"دولچه و گابانا" به الشرق الاوسط: امیدواریم مردم را جذب کرده باشیم

برگزاری اولین فشن شوی دولچه گابانا در سعودی
برگزاری اولین فشن شوی دولچه گابانا در سعودی
TT

"دولچه و گابانا" به الشرق الاوسط: امیدواریم مردم را جذب کرده باشیم

برگزاری اولین فشن شوی دولچه گابانا در سعودی
برگزاری اولین فشن شوی دولچه گابانا در سعودی

هفته مد هات کوتور در پاریس به صورت حضوری بعد از یک وقفه دو ساله برگزار شد و پنجشنبه ۲۷ ژانویه که هفته مد پاریس در جریان بود سعودی صحنه یک رویداد جالب توجه و جذاب دیگر در حوزه فشن یعنی فشن شوی Alta Moda دولچه گابانا در العلا بود.

رقابت بین طرح های رویایی دولچه گابانا و آثار تاریخی العلا در شمال غرب سعودی بود. آثاری که با توجه به شکل و شمایل صخره ها و تاریخ کهنشان پس زمینه عالی و یک رقیب قدر برای یک فشن شوی جذاب شدند و نفس را در سینه ها حبس کرد. استیفانو گابانا و دومینیکو دولچه در این باره در گفتگو با «الشرق الاوسط» ضمن ابراز خوشحالی درباره برگزاری این نمایش لباس افزودند «تجربه چالشی و جالب توجه برای طراحی آیتم های متفاوت بود و این هدف نهایی هر هنرمند و نوآوراست».

به گفته این دو طراح شکوه و عظمت این مکان برای آنها دلهره آور نبود و قدرت تخیلشان محدود نشد چون آنها پیش از این در اماکن تاریخی مثل معبدهای قدیمی در سیسیل و در میدان سنت مارک ونیز و داخل خانه اپرای متروپولیتن در نیویورک مجموعه های خود را به نمایش گذاشته اند. اما العلا چیز دیگری است چون با فرهنگ و حوزه جغرافیایی اروپا تفاوت دارد.

دولچه و گابانا با توجه به تجربه های پیشین خود می دانند که چطور حرفه ای و با احترام رفتار کنند. علاوه بر این این دو طراح سرشناس چند سال پیش این یک فشن شوی ویژه «عبایه» در خاورمیانه داشتند و تجربه ارزشمندی بود. دولچه و گابانا می گویند اما این بار چیز دیگری بود چون آنها نیامده بودند که صرفا یک نمایش لباس برگزار کنند بلکه از این دو طراح به صورت افتخاری دعوت شده بود که باشکوه ترین اقلام خود را در قالب مجموعه های لباس و جواهرات زنانه و مردانه ویژه منطقه ای به نمایش بگذارند که قدر هنر و زیبا را می داند.
مسئولان دولچه گابانا و کمیسیون سلطنتی استان العلا از چند ماه پیش مذاکره درباره برگزاری این نمایش را شروع کرده بود و بنا بود که فشن شو با جشنواره زمستانه طنطوره همزمان شود.

نمایش لباس دولچه گابانا با رویکرد سعودی برای برگزاری مراسم ویژه فرهنگی و تفریحی در کشور همسویی دارد و به هر حال چه چیزی بهتر از فشن شو که ارتباط تنگاتنگی با حوزه گردشگری دارد.
استفانو گابانا و دولچه از دعوت سعودی برای برگزاری فشن شو ابراز خوشحالی کردند. گابانا گفت « ما مجموعه های Alta Moda، Alta Sartoria و Alta Gioielleriaرا به سعودی بردیم و برای اولین بار حس سرمستی کردیم. تجربه بی سابقه و افتخار آفرینی بود چون العلا منطقه ای با زیبایی جادویی و باورنکردنی نه فقط از لحاظ مناظر طبیعی بلکه از نظر تاریخی و فرهنگی است».
دومینیکو دولچه در ادامه سخنان شریکش استیفانو افزود «این اولین باری نبود که نمایش مجموعه ها را در اماکن دیگر برگزار می کنیم و خوشحال بودیم چون این نمایش را به زبان متفاوت با توجه به محل برگزاری و آداب و رسوم آن بیان کردیم».

