«جسد الظواهری».. و معضل دفن سران گروه‌های تروریستی و سران عرب

پیکر بن لادن و البغدادی «به دریا» انداخته شدند.. قذافی مخفیانه در صحرا دفن شد، صدام از تکریت برده شد.. علی عبدالله صالح «پشت بیمارستان نظامی» در صنعا

ایمن الظواهری رهبر القاعده (آرشیویی - خبرگزاری فرانسه)
ایمن الظواهری رهبر القاعده (آرشیویی - خبرگزاری فرانسه)
TT

«جسد الظواهری».. و معضل دفن سران گروه‌های تروریستی و سران عرب

ایمن الظواهری رهبر القاعده (آرشیویی - خبرگزاری فرانسه)
ایمن الظواهری رهبر القاعده (آرشیویی - خبرگزاری فرانسه)

جنجال پیرامون محل دفن دکتر ایمن الظواهری، رهبر القاعده، دوباره آنچه را که بر اجساد دیگر رهبران پیش از او در راس گروه‌های مسلح رخ داده را باز تابانیده است؛ مانند اسامه بن لادن و ابوبکر البغدادی و رهبران کشورهایی که در بحبوحه انقلاب‌ها یا جنگ‌هایی که رژیم‌هایشان سرنگون شد، مانند معمر قذافی، صدام حسین و علی عبدالله صالح.

* رهبران القاعده

جنجال بر سر «جسد الظواهری» بلافاصله پس از آن بالا گرفت که ایالات متحده در دوشنبه گذشته اعلام کرد که رهبر القاعده را با دو موشک هلفایر از یک پهپاد کشته‌است، در حالی که او پس از طلوع آفتاب در ۳۱ جولای در بالکن یک «خانه امن» در محله مجلل شیربور کابل ایستاده بود. آمریکا تأکید کرد که مقامات «شبکه حقانی» جنبش «طالبان» برای از بین بردن آثار حضور وی در خانه به سرعت به خانه شتافتند و خانواده وی را به مکان دیگری منتقل کردند، اما جنبش «طالبان» در بیانیه ای گفته‌است که «هیچ اطلاعاتی در مورد ورود و اقامت ایمن الظواهری» در کابل ندارد. در حالی که ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی جنبش گفت که هیچ جنازه ای در خانه ای که هدف حمله آمریکایی‌ها قرار گرفته بود، یافت نشد، امرالله صالح معاون پیشین رئیس‌جمهور افغانستان، اشرف غنی، در مورد اطلاعاتی که به دست آورده‌است، گفت که طالبان مخفیانه جسد الظواهری و «همراهان» او را در ولسوالی پنجوای ولایت قندهار (جنوب افغانستان) دفن کرده‌اند.
سخنان این مقام سابق افغانستان که دشمن قسم خورده طالبان است، در مورد دفن رهبر القاعده با «رفقای» خود در قندهار می‌تواند اعتبار اطلاعات او را تضعیف کند؛ آمریکایی‌ها تأکید می‌کنند که حمله موشکی آنها به کابل به غیر از خود الظواهری منجر به کشته شدن دیگری نشده‌است، در حالی که می‌دانند که همسر و اعضای خانواده‌اش در خانه مورد هدف حضور داشتند. در واقع مشخص نیست که آیا «جسدی» برای دفن رهبر «القاعده» باقی مانده‌است یا خیر. موشک‌هایی که آمریکایی‌ها او را با آن کشتند (R9X) مجهز به تیغه‌هایی شبیه به چاقو هستند که قربانی خود را تکه‌تکه می‌کنند.
اسامه بن لادن، سلف الظواهری در رأس القاعده نیز در حمله نیروهای کماندویی به مخفیگاه وی در ابوت آباد پاکستان در ماه می ۲۰۱۱ توسط آمریکایی‌ها کشته شد، اما سرنوشت جسد وی بلافاصله مستقیماً مشخص شد. آمریکایی‌ها پس از تأیید اینکه بن لادن را کشته‌اند، عجله کردند تا جسد او را با انداختن آن به دریا از بین ببرند.

