استایل های رمضانی؛ آغوش باز غرب برای فرهنگ شرقی

کم شدن ترافیک و ایجاد وقت کافی برای ابتکار در دوره کرونا    

مجموعه مخصوص ماه رمضان برند لورو پیانا
مجموعه مخصوص ماه رمضان برند لورو پیانا
TT

 استایل های رمضانی؛ آغوش باز غرب برای فرهنگ شرقی

مجموعه مخصوص ماه رمضان برند لورو پیانا
مجموعه مخصوص ماه رمضان برند لورو پیانا

دست اندرکاران حوزه مد تا قبل از سال ۲۰۲۰ همواره از دست فشار کاری گلایه می کردند و کلافه بودند چون طراحان حدود ۸ مجموعه در سال ارائه می کردند. بماند که آنها باید در مناسبت ها و برنامه های ویژه شرکت می کردند. راف سیمونز مدیر سابق «دیور» به صراحت گفت قرارداد کاری ام را با خانه مد معروف فرانسوی تمدید نکردم چون فشار کاری اینقدر زیاد است که جایی برای ایده پردازی و اجرای ایده های نوین باقی نمی ماند و در نتیجه همواره خلاقیت و نوآوری کم داشتیم. البته کم نیستند طراحان لباسی که مثل راف سیمونز کلافه شده اند و در هر مناسبتی می گویند که تنها آرزویشان وقت کافی برای استراحت و تفکر است اما در آن دوره وقت تنگ بود. ورق در سال ۲۰۲۰ برگشت و آنها دیگر بهانه ای برای گلایه نداشتند. سرنوشت طوری رقم خورد که همه گیری کرونا وقت کافی در اختیارشان قرار داد. طراحان لباس برای عرضه مجموعه های جدید دیگر قید و بند نداشتند چون تمامی برنامه های زمانی به هم خورد و آنها مجبور نبودند که برای طراحی کالشکن های جدید به فکر نیازمندی بازار جهانی باشند. وقفه اتفاق افتاد و این وقفه به نفع خریداران هم بود. کالکشن های جدید با توجه به ذوق و سلیقه بازار خاورمیانه در ماه رمضان طراحی شده است. ماه رمضان برای طراحان مد فرصت طلایی است تا شاید بتوانند بخشی از زیان ناشی از محدودیت ها و تعطیلی کسب و کارها را جبران کنند. عده ای بر این باورند که کرونا هنوز تمام نشده و به تبع آن رعایت فاصله اجتماعی و استفاده از ماسک هم لغو نشده اند. پس نمی شود مهمانی های افطاری و سحری آنچنانی ترتیب داد و اینک فقط اعضای خانواده و یکی دو نفر دوست و آشنا به این مناسبت دور هم جمع می شوند. اما نباید از این نکته غافل بود که همه با توجه به محدودیت های کرونایی با فشار روحی روبرو هستیم و می خواهیم هر طوری که شده زندگی به روال عادی بازگردد. اگر خرید محصولات فشن موجب تقویت روحیه می شود پس چرا که نه؟

با این اوصاف، طراحان لباس شرقی و غربی با توجه به نیازمندی مردم تلاش کردند که با فوت و فن های گوناگون طرح های ویژه مثل قفطان و عبایه و پیراهن های مجلسی شیک و پوشیده به نمایش بگذارند تا شاید ضرر و زیان ۲۰۲۰ را جبران کنند. فروش محصولات فشن در ۲۰۲۰ کاهش چشمگیری داشت و برخی کمپانی ها را به اعلام ورشکستگی کشاند. حالا آنچه طراحان و دست اندرکاران صنعت مد را ذوق زده کرده این است که پیش بینی های بازار امسال از فروش دو میلیارد دلار در ماه رمضان در سعودی و امارات خبر می دهد.

نتایج پژوهش ها نشان می دهد که محصولات فشن و الکترونیک از جمله پرفروش ترین ها در منطقه هستند. ۴۸ درصد مصاحبه شوندگان گفتند که به رغم همه گیری از فروشگاه های لباس و زیورآلات آنلاین خرید می کنند.
تدارکات ماه رمضان چند ماه پیش آغاز شد. برند سعودی «لیم» مجموعه جدیدی با فروش محدود در ماه آوریل در تمامی بوتیک های این برند در خاورمیانه و همچنین از طریق آنلاین در سعودی عرضه کرد. برندهای جهانی در ماه رمضان بر سر سودآوری بیشتر رقابت می کنند اما «لیم» کالکشن شیکی عرضه کرده. استایل های مجموعه بسیار پوشیده اما مدرن هستند. قیمت ها هم مناسب است.