اما فشن شوی دولچه گابانا واقعا این بار چیز دیگری بود، یک تجربه تکرار نشدنی مثل محل برگزاری آن که تا همین نزدیکی اسم العلا برای اکثر مردم جهان ناآشنا بود. شاید به همین دلیل هم دولچه و گابانا نتوانستند دست رد به سینه مسئولان العلا بزنند و در برابر وسوسه برگزاری فشن شو در العلا تسلیم شدند. برگزاری نمایش در العلا آنهم در کوهستان عکمه در نزدیکی پایتخت مملکت باستان دادان و بنو لحیان. در حقیقت بازدید از این منطقه برای این دو طراح لباس یک درس تاریخ بود. استیفانو و دومینیکو برایم توضیح دادند که این کوهستان گنجینه ای از صخره نگاره و نوشته های تاریخی و قدیمی با زبان های گوناگون و هنرهای صخره ای مختلف است. این دو طراح دولچه گابانا برای برگزاری نمایش حسابی ذوق زده بودند اما می دانستند که زیبایی و شکوه و عظمت العلا مثل شمشیر دو لبه است که همه نگاه ها را به سمت خود خیره می کند و مجموعه ها سرگردان در آن مکان باشکوه می مانند. آنها چاره ای نداشتند به جز اینکه آیتم ها را با شکوه و مجلل طراحی کنند تا دستکم با ریتم مکان و تاریخ آن همگون و هماهنگ باشد.

دولچه گفت «شکوه العلا بر همه چیز غلبه کرد اما هدف اصلی ما این بود که مجموعه ای رویایی و پر از حس خوش بینی عرضه کنیم چون العلا و در کل سعودی مکان رویایی و پر از حس خوش بینی بودند».
رویا پردازی و خوش بینی در رنگ ها و طرح های صحرایی مثل گل های شکوفه دار از ویژگی های بارز این نمایش بود. اکثر استایل ها راحت و مدل عبایه و قفطان اما بسیار با شکوه و مدرن بودند. استیفانو و دومینیکو می دانستند که نگاه ها به سمت آنها خیره شده است؛ عده ای ذوق زده و عده دیگری به دیده شک و انتقادی به فشن شو نگاه می کنند. بنابراین آنچه که در دسته اشتباه قرار می گیرد این تجربه هیجان انگیز و جالب را به یک رویداد تلخ تبدیل خواهد کرد. استیفانو گفت «این تجربه چالش دلپذیری بود چون چیزهای زیادی یاد گرفتیم. وظیفه اول و آخر طراح لباس این است که طرح های جذاب و مخاطب پسند طراحی کند.. این کار و حرفه ما است.. اما وقتی استایل هایی خلق می کنیم که به دیگری احترام می گذارد و دیگری را به خود جذب می کند خوشحالی طراح لباس دو چندان می شود».
استیفانو گابانا و دومینیکو دولچه می دانستند که جهان در حال تغییر و تحول بوده و نسل جدید مشتریان در منطقه و بقیه کشورها در راه هستند و این نسل جدید فاکتور موثر در صنعت مد به شمار می روند. از این رو آنها نمی خواستند فشن شوی العلا صرفا یک نمایش معمولی در منطقه ای باشد که از نظر تاریخی «اوت کوتور پسند» است. به عبارتی این منطقه «اوت کوتور پسند» نقش مهمی در حفظ و بقای «اوت کوتور» در دنیای پرتحول امروزی داشته است. دولچه و گابانا با خنده گفتند «از صمیم قلب آرزو می کنیم که مردم منطقه را جذب کرده باشیم».
با نگاهی گذرا به عکس ها و ویدئوهای منتشر شده می توان گفت که مجموعه دولچه گابانا در العلا از روی مجموعه این برند در ونیز کپی نشده است.
دولچه توضیح می دهد «مجموعه را به چهار بخش تقسیم کردیم: شب و خورشید و پرنسس و شکوفه زدن. لباس شب نشینی گلدوزی شده و طلاکاری شده و طرح های با رنگ تیره مثل شب های عاشقانه و رمانتیک صحرای عربی». نقطه مشترک این استایل ها راحت بودن و سبکی آنها است که زنان دنبالش هستند».
دومینیکو با لحن جدی در پایان این گفتگو گفت «ما همواره سخت کار می کنیم و هیچ چیزی کم نمی گذاریم. نکته مهمی که از فشن شوی العلا یاد گرفتیم این است که علاقه و احترام به فرهنگ و تاریخ دیگران کلید موفقیت است».
استیفانو افزود «تمام استایل های فشن شوی العلا ثمره مطالعات و پژوهش های طولانی و توجه به همه ریزه کاری ها بود چون ما معتقدیم که طراح لباس باید به درخواست یا به عبارت دیگر رویای مشتریانش خوب گوش کند و آن را جامه عمل بپوشاند».
فشن شوی العلا صحفه جدیدی در مسیر طرح های خلاقانه دولچه گابانا که از ۲۰۱۲ شروع شد گشود. دولچه گابانا در ۲۰۱۲ اولین مجموعه Alta Moda
و Alta Sartoria را در اماکن تاریخی و بناهای معروف و قدیمی و موزه ها عرضه کرد که صنایع دستی و قدیمی را به صورت مدرن و رمانتیک باز تنظیم می کند.



حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
TT

حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»

با هر سریال تاریخی، سؤالاتی مطرح می‌شود که کماکان بر سر زبان هاست، نه تنها به میزان اعتبار این آثار و دستیابی آنها به هماهنگی بین آزادی خلاقیت و تخیل و احترام به حقیقت تاریخی، بلکه موضوع به ماهیت معنای سیاسی استناد به تاریخ از طریق این آثار مرتبط شده‌است که - به گفته بسیاری از ناظران و متخصصان - خالی از «رمزگذاری عمدی واقعیت» نیست.
اگرچه این مناقشه جدید نیست و به همراهی برای اکثر آثار نمایشی عربی الهام گرفته از تاریخ تبدیل شده‌است، سال‌های اخیر ابعاد قابل توجهی به جنجال همراه با درام تاریخی اضافه کرده‌است که به استفاده سیاسی و ایدئولوژیک این آثار مرتبط است.
اگر استناد به تاریخ در این مطالب نمایشی، اهدافی فراتر از پرداختن به زندگی‌نامه شخصیت‌های پیچیده‌ای را که اغلب جنجال‌های سیاسی و فکری به راه می‌اندازند، دربردارد، پس
علاوه بر این، برجسته کردن دوره‌ها و رویدادهای تاریخی که با دقت انتخاب شده‌اند، پیامدهای معناداری برای واقعیت کنونی دارد.
شاید جنجال بزرگی که سریال حشاشین که در ماه رمضان در تعدادی از شبکه‌های مصری و عربی در حال پخش است، بسیاری از این سوالات را در مورد محدودیت‌های استفاده سیاسی و ایدئولوژیک از تاریخ دوباره مطرح کند که هنوز پاسخ قاطعی ندارند.

کریم عبدالعزیز در کلیپی از «الحشاشین» (شرکت سازنده)

به گفته منتقدان هنری و اساتید دانشگاهی تاریخ که با «الشرق الاوسط» صحبت کردند، اغلب درام‌های تاریخی دارای «دیدگاه سیاسی یا ایدئولوژیکی هستند که توسط تولیدکنندگان یا سازندگان اثر بیان می‌شود»، اما کنترل‌هایی وجود دارد که باید هنگام ارائه این آثار در نظر گرفته شوند؛ اول از همه، احترام به حقایق عمده تاریخ بدون جعل، علاوه بر ضرورت کمک گرفتن از متخصصان برای پرکردن شکاف‌ها و دستیابی به هماهنگی بین داستانی و تاریخی است تا از بسیاری شکاف‌ها جلوگیری شود که ممکن است اعتبار برخی درام‌هایی که از تاریخ الهام گرفته‌اند را کاهش دهد.

