با دانش آموزان دبیرستانی چندین مدرسه دولتی با عنوان «زبان فرانسوی: خوانش و نگارش» ۲۲ مارس برگزار می‌شود.
آن گریو سفیر فرانسه در لبنان در این خصوص گفت: «فرانسه از عرصه فرهنگ و اندیشه لبنان حمایت می‌کند. احیای زبان فرانسه از طریق دسترسی کلیه لبنانی‌ها به آموزش آغاز می‌شود و آنها را برای آموزش درست و خوب زبان فرانسه توانمند می‌کند. این یک اولویت ثابت است. از این رو من در چند اقدام بی‌سابقه برای بازسازی مدارس آسیب دیده در جریان انفجار بندر بیروت تلاش می‌کنم. این امر به خانواده‌های لبنانی کمک می‌کند تا فرزندانشان را به مدارس فرانسوی زبان بفرستند».
او افزود که به منظور تشویق آموزش زبان فرانسه در  ۲۰ مارس (همزمان با روز جهانی زبان فرانسه) به دانشگاه سنت یوسف در منطقه عینطوره می‌رود. این دانشگاه قدیمی‌ترین دانشکده فرانسوی زبان در خاورمیانه است.
سفیران مصر و تونس نیز از برنامه‌های گوناگون در ماه زبان فرانسه در لبنان خبر دادند.
ژان پل بولیو مدیر دفتر خاورمیانه آژانس فرانکوفونی گفت: «این نهاد تمایل دارد زبان فرانسه و ارزش‌های انسانی و فرهنگی زبان فرانسه را معرفی کند. هدف این نهاد این است تا نقش تأثیرگذار خود در گفتگوهای گسترده در جامعه داشته باشد».



ناهید راچلین «بیگانه»… پیشگام رمان ایرانی در مهاجرت

ناهید راچلین «بیگانه»… پیشگام رمان ایرانی در مهاجرت
TT

ناهید راچلین «بیگانه»… پیشگام رمان ایرانی در مهاجرت

ناهید راچلین «بیگانه»… پیشگام رمان ایرانی در مهاجرت

با درگذشت ناهید راچلین، رمان‌نویس ایرانی-آمریکایی و یکی از برجسته‌ترین نویسندگان ایرانی که به زبان انگلیسی درباره گسست‌های هویتی، رنج‌های تبعید و برخورد فرهنگ‌ها می‌نوشت، در ۳۰ آوریل ۲۰۲۵، در سن ۸۵ سالگی، زندگی خلاقانه‌ای به پایان رسید. به گفته منتقدان، راچلین «پراکند‌ه‌ترین رمان‌نویس ایرانی در آمریکا» بود و نخستین کسی بود که تصویری دقیق از درون جامعه ایران پیش از سقوط حکومت شاه ارائه داد.
ناهید راچلین– که نام خانوادگی او پس از ازدواج چنین شد و نام خانوادگی ایرانی‌اش «بُزرگمهر» بود – در ۶ ژوئن ۱۹۳۹ در شهر اهواز به دنیا آمد. او در خانواده‌ای با ده فرزند رشد یافت؛ خانواده‌ای که در آن سنت‌های ایرانی با تأثیرات غربی درآمیخته بودند. پدرش ابتدا قاضی بود و سپس پس از استعفا، وکیل شد. به‌نظر می‌رسد دوران کودکی‌اش پرآشوب بوده، چرا که در ماه‌های نخست زندگی به عمه‌اش مریم سپرده شد تا او را بزرگ کند. وقتی به سن ۹ سالگی رسید، پدرش برای جلوگیری از ازدواج زودهنگام او – همان‌گونه که مادرش در همین سن ازدواج کرده بود – دختر را از عمه باز پس گرفت.
این واقعه تأثیر عمیقی بر شخصیت راچلین گذاشت. او بعدها نوشت که حس می‌کرد از مادر واقعی‌اش ربوده شده است، و هرگز او را «مادر» خطاب نکرد. در تمام عمر، همیشه در رؤیای بازگشت به آغوش امن عمه مریم بود.
راچلین در این فضای خانوادگی پرتنش و با وجود مخالفت پدر، برای فرار از فشارهای خانواده و جامعه، با کمک برادرش پرویز، بر رفتن به آمریکا برای ادامه تحصیل پافشاری کرد. سرانجام در کالج زنانه «لیندوود» در ایالت میزوری پذیرفته شد و بورسیه کامل گرفت، اما تنها پس از وعده بازگشت به ایران برای ازدواج، پدرش به او اجازه سفر داد.
ناهید در دنیای جدید آمریکایی، با نوعی دیگر از انزوا روبه‌رو شد. او بعدها در خاطراتش «دختران پارسی» (۲۰۰۶) نوشت: «گمان می‌کردم از زندانی گریخته‌ام، اما خود را در زندانی دیگر از تنهایی یافتم.»
در این زندان تازه، نوشتن برایش پناهگاه شد و زبان انگلیسی فضایی از آزادی برای او گشود؛ فضایی که هنگام نوشتن به فارسی احساس نمی‌کرد. او در مصاحبه‌ای گفته بود: «نوشتن به زبان انگلیسی آزادی‌ای به من داد که هنگام نوشتن به فارسی هرگز حس نمی‌کردم.»
راچلین در سال ۱۹۶۱ مدرک کارشناسی روان‌شناسی گرفت. پس از فارغ‌التحصیلی، نامه‌ای کوتاه برای پدرش نوشت و او را از تصمیمش برای عدم بازگشت به ایران آگاه کرد. در پی آن، پدرش تا دوازده سال با او قطع رابطه کرد. در این مدت، راچلین تابعیت آمریکایی گرفت (۱۹۶۹)، با روان‌شناس آمریکایی هاوارد راچلین ازدواج کرد و صاحب دختری به نام لیلا شد. او بورسیه «والاس استگنر» در نویسندگی خلاق را دریافت کرد و در همین دوران شروع به نوشتن نخستین رمانش «بیگانه» (Foreigner) کرد که در سال ۱۹۷۸ – تنها یک سال پیش از انقلاب ایران – منتشر شد.