«لیم» که دقیقا می داند بانوان خریدار چه می خواهند به طرح های سراسر رنگ های بهاری و تابستانه و شادی و امید مزین به خط عربی با خطاطی شاکر از سعودی روی آورده. شادی و امید تیتر درشت این مجموعه است. «لیم» از پارچه ای متناسب با حال و هوای عربی مثل پارچه های نرم شیفون و پنبه و جرسی استفاده کرده و طرح های توپ توپی رنگی و منگوله دار و اشکال هندسی به کار برده است.
مدل های شیک رمضانی فقط مخصوص برندهای خاورمیانه نبود بلکه طراحان جهانی نیز وارد کارزار فشن ماه رمضان شدند چون هم می دانند که ماه رمضان چقدر سودآور است و هم اینکه در صدد کسب رضایت زنان عرب هستند.

«لورو پیانا» مجموعه ای از قفطان ها با رنگ های گرم بیابانی و گلدوزی های سنتی شرقی عرضه کرد.
نکته جالب توجه این است که برندهای جهانی امسال در حمایت از طراحان عرب سنگ تمام گذاشتند. برخی از خانه های مد معروف جهان با برخی از طراحان عرب همکاری و گروه دیگری مثل وبسایت شرکت آنلاین «فارفچ» کالکشن های برخی از طراحان عرب را منتشر کردند.
«فارفچ» دستکم ۲۰۰ طرح لباس مخصوص ماه رمضان از ۳۰ طراح لباس اروپایی و آمریکایی و جمهوری آذربایجان و لبنان و غیره را به نمایش گذاشت که یکی از آنها کالکشن «لیم» بود؛ ترکیبی از استایل های شیک و راحت و پوشیده. جالب اینجاست که استایل های رمضانی در «فارفچ» فقط قفطان و عبایه نیست بلکه لباس های مجلسی و لباس خانه نیز به چشم می خورد چون گروهی از زنان دوست دارند که استایل مدرن و پوشیده و شیک را یکجا داشته باشند تا همه جا و هر موقع که خواستند بپوشند. «فارفچ» قطعات را با هم ست و در چند دسته طبقه بندی کرده تا خانم ها بتوانند استایل شیک و پوشیده داشته باشند.

ساندرا منصور طراح لباس لبنانی یکی از طراحانی است که کالکشن رمضانی اش در «فارفچ» منتشر شد. او گفت «ماه رمضان زمان مناسبی است تا روی زیبایی عبایه دست گذاشت. عبایه مظهر شیک پوشی و زیبایی فرهنگ عربی است».
ساندرا افزود «از پارچه کرپ ساتن برای نشان دادن زیبایی عبایه استفاده کردم چون پارچه نرم و سبکی است». مدل های عبایه ساندرا مدرن هستند.

او خاطر نشان کرد «آنچه برایم اهمیت دارد این است که زنان بتوانند در هر جایی و هر زمانی از این استایل استفاده کنند و همواره احساس اعتماد به نفس و راحتی داشته باشند».

گفتنی است که وبسایت های جهانی دیگری هم مثل «فارفچ» کالکشن های مخصوص ماه رمضان عرضه کردند.



حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
TT

حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»

با هر سریال تاریخی، سؤالاتی مطرح می‌شود که کماکان بر سر زبان هاست، نه تنها به میزان اعتبار این آثار و دستیابی آنها به هماهنگی بین آزادی خلاقیت و تخیل و احترام به حقیقت تاریخی، بلکه موضوع به ماهیت معنای سیاسی استناد به تاریخ از طریق این آثار مرتبط شده‌است که - به گفته بسیاری از ناظران و متخصصان - خالی از «رمزگذاری عمدی واقعیت» نیست.
اگرچه این مناقشه جدید نیست و به همراهی برای اکثر آثار نمایشی عربی الهام گرفته از تاریخ تبدیل شده‌است، سال‌های اخیر ابعاد قابل توجهی به جنجال همراه با درام تاریخی اضافه کرده‌است که به استفاده سیاسی و ایدئولوژیک این آثار مرتبط است.
اگر استناد به تاریخ در این مطالب نمایشی، اهدافی فراتر از پرداختن به زندگی‌نامه شخصیت‌های پیچیده‌ای را که اغلب جنجال‌های سیاسی و فکری به راه می‌اندازند، دربردارد، پس
علاوه بر این، برجسته کردن دوره‌ها و رویدادهای تاریخی که با دقت انتخاب شده‌اند، پیامدهای معناداری برای واقعیت کنونی دارد.
شاید جنجال بزرگی که سریال حشاشین که در ماه رمضان در تعدادی از شبکه‌های مصری و عربی در حال پخش است، بسیاری از این سوالات را در مورد محدودیت‌های استفاده سیاسی و ایدئولوژیک از تاریخ دوباره مطرح کند که هنوز پاسخ قاطعی ندارند.

