آغاز به کار« نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض» درماه اکتبر و عراق مهمان ویژه

با حمایت خادم حرمین شریفین

آغاز به کار« نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض» درماه اکتبر و عراق مهمان ویژه
TT

آغاز به کار« نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض» درماه اکتبر و عراق مهمان ویژه

آغاز به کار« نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض» درماه اکتبر و عراق مهمان ویژه

با حمایت خادم حرمین شریفین ملک سلمان بن عبدالعزیز و آغاز به کار نمایشگاه بین‌المللی کتاب در ابتدای ماه آینده، ریاض پایتخت سعودی شاهد بزرگ‌ترین رویداد سالانه فرهنگی خواهد بود. این نمایشگاه بین 1 تا 10 اکتبر با همکاری مهم‌ترین ناشران جهانی در مجتمع « واجهة الریاض» برپا می‌شود.
شاهزاده بدربن عبدالله بن فرحان، وزیر فرهنگ و رئیس هیئت ادبیات، نشر و ترجمه دراین باره گفت، بخش‌های کتاب، نشر، زبان، ترجمه و ادبیات مورد حمایت بزرگ خادم حرمین شریفین و ولیعهد است و افزود، نمایشگاه رویداد فرهنگی مهم در بخش صنعت کتاب و نشر است و آن را یک پنجره دانایی دانست که تولید ابداعی سعودی را به نمایش می‌گذارد و مشارکت فرهنگی و همکاری تجاری را تشویق می‌کند تا پادشاهی عربی سعودی به عنوان دروازه جهانی بخش نشر بشود.
هیئت ادبیات، نشر و ترجمه در حاشیه نمایشگاه که تا 10 اکتبر ادامه خواهد یافت، همایشی در روزهای 4و 5 اکتبر برگزار خواهد کرد. این همایش اولین رویداد از نوع خود در پادشاهی خواهد بود و به عنوان نقطه حرکت به سوی تحول و تقویت بخش نشر در دو سطح ملی و منطقه‌ای به حساب می‌آید و شامل جلسات مشورتی و کارگاه‌هایی در خصوص بخش نشر علاوه بر جلسات متنوع درباره برنامه انتقال حقوق، ترجمه و فرصت‌ها خواهد بود.
گزارش وضعیت فرهنگی سعودی درسال 2019 که توسط وزارت فرهنگ منتشر شده نشان می‌دهد سهم بازار نشر در پادشاهی حدود4.5 میلیارد ریال از جهت فروش سالانه در 2017 برآورد می‌شود. این گزارش نشان می‌دهد طی سال‌های 2018-2019، 7687 کتاب به ظرفیت کتابخانه ملی ملک فهد افزوده شده که نسبت کتاب‌های ترجمه شده به عربی 18.26 درصد است.
انتظار می‌رود دوره جدید نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض که زیر نظر هیئت ادبیات، نشر و ترجمه برگزار می‌شود، شاهد گسترش بسیار در فعالیت‌های متنوع خود باشد که شامل 16 بخش فرهنگی است. جمهوری عراق به عنوان مهمان ویژه این نمایشگاه امسال حضور خواهد داشت.