رمان «بیگانه» با احساسی لطیف، دگرگونی تدریجی شخصیتی به نام «فری» را روایت می‌کند؛ زیست‌شناسی ایرانی در اوایل دهه سوم زندگی‌اش که پس از ۱۴ سال زندگی آرام و یکنواخت در حومه سرد بوستون، به هویتی سنتی و محافظه‌کار در ایران بازمی‌گردد. رمان نشان می‌دهد چگونه دیدگاه‌های غربی فری به‌تدریج در بستر جامعه ایرانی محو می‌شوند. او شوهر آمریکایی‌اش را ترک می‌کند، کارش را کنار می‌گذارد، حجاب را می‌پذیرد و از خود می‌پرسد که آیا آمریکا واقعاً کشوری منظم و آرام است و ایران آشفته و غیرمنطقی یا برعکس، آمریکا جامعه‌ای سرد و عقیم است و ایران سرزمینی پرشور و با قلبی گشوده؟ منتقد آمریکایی «آن تایلر» در نقدی در نیویورک تایمز چنین پرسشی را مطرح کرد. از سوی دیگر، نویسنده ترینیدادی «وی. اس. نایپول» در توصیف این رمان گفت: «بیگانه»، به‌گونه‌ای پنهان و غیرسیاسی، هیستری قیام‌هایی را پیش‌بینی کرد که منجر به سقوط نظام شاه شد و به استقرار جمهوری دینی تحت رهبری خمینی انجامید.
آثار ناهید پیش از انقلاب در ایران منتشر نشدند. سانسور حکومتی آنها را به‌خاطر تصویر منفی از جامعه ایران، به‌ویژه توصیف محله‌های فقیر و هتل‌های ویران، ممنوع کرده بود؛ تصویری که در تضاد با روایت مدرن‌سازی دوران شاه بود. پس از انقلاب نیز دولت خمینی، که نسبت به هرگونه تصویر منفی از ایران حساس بود، به ممنوعیت آثار راچلین ادامه داد. در نتیجه، هیچ‌یک از آثارش تاکنون به فارسی ترجمه نشده‌اند و کتاب‌هایش در ایران ممنوع بوده‌اند.
راچلین همچنین رمان «ازدواج با بیگانه» (۱۹۸۳) را نوشت که با نگاهی تند، چگونگی تحمیل قدرت نظام دینی خمینی بر جامعه ایران را به تصویر کشید. پس از آن آثار دیگری نیز منتشر کرد، از جمله: «آرزوی دل» (۱۹۹۵)، «پریدن از روی آتش» (۲۰۰۶)، «سراب» (۲۰۲۴) و دو مجموعه داستان کوتاه: «حجاب» (۱۹۹۲) و «راه بازگشت» (۲۰۱۸). همچنین خاطراتش با عنوان «دختران پارسی» (۲۰۰۶) منتشر شد. آخرین رمانش «دورافتاده» قرار است در سال ۲۰۲۶ منتشر شود؛ داستان دختری نوجوان که زودهنگام به ازدواج واداشته شده است، الهام‌گرفته از سرگذشت مادر خودش.
راچلین در تمامی آثارش، به کندوکاو زخم‌های ایران در نیمه دوم قرن بیستم می‌پرداخت: سرکوب سیاسی، سلطه سنت، ناپدید شدن معلمان و نویسندگان منتقد، سلطه ساواک، و نیز آن حسرت سوزان برای کودکی‌ای که ناتمام ماند و دردهای هویت دوپاره. مضمون مادری نیز در نوشته‌هایش پررنگ است؛ از رابطه پیچیده با مادر زیستی، تا عشق عمیقش به عمه‌اش، و در نهایت رابطه‌اش با دخترش لیلا که از او به عنوان «بهترین دوست زندگی‌ام» یاد کرده است. راچلین با زبان، احساسات متلاطم خود میان دو جهان را به‌دقت بیان می‌کرد، اما ژرف‌ترین لحظه فقدان برایش در سال ۱۹۸۱ رخ داد، زمانی که از مرگ خواهر عزیزش باری – پس از سقوط از پله – باخبر شد. غم چنان بر او چیره شد که تا ۲۵ سال نتوانست درباره باری بنویسد، اما در پایان خاطراتش فصلی صمیمی به او اختصاص داد و نوشت: «آری، باری عزیز، این کتاب را می‌نویسم تا تو را به زندگی بازگردانم.»
ناهید راچلین در نیویورک بر اثر سکته مغزی درگذشت – به گفته دخترش – و با مرگ او، ادبیات مهاجرت ایرانی یکی از ژرف‌ترین نویسندگان خود را از دست داد؛ صدایی نادر که شجاعت رویارویی و شفافیتِ حسرت را در کنار هم داشت، و توانست با دقت، تصویر شکاف‌های روانی و فرهنگی نسلی از ایرانیان را ثبت کند که سرنوشت‌شان گسست میان شرق و غرب بود.