کریم عبدالعزیز در کلیپی از «الحشاشین» (شرکت سازنده)

به گفته منتقدان هنری و اساتید دانشگاهی تاریخ که با «الشرق الاوسط» صحبت کردند، اغلب درام‌های تاریخی دارای «دیدگاه سیاسی یا ایدئولوژیکی هستند که توسط تولیدکنندگان یا سازندگان اثر بیان می‌شود»، اما کنترل‌هایی وجود دارد که باید هنگام ارائه این آثار در نظر گرفته شوند؛ اول از همه، احترام به حقایق عمده تاریخ بدون جعل، علاوه بر ضرورت کمک گرفتن از متخصصان برای پرکردن شکاف‌ها و دستیابی به هماهنگی بین داستانی و تاریخی است تا از بسیاری شکاف‌ها جلوگیری شود که ممکن است اعتبار برخی درام‌هایی که از تاریخ الهام گرفته‌اند را کاهش دهد.

انتخاب‌های عمدی

شاید درام تاریخی عرب یکی از قدیمی‌ترین اشکال نمایشی بود که از نظر سیاسی یا ایدئولوژیک به کار گرفته شد. شاید این آثار مسیری را پیش از خود یافتند که آثار ادبی نویسندگانی چون جرجی زیدان، امین معلوف، نجیب محفوظ، علی احمد باکثیر، توفیق الحکیم، محمد فرید ابو حدید و بسیاری دیگر پیش از خود رفته بودند.
اما ارائه درام‌های تاریخی در سینما و تلویزیون و استفاده سیاسی از آنها به دهه شصت قرن گذشته بازمی‌گردد. در اینجا طارق الشناوی، منتقد هنری، یکی از معروف‌ترین آثار سینمای عرب را به یاد می‌آورد که فیلم «الناصر صلاح الدین» است که در سال ۱۹۶۳ به کارگردانی یوسف شاهین ساخته شد. گروهی از مشهورترین نام‌های ادبی مصر در آن زمان، مانند یوسف السباعی، نجیب محفوظ و عبدالرحمن الشرقاوی در نگارش آن مشارکت داشتند. بنیاد عمومی سینمای مصر، یک نهاد دولتی، به تأمین مالی تولید آن کمک کرد.
الشناوی به «الشرق الاوسط» می‌گوید: هدف از تولید آن اثر عظیم در آن زمان، همان‌طور که در آن زمان گفته شد، یک فرافکنی سیاسی با الهام گرفتن از قهرمانی‌های سلطان صلاح الدین ایوبی، آزادکننده بیت‌المقدس در دوران جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور فقید مصر بود. این امر به وضوح از انتخاب نام فیلم آشکار می‌شود.
الشناوی معتقد است که «نویسنده درام تاریخی هر دوره زمانی یا شخصیتی را که بخواهد ارائه کند، صرف نظر از ماهیت آن، باید شامل دیدگاهی باشد، اعم از سیاسی، فکری یا اجتماعی که او بخواهد با پرداختن آن شخصیت ارائه دهد».
وی افزود: هیچ درام تاریخی برای روایت تاریخ وجود ندارد، بلکه طبیعی است که هدف روشن و دلیلی داشته باشد که این انتخاب را توجیه کند.
به عقیده او، موضوع بدون «انتخاب عمدی برای هدفی خاص که توسط سازندگان اثر دیده می‌شود» نیست، که او آن را نقص نمی‌داند، بلکه «بخشی از ماهیت صنعت نمایش» است.

