بزرگ و کوچک و سال جدید

بزرگ و کوچک و سال جدید
TT

بزرگ و کوچک و سال جدید

بزرگ و کوچک و سال جدید

آری، سال 2021با کوچک و بزرگش به پایان رسید و سالی جدید با این امید فرارسید که مانند سال پیش از خود نباشد و برای مردم چهارگوشه جهان و پنج (یا شش) قاره‌اش فرصت بازگشت به زندگی طبیعی را بدهد هرچند با کوچک و بزرگی متفاوت که به آنها «طبیعی جدید»( (New normal گفته می‌شود. تعبیری با ظرافت سیاسی چون تأکید می‌کند، بازگشت اگر صورت گیرد به سمت طبیعی خواهد بود آنگونه که تجریه کردیم و شناختیم هرچند-شاید- با جامه‌ای که اتویی دیگر خورده و رنگ‌هایی که دوباره شده اما محتوا و درونمایه«همان خواهد بود».
و برای آنکه در بحبوجه تحلیل‌هایی گم نشویم که این تعبیر درسطح جهانی دارد، اجازه دهید بر معنای آن درسطح خاورمیانه و جهان عرب تمرکز کنم.
اول: گمان نمی‌کنم انتقال از سالی به سالی دیگر به خودی خود جهشی برای ما به وجود آورد جز استقبال از سال جدید و امید به اندکی خیر درآن. منطق مسائل و بار منفی که در همه بخش‌های زندگی‌مان تحمل می‌کنیم انتظار خیر بسیار را غیرمنطقی می‌سازد.
دوم: جریان‌های خارجی که با سرنوشت‌های منطقه بازی می‌کنند و از جمله قدرت‌های درحال صعود منطقه‌ای(غیرعرب)، درجهان عرب شریکی برای رهبری منطقه نمی‌بینند بلکه آن را میدانی برای رقابت و محقق ساختن منافعی می‌بینند که بیشترشان به زیان مردم ساکن میدان تمام می‌شوند و عجیب بلکه خطرناک اینکه بسیاری از « ساکنان میدان» هنوز از اینها یا آنها انتظار و امید خیری دارند.
سوم: احوال خود مردم عرب تغییرکرد و به نظرم رو به وخامت رفت. دشمنان استراتژیک جدیدی پیدا کردند، بلکه هرکشور عرب یا مجموعه‌ای از آنها دشمنی متفاوت یافتند که موجب تولد اولویت‌های متفاوتی شد و بدین صورت اصطلاح «امنیت قومی عربی» بی مفهوم و بدون اساس و معنا شد. در همین حال طرح‌های تکمیل کننده اقتصادی عربی متوقف یا تا حد زیادی تعطیل شدند. و به معنایی دیگر، نه امنیت عربی و نه اقتصاد عربی-هرچند این دو «بتونی» به حساب می‌آمدند که بین کشورها و جوامع عربی را به هم متصل می‌کند- به همان صورتی که بودند ماندند. فرسوده شدند.
چهارم: حتی خود زبان عربی، رابط اصلی بین مردم در جهان عرب، دچار پس‌رفت و سستی شد... دیگر نخبگان عرب اهمیتی به زبان خود و آموزش آن به فرزندان خود نمی‌دهند که نسل‌های آینده جهان عرب را نمایندگی می‌کنند.
جدا می‌شوند دست‌های سبا... وا اسفا.
پنجم: ما نیز باید دومسئله منفی دیگر را درنظر داشته باشیم، اول مربوط می‌شود به ابتکارعمل‌های بازسازی یا تلاش‌هایی که اکثراً با لحن و مدیریت داخلی(ملی) انجام می‌شوند بدون توجه زیاد به اهمیت تکمیل کنندگی عربی(یا منطقه‌ای) که می‌تواند برنامه توسعه ملی را تقویت کند و دوم اینکه نسبت به چالش‌های جدید که سال‌ها و دهه‌های آینده ما درگیرخواهند کرد مانند ویروس‌ها و تغییرات اقلیمی-ما شهروندان عرب- هیچگونه فعالیت مناسب در محتوا و برنامه‌ریزی و همآهنگی میان کشورها و مؤسسه‌های عربی ذیربط ندیدیم. نه ما با هم در مقابل «کووید» مقاومت کردیم و نه صاحب طرح منطقه‌ای دارای هدف تعامل با تغییرات اقلیمی هستیم که-شاید- به طور مستقیم کشورهای ما دچار آنها بشوند.
ششم: با همه آنچه گفته شد و جدای از آن، من این پرسش را مطرح می‌کنم، آیا این فرصت وجود دارد که مسئولان عرب مسائل مشخصی مانند، آغاز یک برنامه روشنگری عربی که شامل چگونگی اتصال برنامه آموزش در مدارس عربی به برخی برنامه‌های مشابه در زبان و تاریخ و برخی مسائل جدید و تکنولوژی مانند هوش مصنوعی و واژگان آن در زبان عربی و زبان‌های اصلی آن را مورد بررسی قراردهند؟
آری اگر این اتفاق یا بخشی ازآن بیفتد ما به مشارکت با جهان در ساختن «طبیعی جدید» نزدیک شده‌ایم چون ما نیز چیز جدیدی ارائه می‌کنیم که می‌تواند مایه مباهات باشد.
و درپایان دوست دارم یک نکته مثبت اضافه کنم چون یکی از مقامات لیبی که اخیراً با او دیدار کردم به من یادآوری کرد آنها در لیبی احساس فضای مثبتی را تجربه می‌کنند که پس از آشتی عربی در نشست العلا و آرامشی که بین ترکیه و مصر برقرار شده وارد فضاهای سیاسی‌شان شده است.
بدون شک برخی مسائل مثبت دیگر هم وجود دارند، اما آن قدر نیستند که آنطور که گفته می‌شود، بتوانند Trendتشکیل دهند... هرسال‌تان به خیر و خوشی.



آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
TT

آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پاکستان روز چهارشنبه اعلام کرد که «اخبار اطلاعاتی موثقی» دریافت کرده که نشان می‌دهد هند قصد دارد به‌زودی حمله‌ای نظامی انجام دهد. پاکستان هشدار داد که در صورت وقوع این حمله پاسخ قاطعی خواهد داد. این خبر در حالی منتشر می‌شود که نگرانی‌ها درباره‌ی تشدید تنش میان دو کشور به‌دنبال حمله‌ای که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر در کشمیر شد، رو به افزایش است.

روابط میان این دو همسایه‌ی مجهز به سلاح هسته‌ای پس از آن رو به وخامت گذاشت که دهلی‌نو، اسلام‌آباد را مسئول حمله‌ی هفته‌ی گذشته در پاهالگام در بخش هندی کشمیر دانست؛ حمله‌ای که مرگبارترین حمله به غیرنظامیان در این منطقه در ۲۵ سال گذشته بوده است. یک منبع ارشد دولتی به خبرگزاری فرانسه گفت که نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در جلسه‌ای غیرعلنی در روز سه‌شنبه «اختیارات کامل» را به ارتش برای واکنش به این حمله داده است.

دولت پاکستان هرگونه دخالت در حمله‌ی کشمیر را رد کرد. عطاءالله طارر، وزیر اطلاعات پاکستان، در بیانیه‌ای که بامداد چهارشنبه منتشر شد، گفت: «هرگونه اقدام تهاجمی با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد.» او افزود: «پاکستان اطلاعات اطلاعاتی موثقی در اختیار دارد که نشان می‌دهد هند ظرف ۲۴ تا ۳۶ ساعت آینده با استفاده از حادثه‌ی پاهالگام، که بهانه‌ای بی‌اساس است، قصد دارد حمله‌ی نظامی انجام دهد.» با این حال، اسحاق دار، وزیر امور خارجه‌ی پاکستان، تأکید کرد که کشورش آغازگر هیچ حمله‌ای نخواهد بود.

سران چند کشور جهان نگرانی عمیق خود را ابراز کرده و از این دو همسایه که در گذشته چندین جنگ با یکدیگر داشته‌اند، خواستند که خویشتنداری نشان دهند. منطقه‌ی کشمیر با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر که اکثراً مسلمان هستند، میان پاکستان و هند تقسیم شده، ولی هر دو کشور کل این منطقه را متعلق به خود می‌دانند.

حدود ۱.۵ میلیون نفر در نزدیکی خط آتش‌بس در سمت پاکستانی مرز زندگی می‌کنند. بسیاری از ساکنان این مناطق، در حال آماده‌سازی پناهگاه‌های زیرزمینی ساده با دیوارهای گِلی تقویت‌شده با بتن هستند. محمد جوید، مردی ۴۲ ساله در روستای چاکوتی، به خبرگزاری فرانسه گفت: «در حال تمیز کردن پناهگاه هستیم تا اگر دشمن ناگهان حمله کرد، غافلگیر نشویم و بتوانیم جان بچه‌هایمان را نجات دهیم.»