انتخاب‌های عمدی

شاید درام تاریخی عرب یکی از قدیمی‌ترین اشکال نمایشی بود که از نظر سیاسی یا ایدئولوژیک به کار گرفته شد. شاید این آثار مسیری را پیش از خود یافتند که آثار ادبی نویسندگانی چون جرجی زیدان، امین معلوف، نجیب محفوظ، علی احمد باکثیر، توفیق الحکیم، محمد فرید ابو حدید و بسیاری دیگر پیش از خود رفته بودند.
اما ارائه درام‌های تاریخی در سینما و تلویزیون و استفاده سیاسی از آنها به دهه شصت قرن گذشته بازمی‌گردد. در اینجا طارق الشناوی، منتقد هنری، یکی از معروف‌ترین آثار سینمای عرب را به یاد می‌آورد که فیلم «الناصر صلاح الدین» است که در سال ۱۹۶۳ به کارگردانی یوسف شاهین ساخته شد. گروهی از مشهورترین نام‌های ادبی مصر در آن زمان، مانند یوسف السباعی، نجیب محفوظ و عبدالرحمن الشرقاوی در نگارش آن مشارکت داشتند. بنیاد عمومی سینمای مصر، یک نهاد دولتی، به تأمین مالی تولید آن کمک کرد.
الشناوی به «الشرق الاوسط» می‌گوید: هدف از تولید آن اثر عظیم در آن زمان، همان‌طور که در آن زمان گفته شد، یک فرافکنی سیاسی با الهام گرفتن از قهرمانی‌های سلطان صلاح الدین ایوبی، آزادکننده بیت‌المقدس در دوران جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور فقید مصر بود. این امر به وضوح از انتخاب نام فیلم آشکار می‌شود.
الشناوی معتقد است که «نویسنده درام تاریخی هر دوره زمانی یا شخصیتی را که بخواهد ارائه کند، صرف نظر از ماهیت آن، باید شامل دیدگاهی باشد، اعم از سیاسی، فکری یا اجتماعی که او بخواهد با پرداختن آن شخصیت ارائه دهد».
وی افزود: هیچ درام تاریخی برای روایت تاریخ وجود ندارد، بلکه طبیعی است که هدف روشن و دلیلی داشته باشد که این انتخاب را توجیه کند.
به عقیده او، موضوع بدون «انتخاب عمدی برای هدفی خاص که توسط سازندگان اثر دیده می‌شود» نیست، که او آن را نقص نمی‌داند، بلکه «بخشی از ماهیت صنعت نمایش» است.

رمزگذاری واقعیت

در سال‌های اخیر، بسیاری از نمایش‌های تاریخی عربی، چه برای شخصیت‌های مذهبی و چه برای دوره‌های تاریخی مملو از درگیری، همچنان مفاهیمی مرتبط با واقعیت کنونی را به همراه دارند، نمادگرایی ارائه شده توسط سریال‌های تاریخی را نمی‌توان نادیده گرفت؛ زیرا بیننده اغلب به‌طور خودکار رویدادهای تاریخی را با واقعیت پیوند می‌دهد و گاهی اوقات از یک لحظه تاریخی کهن خواسته می‌شود تا نماد واقعیت فعلی باشد تا این باور را ایجاد کند که واقعیت با گذشته تفاوتی ندارد.
اما این بدان معنا نیست که درام تاریخی به سمت «جعل و تحریف» گرایش دارد، بلکه نویسنده آن «باید از یک سو با مطالب تاریخی ثبت شده مطابق با الزامات هنر نمایشی عمل کند و مطابق با بینش فکری و پرسش‌های بشری، بدون تعصب به حقایق تاریخی یا تعمیم خودسرانه مطالب تاریخی به شیوه‌ای خام در خدمت دیدگاه ایدئولوژیک قبلی تولید کند». ولید سیف نویسنده فلسطینی که یکی از برجسته‌ترین سازندگان درام تاریخی عرب به‌شمار می‌رود، در زندگی‌نامه خود با عنوان «شاهد و شاهد» نسبت به این موضوع هشدار می‌دهد.
حقیقت این است که نمایشنامه تاریخی عرب در طول چند دهه آثار بسیاری ارائه کرد که این همه بحث و جدل در مورد اشتغال سیاسی ایجاد نکرد و بر ارائه بیوگرافی شخصیت‌های کمتر بحث‌برانگیز که موضوع مناقشات سیاسی یا ایدئولوژیکی عمده نیستند تمرکز داشت؛ مانند «خالد بن الولید»، «عمر بن عبدالعزیز»، «صلاح الدین ایوبی»، «امام ترمذی» و «امام شافعی».
حتی زمانی که در مصر زندگی‌نامه شخصیت‌های بحث‌برانگیزی مانند عمرو بن العاص یا خلیفه عباسی هارون الرشید ارائه شد، این آثار در چارچوب دفاع از آن شخصیت‌ها بر بعد انسانی تمرکز داشتند، نه بعد سیاسی.