رمزگذاری واقعیت

در سال‌های اخیر، بسیاری از نمایش‌های تاریخی عربی، چه برای شخصیت‌های مذهبی و چه برای دوره‌های تاریخی مملو از درگیری، همچنان مفاهیمی مرتبط با واقعیت کنونی را به همراه دارند، نمادگرایی ارائه شده توسط سریال‌های تاریخی را نمی‌توان نادیده گرفت؛ زیرا بیننده اغلب به‌طور خودکار رویدادهای تاریخی را با واقعیت پیوند می‌دهد و گاهی اوقات از یک لحظه تاریخی کهن خواسته می‌شود تا نماد واقعیت فعلی باشد تا این باور را ایجاد کند که واقعیت با گذشته تفاوتی ندارد.
اما این بدان معنا نیست که درام تاریخی به سمت «جعل و تحریف» گرایش دارد، بلکه نویسنده آن «باید از یک سو با مطالب تاریخی ثبت شده مطابق با الزامات هنر نمایشی عمل کند و مطابق با بینش فکری و پرسش‌های بشری، بدون تعصب به حقایق تاریخی یا تعمیم خودسرانه مطالب تاریخی به شیوه‌ای خام در خدمت دیدگاه ایدئولوژیک قبلی تولید کند». ولید سیف نویسنده فلسطینی که یکی از برجسته‌ترین سازندگان درام تاریخی عرب به‌شمار می‌رود، در زندگی‌نامه خود با عنوان «شاهد و شاهد» نسبت به این موضوع هشدار می‌دهد.
حقیقت این است که نمایشنامه تاریخی عرب در طول چند دهه آثار بسیاری ارائه کرد که این همه بحث و جدل در مورد اشتغال سیاسی ایجاد نکرد و بر ارائه بیوگرافی شخصیت‌های کمتر بحث‌برانگیز که موضوع مناقشات سیاسی یا ایدئولوژیکی عمده نیستند تمرکز داشت؛ مانند «خالد بن الولید»، «عمر بن عبدالعزیز»، «صلاح الدین ایوبی»، «امام ترمذی» و «امام شافعی».
حتی زمانی که در مصر زندگی‌نامه شخصیت‌های بحث‌برانگیزی مانند عمرو بن العاص یا خلیفه عباسی هارون الرشید ارائه شد، این آثار در چارچوب دفاع از آن شخصیت‌ها بر بعد انسانی تمرکز داشتند، نه بعد سیاسی.

سکانسی از سریال رستاخیز ارطغرل

با این حال، سال‌های اخیر به موازات وقوع بسیاری از درگیری‌های سیاسی، ایدئولوژیک و فرقه‌ای در منطقه بوده‌است که منجر به جذابیت‌های چشمگیری شده‌است که بدون استفاده از تاریخ نیست. برای مثال، تلاش‌هایی برای همگام شدن با ظهور ایده «نوعثمانی‌گرایی» و هموار کردن راه برای نقش‌های تأثیرگذارتر ترکیه در منطقه پس از رویدادهایی که به «بهار عربی» معروف شد، سریال‌های ترکی با استفاده از ابزارهای نمایشی در پرده‌های عربی به محبوبیت دست یافت. از جمله این آثار ترکی می‌توان به سریال «حرمسرای سلطان» اشاره کرد که یکی از برجسته‌ترین سلاطین عثمانی، سلطان سلیمان قانونی (سلیمان یکم) و سریال «قیام اَرطغرل» را مطرح کرد. اثری است که با ارائه زندگینامه ارطغرل پسر سلیمان شاه، رهبر قبیله کایی از ترکان مسلمان اوغوز و پدر عثمان اول، بنیانگذار امپراتوری عثمانی، مقدمات و انگیزه‌های تأسیس امپراتوری عثمانی را ارائه می‌کند. نمایش آن در سه سری متوالی از اواخر سال ۲۰۱۴ آغاز شد.
از سوی دیگر، سریال «ممالیک آتش» نشان دهنده واکنش دراماتیک عربی به آثار تاریخی ترکیه است که توسط شرکت اماراتی «جنو مدیا» در سال ۲۰۱۹ به نویسندگی محمد سلیمان عبدالملک و کارگردانی کارگردان بریتانیایی پیتر وبر تولید شد. این سریال آخرین دوره دولت ممالیک و سقوط آن به دست عثمانی‌ها در اوایل قرن شانزدهم را روایت می‌کند. عثمانی‌ها از طریق یک سری خیانت‌ها توانستند برای چند قرن پس از آن، پایگاهی برای حکومت خود در منطقه عرب بیابند.