تبادل آتش
ارتش هند روز چهارشنبه اعلام کرد که برای ششمین شب متوالی با نیروهای پاکستانی در امتداد خط آتش‌بس تبادل آتش داشته است. این منطقه‌ی به‌شدت نظامی‌شده دارای پایگاه‌هایی در ارتفاعات بالای کوه‌های هیمالیا بوده و مرز واقعی کشمیر محسوب می‌شود. یک منبع امنیتی پاکستانی نیز به خبرگزاری فرانسه گفت که روز سه‌شنبه دو پهپاد را که به حریم هوایی پاکستان وارد شده بودند، ساقط کرده‌اند.

تنش‌ها در هفته‌ی پس از حمله‌ی پاهالگام از جمله رد و بدل شدن اتهامات، اقدامات دیپلماتیک، اخراج اتباع کشور مقابل و بستن گذرگاه‌های مرزی به‌سرعت بالا گرفته است.

بالگرد نظامی هند بر فراز آسمان سریناگر در منطقه جامو و کشمیر هند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

مودی هفته‌ی گذشته وعده داد که عاملان این حمله و پشتیبانان آن‌ها را تحت تعقیب قرار خواهد داد. او پنج‌شنبه گفت: «به همه‌ی جهان می‌گویم: هند هویت هر تروریست و حامی‌اش را شناسایی خواهد کرد، آن‌ها را تعقیب و مجازات خواهد کرد... حتی اگر تا دوردست‌ترین نقاط زمین بروند، تعقیب‌شان می‌کنیم.»

این اظهارات نگرانی‌ها را درباره‌ی تشدید تنش نظامی بیشتر کرده است.

وزارت امور خارجه‌ی آمریکا اعلام کرد که وزیر مارکو روبیو به‌زودی با همتایان پاکستانی و هندی خود تماس خواهد گرفت تا آن‌ها را به «عدم تشدید وضعیت» ترغیب کند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، و سوپرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه‌ی هند، تماس گرفت و طبق گفته‌ی سخنگوی او، آمادگی خود را برای «میانجی‌گری جهت کاهش تنش» اعلام کرد. دفتر نخست‌وزیر پاکستان بعداً اعلام کرد که شهباز شریف از گوترش خواسته «هند را به خویشتنداری ترغیب کند» و تأکید کرده که در صورت اقدام نسنجیده‌ی هند، پاکستان از «حاکمیت و تمامیت ارضی‌اش با تمام قوا دفاع خواهد کرد».

پوسترهای افراد تحت تعقیب
هند و پاکستان از زمان استقلال از حکومت بریتانیا در سال ۱۹۴۷ بر سر منطقه‌ی کشمیر با یکدیگر مناقشه دارند؛ زمانی که مرزها خانواده‌هایی را از هم جدا کرد که نسل‌ها در کنار هم زندگی می‌کردند. در بخش تحت کنترل هند، شورشیان از سال ۱۹۸۹ برای استقلال یا پیوستن به پاکستان دست به قیام زده‌اند.

گشت‌های ارتش هند در حال حرکت به سمت هاباتنار در منطقه انانتناگ در جنوب کشمیر – ۲۹ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پلیس هند پوسترهایی از سه مرد منتشر کرده که به اتهام اجرای حمله‌ی کشمیر تحت تعقیب‌اند. دو نفر از آن‌ها پاکستانی و یک نفر هندی است. هند می‌گوید آن‌ها اعضای گروه «لشکر طیبه» هستند؛ گروهی که مقرش در پاکستان است و سازمان ملل آن را یک گروه تروریستی معرفی کرده است. همچنین برای اطلاعاتی که منجر به دستگیری هر یک از آن‌ها شود، پاداشی معادل دو میلیون روپیه (حدود ۲۳۵۰۰ دلار) در نظر گرفته شده و عملیات گسترده‌ای برای بازداشت افراد مشکوک به ارتباط با این گروه آغاز شده است.

در آخرین مورد از تشدید تنش‌ها در کشمیر، در حمله‌ی پولواما در سال ۲۰۱۹ در منطقه‌ی تحت کنترل هند، یک بمب‌گذار انتحاری با خودرو به کاروان نیروهای امنیتی حمله کرد که منجر به کشته شدن ۴۰ نفر و زخمی شدن ۳۵ تن شد. کمتر از دو هفته بعد، جنگنده‌های هندی حملاتی هوایی به خاک پاکستان انجام دادند.