سکانسی از سریال رستاخیز ارطغرل

با این حال، سال‌های اخیر به موازات وقوع بسیاری از درگیری‌های سیاسی، ایدئولوژیک و فرقه‌ای در منطقه بوده‌است که منجر به جذابیت‌های چشمگیری شده‌است که بدون استفاده از تاریخ نیست. برای مثال، تلاش‌هایی برای همگام شدن با ظهور ایده «نوعثمانی‌گرایی» و هموار کردن راه برای نقش‌های تأثیرگذارتر ترکیه در منطقه پس از رویدادهایی که به «بهار عربی» معروف شد، سریال‌های ترکی با استفاده از ابزارهای نمایشی در پرده‌های عربی به محبوبیت دست یافت. از جمله این آثار ترکی می‌توان به سریال «حرمسرای سلطان» اشاره کرد که یکی از برجسته‌ترین سلاطین عثمانی، سلطان سلیمان قانونی (سلیمان یکم) و سریال «قیام اَرطغرل» را مطرح کرد. اثری است که با ارائه زندگینامه ارطغرل پسر سلیمان شاه، رهبر قبیله کایی از ترکان مسلمان اوغوز و پدر عثمان اول، بنیانگذار امپراتوری عثمانی، مقدمات و انگیزه‌های تأسیس امپراتوری عثمانی را ارائه می‌کند. نمایش آن در سه سری متوالی از اواخر سال ۲۰۱۴ آغاز شد.
از سوی دیگر، سریال «ممالیک آتش» نشان دهنده واکنش دراماتیک عربی به آثار تاریخی ترکیه است که توسط شرکت اماراتی «جنو مدیا» در سال ۲۰۱۹ به نویسندگی محمد سلیمان عبدالملک و کارگردانی کارگردان بریتانیایی پیتر وبر تولید شد. این سریال آخرین دوره دولت ممالیک و سقوط آن به دست عثمانی‌ها در اوایل قرن شانزدهم را روایت می‌کند. عثمانی‌ها از طریق یک سری خیانت‌ها توانستند برای چند قرن پس از آن، پایگاهی برای حکومت خود در منطقه عرب بیابند.

تفسیر مذهبی از صنعت سریال

موضوع تنها به این دوئل تاریخی بر سر واقعیت حضور عثمانی در منطقه محدود نشد، بلکه باعث ایجاد یک رقابت فرقه‌ای شد که دو سال پیش خبر ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» جنجال آفرید؛ سریالی برای انعکاس زندگی‌نامه بنیانگذار دولت اموی و یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های بحث‌برانگیز تاریخ اسلام از طریق نقش او در آنچه به عنوان «فتنه بزرگ» شناخته می‌شود، مورد مناقشه بزرگی در مورد هدف از تولید اثر شد.
در چارچوب «تفسیر فرقه‌ای» از آثار نمایشی، یکی از شبکه‌های عراقی در آن زمان اعلام کرد که بودجه هنگفتی را برای تولید سریال تاریخی «شجاعت ابولؤلؤه» اختصاص داده‌است. ظاهراً در واکنش به روند ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» است؛ ابولؤلؤه فیروز معروف به ابولؤلؤه مجوسی، مردی است که خلیفه دوم عمر بن خطاب را ترور کرد. حتی در هنگام ارائه زندگینامه الفاروق عمر بن الخطاب که توسط بنیاد رسانه ای قطر تهیه شده بود، موضوع بدون مناقشه نبود، نه تنها در مورد مشروعیت به تصویرکشیدن یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام روی صفحه نمایش که با بسیاری از فتواهای قبلی در این زمینه مغایرت دارد، بله بر سر پیش‌بینی ایدئولوژیک سریالی که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ فیلمبرداری شده بود، اختلاف نظر وجود داشت. این دوره ای است که با ظهور گروه‌های «اسلام سیاسی» در بسیاری از کشورهای عربی مصادف شد و بر شدت این مناقشه با مشارکت چهره‌های حامی سازمان «اخوان المسلمین» در بررسی بافت تاریخی سریال افزوده شد.