تفسیر مذهبی از صنعت سریال

موضوع تنها به این دوئل تاریخی بر سر واقعیت حضور عثمانی در منطقه محدود نشد، بلکه باعث ایجاد یک رقابت فرقه‌ای شد که دو سال پیش خبر ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» جنجال آفرید؛ سریالی برای انعکاس زندگی‌نامه بنیانگذار دولت اموی و یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های بحث‌برانگیز تاریخ اسلام از طریق نقش او در آنچه به عنوان «فتنه بزرگ» شناخته می‌شود، مورد مناقشه بزرگی در مورد هدف از تولید اثر شد.
در چارچوب «تفسیر فرقه‌ای» از آثار نمایشی، یکی از شبکه‌های عراقی در آن زمان اعلام کرد که بودجه هنگفتی را برای تولید سریال تاریخی «شجاعت ابولؤلؤه» اختصاص داده‌است. ظاهراً در واکنش به روند ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» است؛ ابولؤلؤه فیروز معروف به ابولؤلؤه مجوسی، مردی است که خلیفه دوم عمر بن خطاب را ترور کرد. حتی در هنگام ارائه زندگینامه الفاروق عمر بن الخطاب که توسط بنیاد رسانه ای قطر تهیه شده بود، موضوع بدون مناقشه نبود، نه تنها در مورد مشروعیت به تصویرکشیدن یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام روی صفحه نمایش که با بسیاری از فتواهای قبلی در این زمینه مغایرت دارد، بله بر سر پیش‌بینی ایدئولوژیک سریالی که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ فیلمبرداری شده بود، اختلاف نظر وجود داشت. این دوره ای است که با ظهور گروه‌های «اسلام سیاسی» در بسیاری از کشورهای عربی مصادف شد و بر شدت این مناقشه با مشارکت چهره‌های حامی سازمان «اخوان المسلمین» در بررسی بافت تاریخی سریال افزوده شد.

بی سوادی تاریخی

دکتر محمد عفیفی، استاد تاریخ دانشگاه قاهره و دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر معتقد است: هر مؤسسه ای که سریال‌های تاریخی را تولید می‌کند «به‌طور طبیعی هدفی پشت تولید اثر دارد، به ویژه با توجه به هزینه تولید هنگفتی که این نمونه از آثار نیاز دارد»، معمولاً درام تاریخی «تاریخ را بیشتر از خدمت به آگاهی تاریخی یا تعریف گذشته فرا می‌خواند تا در خدمت حال باشد».
عفیفی به «الشرق الاوسط» توضیح می‌دهد که هنگام الهام گرفتن از تاریخ در آثار نمایشی باید کنترل‌هایی وجود داشته باشد؛ برجسته‌ترین این کنترل‌ها تغییر نکردن حقایق تاریخی تثبیت‌شده‌است، مانند سال‌های رویداد، یا شخصیت‌های اصلی که رویداد را ایجاد کرده‌اند. اما در عین حال بر ضرورت عدم لغزش در تلقی نمایش تاریخی به عنوان مرجع یا منبع تاریخی تأکید می‌کند، زیرا سریال یک اثر خلاقانه است که بینش سازندگانش، از جمله نویسندگان و کارگردانان، و احتمالاً فضایی از تخیل را به همراه دارد.
این استاد تاریخ که مطالعات پیشرفته بسیاری را در مورد تکیه بر منابع غیررسمی در تاریخ برخی از رویدادهای مهم تاریخ مصر انجام داده‌است، وضعیت مناقشه برانگیز سریال تاریخی را به آنچه او به عنوان «بی سوادی تاریخی در میان اکثر دریافت کنندگان محتوای نمایشی» توصیف می‌کند، نسبت می‌دهد.
او این موضوع را با بیان اینکه فقدان آگاهی تاریخی نتیجه کمبود برنامه‌های درسی مدرسه است، توضیح می‌دهد ارائه خوانش تاریخی به صورت انتقادی و چند نگرشی باعث می‌شود بسیاری از مخاطبان به آثار نمایشی به عنوان یک مرجع تاریخی نگاه کنند نه اثری خلاقانه که قابل تفسیر باشد و از اینجا مشکلات و بحران‌های بسیاری پدید می‌آید.
دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر اما خوشحالی خود را از جنجال برانگیخته شده ناشی از سریال عربی الهام گرفته از تاریخ پنهان نمی‌کند و آن را خوب ارزیابی می‌کند.
عفیفی معتقد است ادامه تولید سریال‌های تاریخی عربی، حتی در صورت وجود خطا یا ایجاد حالت جنجال، «بسیار بهتر از عدم وجود این نوع تولیدات نمایشی است».
او نظر خود را این گونه توجیه کرد که نبود این آثار راه را برای «هجوم» آثار تاریخی کشورهایی مانند ترکیه و ایران باز می‌کند و این آثار وارده اغلب دارای بینشی سیاسی و ایدئولوژیک هستند که لزوماً منعکس کننده واقعیات تاریخ یا بینش عرب نیست، بلکه اهداف بسیار عمیق‌تری نسبت به کارهای نمایشی یا سرگرمی دارند.