کارتل فساد شبه‌نظامیان ایرانی در حوالی مرزهای عراق

این شبکه تخلف، ۹۰٪ از درآمد گمرک را به جیب می‌زند

تعدادی از حیوانات وارداتی در بندر ام قصر، جنوب عراق در انتظار ترخیص از گمرک هستند (AFP)

فساد پیچیده در امتداد مرزهای زمینی و دریایی عراق و ایران به کانونی برای فرار مالیاتی، رشوه و تهدید بدل شده‌است، به طوری که یک شبکه گسترده تخلف گمرکی، میلیاردها دلار از پول خزانه دولت عراق را روانه جیب گروه‌های مسلح، احزاب سیاسی و مقام‌های فاسد غالباً مرتبط با ایران می‌کند.
خبرگزاری فرانسه در گزارش تحقیقی مفصل از طریق گفتگو با دست‌اندرکاران و مسئولان مربوطه این موضوع را بررسی کرده‌است. یکی از کارکنان گمرک عراق به این خبرگزاری می‌گوید: «از جنگل هم بدتر است. در جنگل دست کم حیوانات می‌خورند و سیر می‌شوند اما اشتهای اینها تمام شدنی نیست».
به گفته سازمان غیردولتی «شفافیت بین‌الملل»، در کشوری که در جهان دارای رتبه ۲۱ در رده‌بندی فساد است، بوروکراسی خسته کننده و فساد مزمن راهی برای جذب منابع دولتی است.
در اقتصادی که اساساً مبتنی بر نفت است، در سایه ضعف زیاد در بخش‌های کشاورزی و صنعتی و عدم امکان دریافت درآمد ناشی از آنها، درآمدهای گمرکی مهمترین منبع درآمد است.
عراق بیشتر محصولات مورد نیازش را از ایران، ترکیه و چین وارد می‌کند. این کشور، پنج گذرگاه رسمی در امتداد مرز هزار و ۶۰۰ کیلومتری خود با ایران دارد.
علی علاوی وزیر دارایی عراق در این باره می‌گوید: «یک نوع تبانی بین مسئولان، احزاب سیاسی، دسته‌های تبهکار و تاجران فاسد وجود دارد».
وی با اشاره به اینکه «سیستم فعلی در کل به غارت از دولت کمک می‌کند»، می‌افزاید که حدود ۹۰ درصد درآمد گمرک به این مقاصد می‌رود.
بزرگ‌ترین و سودآورترین ورودی مرزی، بندر ام قصر در استان بصره در جنوب عراق است.
مالیات ورود کالا از این مبادی باید به خزانه دولت واریز شود اما این اتفاق نمی‌افتد.
مقام‌های عراقی گزارش می‌دهند که بسیاری از نقاط ورودی مرزی غیررسمی در کنترل نیروهای الحشد الشعبی، متشکل از گروه‌های نزدیک یا وابسته به ایران و گروه‌ها و دسته‌های دیگر است.
کارگران، مقامات و تحلیلگران بندر ام قصر تأکید کردند که برای مثال سپاه بدر، جناحی که در دهه ۱۹۸۰ در ایران تأسیس شد، گذرگاه مندلی را در مرز ایران اداره می‌کند.
بنا بر این گزارش، اعضای الحشد، متحدان و بستگان آنها به عنوان مأموران مرزی، بازرسان گمرک یا پلیس کار می‌کنند و از واردکنندگانی که می‌خواهند تشریفات گمرکی را دور بزنند، رشوه می‌گیرند.
یکی از اصلی‌ترین افراد در چرخه فساد، «مخَلّص» یا ترخیص‌کار است که اغلب به عنوان واسطه برای گروه‌های مسلح و احزاب سیاسی عمل می‌کند.
یک افسر اطلاعاتی عراقی که پرونده فرار مالیاتی را بررسی کرده، می‌گوید: «اگر می‌خواهید یک میانبر بزنید، به پیش شبه نظامیان یا احزاب بروید».
او می‌گوید شیوه‌های دیگری هم وجود دارد از جمله اینکه یک گروه شبه‌نظامی کنترل ورود یک کالای خاص را در دست می‌گیرد: «اگر تاجر سیگار باشم باید به دفتر اقتصادی کتائب حزب‌الله در منطقه جادریه بغداد بروم، در بزنم و بگویم آمده‌ام با شما هماهنگ کنم».
ریناد منصور از مرکز تحقیقاتی چاتهام هاوس توضیح می‌دهد که این سیستم به حیات خلوت احزاب و گروه‌های مسلح عراقی از جمله جناح‌های الحشد الشعبی وفادار به ایران تبدیل شده‌است.
این شبکه پس از اعمال تحریم‌های شدید علیه ایران، از سوی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، فعال تر شد.
در مارس سال ۲۰۲۰، ایالات متحده شرکت خدمات دریایی الخمائل، یک شرکت حمل و نقل در ام قصر را به دلیل هماهنگی با گروه‌های مسلح برای کمک به سپاه پاسداران ایران در «فرار از پروتکل بازرسی دولت عراق» در لیست سیاه قرار داد.