همچنین انتظار می‌رود، نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض در بالا بردن قدرت رقابت ناشران سعودی و پویایی تبادل تجاری و اقتصادی بین آنها و ناشران منطقه‌ای و بین‌المللی شرکت کننده مشارکت کند که بخشی از اهداف چشم‌انداز2030 پادشاهی است.
همچنین دکتر محمد المعالج رئیس کمیته نمایشگاه‌های عربی و جهانی در اتحادیه ناشران عرب گفت، نمایشگاه‌های کتاب نقش فرهنگی و اقتصادی بزرگی دارند. او در گفت‌وگویی ویژه با «الشرق الاوسط» افزود،«نقش فرهنگی در ارائه انواع کتاب‌های جدید و نوآورانه تجسم می‌یابد و در دسترس خوانندگان و عاشقان کتاب قراردادن آنها. نقش اقتصادی بسیار مهم است و نمایشگاه‌های کتاب و از جمله نمایشگاه بین‌المللی ریاض، به شکل مستقیم در تولید ناخالص ملی نقش دارند و آن هم از طریق حجم فروش بالایی که در این نمایشگاه‌ها اتفاق می‌افتد».
به گفته المعالج، آمار نشان می‌دهد کتاب‌خوانان عرب 70 درصد از کتاب‌هایی را که مطالعه می‌کنند از نمایشگاه‌ها می‌خرند. او ادامه داد:« می‌دانیم با توجه به اهمیتی که اهل مطالعه سعودی به کتاب می‌دهند، نمایشگاه‌ کتاب ریاض طرفداران زیادی دارد. همچنین از تنوع و تعداد زیاد ناشران شرکت کننده برخوردار است و در نتیجه، آمار فروش بالا خواهد رفت و این به معنای مشارکت در تولید ناخالص ملی است».
هیئت ادبیات، نشر و ترجمه اعلام کرد، تسهیلات بسیاری در اختیار ناشران شرکت کننده داخلی و خارجی قرارداده است از جمله؛ 50درصد تخفیف از قیمت اجاره فضا، تقبل همه هزینه‌های حمل و نقل، مهیا ساختن فروشگاه الکترونیکی همراه نمایشگاه برای کسانی که نمی‌توانند حضور یابند و دستگاه‌های فروش الکترونیک برای همه ناشران.
براساس گزارش هیئت، نمایشگاه میزبان چندین همایش فرهنگی و ادبی متنوع و شب‌های شعر و هنر خواهد بود و فضاهایی برای گفت‌وگو و سخنرانی‌ و کارگاه‌های متنوع در زمینه هنر، مطالعه، نویسندگی و نشر، تولید کتاب و ترجمه مهیا خواهد ساخت.
هیئت در این دوره جدید نمایشگاه تلاش می‌کند بر توجه خود به حمایت از کانال‌های نوین نشر تأکید کند؛ مانند کتاب‌های صوتی و دیجیتال، در کنار توجه به جنبه‌های هنری و تکنولوژی همراه در چارچوب بهبودی که هیئت در چشم‌انداز و توسعه نمایشگاه برای همراهی با الزامات سیاست بلند مدت فرهنگی ملی و تحقق اهداف وزارت فرهنگ درنظر دارد که هدفش تبدیل فرهنگ به گونه‌ای زندگی و بالا بردن مشارکت آن در رشد اقتصاد ملی و تقویت جایگاه پادشاهی در جهان است.