* سرکردگان داعش

سرنوشت جسد بن لادن شبیه سرنوشت جسد ابوبکر البغدادی، رهبر داعش است که در ده سال گذشته بزرگترین رقیب القاعده را در مکان‌هایی که این دو سازمان در سراسر جهان گسترش یافته بودند تشکیل داده‌است. در اکتبر ۲۰۱۹، یک نیروی ویژه آمریکایی موفق شد به البغدادی در مخفیگاهش در روستایی کوچک در استان ادلب سوریه، نزدیک مرز با ترکیه برسد، اما به گفته مقامات آمریکایی در آن زمان، زمانی که در تونل زیر خانه گیر افتاده بود، خود را منفجر کرد و او و سه فرزندش را کشت. در حالی که مارک میلی رئیس ستاد کل ارتش آمریکا گفت که جسد او در چارچوب رویه‌های اتخاذ شده توسط نیروهای آمریکایی و «بر اساس قانون درگیری‌های مسلحانه» «دفع» شده‌است. خبرگزاری فرانسه به نقل از یک منبع در پنتاگون گزارش داد که جسد البغدادی با انداختن آن به دریا، مشابه آنچه برای جسد بن لادن اتفاق افتاد، از بین رفت.
مشخص نیست بر سر جسد ابوابراهیم الهاشمی القرشی جانشین البغدادی که در عملیات نیروهای کماندویی در استان ادلب در ۳ فوریه ۲۰۲۲ توسط آمریکایی‌ها کشته شد، چه گذشت. آمریکایی‌ها در آن زمان اعلام کردند که او خود را منفجر کرد تا از دستگیری زنده جلوگیری شود. اما مشخص نشد که آیا بقایای او با انداختن آنها به دریا، همان‌طور که برای سلفش اتفاق افتاد، از بین رفت یا خیر.

* اجساد رهبران عرب

موضوع اجساد رهبران «القاعده» و «داعش» همچنین آنچه را که بر اجساد رهبران عرب که در سال‌های گذشته کشته شدند، را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت. سرهنگ معمر قذافی رهبر سابق لیبی، در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱ هنگام تلاش برای فرار از سنگر خود در سرت توسط مخالفانش کشته شد. سپس مخالفانش او را (به همراه یکی از پسرانش) در مکانی مخفی در صحرای لیبی دفن کردند. قبیله قذافی و خانواده وی سال هاست که خواستار بازگرداندن جسد وی برای دفن مجدد هستند، اما مخالفان وی تا امروز به این خواسته پاسخ نداده‌اند. «جسد قذافی» یکی از مشکلات متعددی است که روابط بین گروه‌های لیبی از جمله روابط میان سرت، سنگر سابق قذافی، و مصراته، سنگر مخالفان وی را تیره کرده‌است.
جسد صدام حسین رئیس‌جمهور سابق عراق نیز به نوبه خود کانون جنجال‌های عراقی است. مشخص است که جسد وی پس از به دار آویختن در دسامبر ۲۰۰۶ در العوجه تکریت به خاک سپرده شد، اما گزارش‌ها حاکی از تخریب آرامگاه وی در جریان نبرد بین داعش و الحشد الشعبی عراق بود. خانواده صدام اکنون تأیید می‌کنند که جسد به مکان دیگری منتقل شده‌است، اما از افشای آن خودداری می‌کنند.
سرنوشت جسد علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور پیشین یمن، به نوبه خود از زمان مرگ وی به دست حوثی‌ها در دسامبر ۲۰۱۷، کانون بحث و جدل بوده‌است. یکی از مقامات حزب کنگره عمومی خلق به رهبری رئیس‌جمهور فقید می‌گوید که جسد وی در قبرستانی پشت بیمارستان نظامی در صنعا به خاک سپرده شد.
اما حوثی‌ها اطلاعات خاصی دربارهٔ محل دفن رئیس‌جمهور سابق که به تازگی اتحاد خود را با آنها شکسته بود، ارائه نکردند.



