تعداد یهودیان در عراق از انگشتان دست فراتر نمی‌رود

درگذشت ظافر فؤاد الیاهو پزشک عراقی یهودی، شوک عمیقی بر عراقی‌ها وارد کرد، نه تنها به دلیل مواضع بشردوستانه اش، بلکه به دلیل کاهش قابل توجه تعداد جامعه یهودی که قرنهاست در عراق ساکن هستند و امروزه تنها چهار نفر از آنها باقی مانده‌اند.
الیاهو، یکی از مشهورترین پزشکان ارتوپد در عراق است و به او لقب «پزشک بینوایان» داده‌اند. پیکر او در قبرستان یهودیان در محله عمدتاً شیعه نشین صدر در شرق بغداد و در نزدیکی بنای یادبود شهیدی که در زمان صدام حسین ساخته شده به خاک سپرده شد.
این قبرستان به جز یک مرد پنجاه ساله ناظر بر آن، سوت و کور است.
خواهر پزشک الیاهو، که ترجیح داد نامش را فاش نکند، قبل از خاکسپاری، به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «هنگام دفن من به تنهایی برای او دعا کردم و نماز خواندم».
او می‌افزاید، «دوستان دکتر در مراسم خاکسپاری شرکت کردند و هر کدام طبق آیین و دین خود نماز خواندند».
در بغداد فقط یک کنیسه یهودی قابل استفاده وجود دارد. با این وجود، یهودیان عراق قدیمی‌ترین جامعه یهودی در جهان هستند، زیرا آنها طبق روایت تورات، در سال ۵۸۶ پیش از میلاد به عراق وارد شدند، پس از اینکه پادشاه بابل معبد سلیمان اول را در قدس تخریب کرد.
پس از حدود ۲۵۰۰ سال، آنها ۴۰ درصد از جمعیت بغداد و دومین اقلیت بزرگ جامعه پایتخت را تشکیل می‌دادند.
در طول دهه‌های اول قرن گذشته، خانواده‌های یهودی یکی از عناصر مهم جامعه عراق را تشکیل می‌دادند. عراقی‌ها هنوز، ساسون حسقیل وزیر دارایی اولین دولت عراق که در دوران حکم بریتانیا تشکیل شد و اولین کسی بود که مبانی سیستم مالی برای عراق را پایه‌ریزی کرد را به یاد می‌آورند.
در مورد نحوه انجام آداب و رسوم دینی یهودیان، یک منبع نزدیک به جامعه یهودیان می‌گوید که این مراسم «اغلب در خانه‌ها برگزار می‌شود».
او می‌افزاید که یهودیان «وقتی به ادارات دولتی مراجعه می‌کنند، با مشکل مواجه می‌شوند و با آنها برخورد ناشایستی می‌شود».
ادوین شکر، یهودی که در سال ۱۹۵۵ در عراق متولد شد و در شانزده سالگی به بریتانیا مهاجرت کرده، می‌گوید که «به استثنای اقلیم کردستان، فقط چهار یهودی با ملیت عراقی و از پدر و مادر یهودی» در عراق باقی مانده‌اند.
در اوایل دهه چهل قرن گذشته، یهودیان در معرض قتل و غارت املاک قرار گرفتند که در آن بیش از صد نفر کشته شدند. این حادثه به «فرهود» معروف شد.
در سال ۱۹۴۸، دولت اسرائیل پس از جنگ با کشورهای عربی از جمله عراق تأسیس شد. در نتیجه، بیشتر ۱۵۰ هزار یهودی ساکن عراق، وادار به ترک این کشور شدند.
مدارک شخصی از آنها پس گرفته شد و اسناد دیگری مخصوص یهودیان جایگزین آنها شد، و این باعث شد که هنگام ارائه آنها در معرض هدف قرار بگیرند، و بیشتر آنها را مجبور به امضای درخواست «داوطلبانه» تغییر ملیت و واگذاری دارایی خود و ترک کشور کرد.
شکر اظهار می‌کند که قوانین فعلی عراق برگشت از ترک تابعیت یهودیان عراقی را منع می‌کند.
تا سال ۱۹۵۱، حدود ۹۶٪ از یهودیان عراق کشور را ترک کرده بودند، و بسیاری دیگر پس از اعدام در ملأ عام تعدادی از بازرگانان، اغلب یهودی، متهم به جاسوسی برای اسرائیل در سال ۱۹۶۹، پس از به قدرت رسیدن حزب بعث از طریق کودتا به آنها پیوستند.
قوانین عراق همچنان برای محکومان به «تبلیغ صهیونیسم» اعدام در نظر گرفته‌است. به تدریج و در طول دهه‌ها، وجود این فرقه کوچک، در پس زمینه جنگ ایران و عراق (۱۹۸۰–۱۹۸۸)، سپس حمله به کویت و محاصره اقتصادی متعاقب آن تا زمان حمله به عراق و سرنگونی رژیم صدام حسین در سال ۲۰۰۳ کمرنگ شده‌است.
پس از این مرحله نیز، در میان جنگ‌های فرقه ای و سال‌ها خشونت خونین، تعداد یهودیان رو کاهش رفت. مطابق گزارش دیپلماتیک ایالات متحده، تا سال ۲۰۰۹، تنها هشت نفر یهودی عراقی در کشورشان باقی مانده بودند.
همین شرایط باعث شد که عامر موسی نسیم، نوه نویسنده و اقتصاددان مشهور میر البصری (۱۹۱۱–۲۰۰۵) در سال ۲۰۱۱ عراق را ترک کند.
عامر موسی نسیم ۳۸ ساله به خبرگزاری فرانسه می‌گوید که او در پی «زندگی عادی» و شرایط مناسب برای ازدواج عراق را ترک کرده‌است، زیرا از فرقه وی فقط دو زن مسن در بغداد مانده‌اند.
شش ماه پیش، یکی از آنها، خانم مارسل، که به دفاع بی‌امان خود از فرقه اش معروف بود، درگذشت. سپس دکتر الیاهو در ۱۵ مارس درگذشت.
از طرف دیگر، آمارهای رسمی نشان می‌دهد که ۲۱۹ هزار یهودی عراقی الاصل در اسرائیل زندگی می‌کنند، که بزرگترین گروه یهودیان از آسیا را تشکیل می‌دهند.
شکر می‌گوید که آنها خانه‌ها و معابد خود را جا گذاشتند که تا سال ۲۰۰۳ «در شرایط بسیار خوبی بودند». وی اضافه می‌کند که بازیابی آنها «فقط به یک مصوبه در پارلمان احتیاج دارد» تا بتواند تمام آنچه را از دست رفته به خانواده‌های یهودی عراقی بازگرداند.
امروز اما در کشوری که فساد و سوءمدیریت حاکم است، درهای این املاک بسته می‌ماند و غبار فراموش بر گرد آنها می‌نشیند.
با این حال، ذینفعان جنگ‌افروزی، که خانه‌های مسیحیانی را که پس از سال ۲۰۰۳ فرار کرده‌اند، تصرف کردند، در حال آماده شدن برای سوءاستفاده از فرصت مناسب جهت تصرف خانه‌های یهودیان هستند.