بی سوادی تاریخی

دکتر محمد عفیفی، استاد تاریخ دانشگاه قاهره و دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر معتقد است: هر مؤسسه ای که سریال‌های تاریخی را تولید می‌کند «به‌طور طبیعی هدفی پشت تولید اثر دارد، به ویژه با توجه به هزینه تولید هنگفتی که این نمونه از آثار نیاز دارد»، معمولاً درام تاریخی «تاریخ را بیشتر از خدمت به آگاهی تاریخی یا تعریف گذشته فرا می‌خواند تا در خدمت حال باشد».
عفیفی به «الشرق الاوسط» توضیح می‌دهد که هنگام الهام گرفتن از تاریخ در آثار نمایشی باید کنترل‌هایی وجود داشته باشد؛ برجسته‌ترین این کنترل‌ها تغییر نکردن حقایق تاریخی تثبیت‌شده‌است، مانند سال‌های رویداد، یا شخصیت‌های اصلی که رویداد را ایجاد کرده‌اند. اما در عین حال بر ضرورت عدم لغزش در تلقی نمایش تاریخی به عنوان مرجع یا منبع تاریخی تأکید می‌کند، زیرا سریال یک اثر خلاقانه است که بینش سازندگانش، از جمله نویسندگان و کارگردانان، و احتمالاً فضایی از تخیل را به همراه دارد.
این استاد تاریخ که مطالعات پیشرفته بسیاری را در مورد تکیه بر منابع غیررسمی در تاریخ برخی از رویدادهای مهم تاریخ مصر انجام داده‌است، وضعیت مناقشه برانگیز سریال تاریخی را به آنچه او به عنوان «بی سوادی تاریخی در میان اکثر دریافت کنندگان محتوای نمایشی» توصیف می‌کند، نسبت می‌دهد.
او این موضوع را با بیان اینکه فقدان آگاهی تاریخی نتیجه کمبود برنامه‌های درسی مدرسه است، توضیح می‌دهد ارائه خوانش تاریخی به صورت انتقادی و چند نگرشی باعث می‌شود بسیاری از مخاطبان به آثار نمایشی به عنوان یک مرجع تاریخی نگاه کنند نه اثری خلاقانه که قابل تفسیر باشد و از اینجا مشکلات و بحران‌های بسیاری پدید می‌آید.
دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر اما خوشحالی خود را از جنجال برانگیخته شده ناشی از سریال عربی الهام گرفته از تاریخ پنهان نمی‌کند و آن را خوب ارزیابی می‌کند.
عفیفی معتقد است ادامه تولید سریال‌های تاریخی عربی، حتی در صورت وجود خطا یا ایجاد حالت جنجال، «بسیار بهتر از عدم وجود این نوع تولیدات نمایشی است».
او نظر خود را این گونه توجیه کرد که نبود این آثار راه را برای «هجوم» آثار تاریخی کشورهایی مانند ترکیه و ایران باز می‌کند و این آثار وارده اغلب دارای بینشی سیاسی و ایدئولوژیک هستند که لزوماً منعکس کننده واقعیات تاریخ یا بینش عرب نیست، بلکه اهداف بسیار عمیق‌تری نسبت به کارهای نمایشی یا سرگرمی دارند.