ناهید راچلین «بیگانه»… پیشگام رمان ایرانی در مهاجرت

ناهید راچلین «بیگانه»… پیشگام رمان ایرانی در مهاجرت
TT

ناهید راچلین «بیگانه»… پیشگام رمان ایرانی در مهاجرت

ناهید راچلین «بیگانه»… پیشگام رمان ایرانی در مهاجرت

با درگذشت ناهید راچلین، رمان‌نویس ایرانی-آمریکایی و یکی از برجسته‌ترین نویسندگان ایرانی که به زبان انگلیسی درباره گسست‌های هویتی، رنج‌های تبعید و برخورد فرهنگ‌ها می‌نوشت، در ۳۰ آوریل ۲۰۲۵، در سن ۸۵ سالگی، زندگی خلاقانه‌ای به پایان رسید. به گفته منتقدان، راچلین «پراکند‌ه‌ترین رمان‌نویس ایرانی در آمریکا» بود و نخستین کسی بود که تصویری دقیق از درون جامعه ایران پیش از سقوط حکومت شاه ارائه داد.
ناهید راچلین– که نام خانوادگی او پس از ازدواج چنین شد و نام خانوادگی ایرانی‌اش «بُزرگمهر» بود – در ۶ ژوئن ۱۹۳۹ در شهر اهواز به دنیا آمد. او در خانواده‌ای با ده فرزند رشد یافت؛ خانواده‌ای که در آن سنت‌های ایرانی با تأثیرات غربی درآمیخته بودند. پدرش ابتدا قاضی بود و سپس پس از استعفا، وکیل شد. به‌نظر می‌رسد دوران کودکی‌اش پرآشوب بوده، چرا که در ماه‌های نخست زندگی به عمه‌اش مریم سپرده شد تا او را بزرگ کند. وقتی به سن ۹ سالگی رسید، پدرش برای جلوگیری از ازدواج زودهنگام او – همان‌گونه که مادرش در همین سن ازدواج کرده بود – دختر را از عمه باز پس گرفت.
این واقعه تأثیر عمیقی بر شخصیت راچلین گذاشت. او بعدها نوشت که حس می‌کرد از مادر واقعی‌اش ربوده شده است، و هرگز او را «مادر» خطاب نکرد. در تمام عمر، همیشه در رؤیای بازگشت به آغوش امن عمه مریم بود.
راچلین در این فضای خانوادگی پرتنش و با وجود مخالفت پدر، برای فرار از فشارهای خانواده و جامعه، با کمک برادرش پرویز، بر رفتن به آمریکا برای ادامه تحصیل پافشاری کرد. سرانجام در کالج زنانه «لیندوود» در ایالت میزوری پذیرفته شد و بورسیه کامل گرفت، اما تنها پس از وعده بازگشت به ایران برای ازدواج، پدرش به او اجازه سفر داد.
ناهید در دنیای جدید آمریکایی، با نوعی دیگر از انزوا روبه‌رو شد. او بعدها در خاطراتش «دختران پارسی» (۲۰۰۶) نوشت: «گمان می‌کردم از زندانی گریخته‌ام، اما خود را در زندانی دیگر از تنهایی یافتم.»
در این زندان تازه، نوشتن برایش پناهگاه شد و زبان انگلیسی فضایی از آزادی برای او گشود؛ فضایی که هنگام نوشتن به فارسی احساس نمی‌کرد. او در مصاحبه‌ای گفته بود: «نوشتن به زبان انگلیسی آزادی‌ای به من داد که هنگام نوشتن به فارسی هرگز حس نمی‌کردم.»
راچلین در سال ۱۹۶۱ مدرک کارشناسی روان‌شناسی گرفت. پس از فارغ‌التحصیلی، نامه‌ای کوتاه برای پدرش نوشت و او را از تصمیمش برای عدم بازگشت به ایران آگاه کرد. در پی آن، پدرش تا دوازده سال با او قطع رابطه کرد. در این مدت، راچلین تابعیت آمریکایی گرفت (۱۹۶۹)، با روان‌شناس آمریکایی هاوارد راچلین ازدواج کرد و صاحب دختری به نام لیلا شد. او بورسیه «والاس استگنر» در نویسندگی خلاق را دریافت کرد و در همین دوران شروع به نوشتن نخستین رمانش «بیگانه» (Foreigner) کرد که در سال ۱۹۷۸ – تنها یک سال پیش از انقلاب ایران – منتشر شد.

رمان «بیگانه» با احساسی لطیف، دگرگونی تدریجی شخصیتی به نام «فری» را روایت می‌کند؛ زیست‌شناسی ایرانی در اوایل دهه سوم زندگی‌اش که پس از ۱۴ سال زندگی آرام و یکنواخت در حومه سرد بوستون، به هویتی سنتی و محافظه‌کار در ایران بازمی‌گردد. رمان نشان می‌دهد چگونه دیدگاه‌های غربی فری به‌تدریج در بستر جامعه ایرانی محو می‌شوند. او شوهر آمریکایی‌اش را ترک می‌کند، کارش را کنار می‌گذارد، حجاب را می‌پذیرد و از خود می‌پرسد که آیا آمریکا واقعاً کشوری منظم و آرام است و ایران آشفته و غیرمنطقی یا برعکس، آمریکا جامعه‌ای سرد و عقیم است و ایران سرزمینی پرشور و با قلبی گشوده؟ منتقد آمریکایی «آن تایلر» در نقدی در نیویورک تایمز چنین پرسشی را مطرح کرد. از سوی دیگر، نویسنده ترینیدادی «وی. اس. نایپول» در توصیف این رمان گفت: «بیگانه»، به‌گونه‌ای پنهان و غیرسیاسی، هیستری قیام‌هایی را پیش‌بینی کرد که منجر به سقوط نظام شاه شد و به استقرار جمهوری دینی تحت رهبری خمینی انجامید.
آثار ناهید پیش از انقلاب در ایران منتشر نشدند. سانسور حکومتی آنها را به‌خاطر تصویر منفی از جامعه ایران، به‌ویژه توصیف محله‌های فقیر و هتل‌های ویران، ممنوع کرده بود؛ تصویری که در تضاد با روایت مدرن‌سازی دوران شاه بود. پس از انقلاب نیز دولت خمینی، که نسبت به هرگونه تصویر منفی از ایران حساس بود، به ممنوعیت آثار راچلین ادامه داد. در نتیجه، هیچ‌یک از آثارش تاکنون به فارسی ترجمه نشده‌اند و کتاب‌هایش در ایران ممنوع بوده‌اند.
راچلین همچنین رمان «ازدواج با بیگانه» (۱۹۸۳) را نوشت که با نگاهی تند، چگونگی تحمیل قدرت نظام دینی خمینی بر جامعه ایران را به تصویر کشید. پس از آن آثار دیگری نیز منتشر کرد، از جمله: «آرزوی دل» (۱۹۹۵)، «پریدن از روی آتش» (۲۰۰۶)، «سراب» (۲۰۲۴) و دو مجموعه داستان کوتاه: «حجاب» (۱۹۹۲) و «راه بازگشت» (۲۰۱۸). همچنین خاطراتش با عنوان «دختران پارسی» (۲۰۰۶) منتشر شد. آخرین رمانش «دورافتاده» قرار است در سال ۲۰۲۶ منتشر شود؛ داستان دختری نوجوان که زودهنگام به ازدواج واداشته شده است، الهام‌گرفته از سرگذشت مادر خودش.
راچلین در تمامی آثارش، به کندوکاو زخم‌های ایران در نیمه دوم قرن بیستم می‌پرداخت: سرکوب سیاسی، سلطه سنت، ناپدید شدن معلمان و نویسندگان منتقد، سلطه ساواک، و نیز آن حسرت سوزان برای کودکی‌ای که ناتمام ماند و دردهای هویت دوپاره. مضمون مادری نیز در نوشته‌هایش پررنگ است؛ از رابطه پیچیده با مادر زیستی، تا عشق عمیقش به عمه‌اش، و در نهایت رابطه‌اش با دخترش لیلا که از او به عنوان «بهترین دوست زندگی‌ام» یاد کرده است. راچلین با زبان، احساسات متلاطم خود میان دو جهان را به‌دقت بیان می‌کرد، اما ژرف‌ترین لحظه فقدان برایش در سال ۱۹۸۱ رخ داد، زمانی که از مرگ خواهر عزیزش باری – پس از سقوط از پله – باخبر شد. غم چنان بر او چیره شد که تا ۲۵ سال نتوانست درباره باری بنویسد، اما در پایان خاطراتش فصلی صمیمی به او اختصاص داد و نوشت: «آری، باری عزیز، این کتاب را می‌نویسم تا تو را به زندگی بازگردانم.»
ناهید راچلین در نیویورک بر اثر سکته مغزی درگذشت – به گفته دخترش – و با مرگ او، ادبیات مهاجرت ایرانی یکی از ژرف‌ترین نویسندگان خود را از دست داد؛ صدایی نادر که شجاعت رویارویی و شفافیتِ حسرت را در کنار هم داشت، و توانست با دقت، تصویر شکاف‌های روانی و فرهنگی نسلی از ایرانیان را ثبت کند که سرنوشت‌شان گسست میان شرق و غرب بود.