سفیر ایران در سعودی: ریاض نقش مؤثری در جلوگیری از تنش ایفا کرد

عنایتی تأکید کرد آنچه در روابط با پادشاهی عربی سعودی در طول دو سال محقق شد، برابر با تلاش چندین ساله است (عکس از ترکی العقیلی)
عنایتی تأکید کرد آنچه در روابط با پادشاهی عربی سعودی در طول دو سال محقق شد، برابر با تلاش چندین ساله است (عکس از ترکی العقیلی)
TT

سفیر ایران در سعودی: ریاض نقش مؤثری در جلوگیری از تنش ایفا کرد

عنایتی تأکید کرد آنچه در روابط با پادشاهی عربی سعودی در طول دو سال محقق شد، برابر با تلاش چندین ساله است (عکس از ترکی العقیلی)
عنایتی تأکید کرد آنچه در روابط با پادشاهی عربی سعودی در طول دو سال محقق شد، برابر با تلاش چندین ساله است (عکس از ترکی العقیلی)

در پنجم سپتامبر ۲۰۲۳، دکتر علیرضا عنایتی وارد فرودگاه بین‌المللی ملک خالد در ریاض شد تا مأموریت خود را به عنوان سفیر ایران در پادشاهی عربی سعودی آغاز کند. این اتفاق پس از امضای توافق ازسرگیری روابط دیپلماتیک در دهم مارس همان سال با میانجی‌گری چین و پس از قطع روابطی نزدیک به هفت سال رخ داد.

با گذشت نزدیک به دو سال از بازسازی روابط دیپلماتیک میان ریاض و تهران، سفیر عنایتی در گفت‌وگو با «الشرق الأوسط» بیان کرد آنچه در این مدت محقق شده معادل «دستاوردهای چندین سال» است و این را ناشی از «استحکام و ماهیت روابط» میان دو کشور دانست.

دیپلمات ایرانی موضع پادشاهی عربی سعودی در قبال حملات اخیر رژیم اسرائیل به ایران را «قابل‌تقدیر» توصیف کرد و گفت ریاض نقش فعالی در آرام‌سازی اوضاع و اعمال فشار برای جلوگیری از تنش ایفا کرده است. او افزود: «از هرگونه نقشی از سوی برادران‌مان در پادشاهی، به‌ویژه شاهزاده محمد که همواره همراه ما بوده، استقبال می‌کنیم.»

عنایتی سابقه طولانی فعالیت در پادشاهی عربی سعودی دارد. او کار خود را از سال ۱۹۹۰ به عنوان کنسول ایران در جده آغاز کرد و در اوایل دهه ۲۰۰۰ به عنوان کاردار در ریاض منصوب شد. او پس از بیش از دو دهه، در سال ۲۰۲۳ به‌عنوان سفیر به این کشور بازگشت و تجربه‌ای انباشته در امور منطقه‌ای با خود دارد.

حملات «آشکار» به ایران

سفیر ایران، حملات اخیر اسرائیل به ایران را «آشکار» توصیف کرد و توضیح داد که در آن زمان، تهران در حال مذاکره غیرمستقیم با ایالات متحده بود. او گفت:
«ایران نیمه‌شب، در حالی که مردم در خانه‌هایشان خواب بودند، مورد حمله قرار گرفت و عده‌ای شهید شدند. این حمله در معنای کامل آن، جنایت آشکار بود. ما با تکیه بر منشور سازمان ملل، پاسخ متقابل دادیم و به دشمن نشان دادیم که ایران آغازگر جنگ نیست اما با قدرت و پایداری از خود دفاع می‌کند.»

انسجام کشورهای منطقه

عنایتی گفت که واکنش کشورهای منطقه به حملات اسرائیل، نشان‌دهنده انسجام آشکاری بود. او اشاره کرد که نخستین تماس تلفنی وزیر امور خارجه ایران، از جانب همتای سعودی‌اش، شاهزاده فیصل بن فرحان برای محکومیت «حمله آشکار» دریافت شد و سپس بیانیه وزارت امور خارجه پادشاهی نیز منتشر شد.
او افزود: «این مواضع قابل‌تقدیر با تماس تلفنی شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد و رئیس شورای وزیران، با رئیس‌جمهور پزشکیان برای محکوم‌کردن و ابراز انزجار از این حملات تکمیل شد. پس از آن، تماس رئیس‌جمهور پزشکیان با برادرش شاهزاده محمد برقرار شد و دیگر کشورهای شورای همکاری نیز مواضعی در حمایت از جمهوری اسلامی گرفتند.»

محمد بن سلمان «همیشه همراه ما بوده»

سفیر تهران از تلاش‌های اخیر پادشاهی عربی سعودی برای آرام‌سازی اوضاع و توقف حملات اسرائیلی قدردانی کرد و گفت: «این تلاش‌ها ارزشمند بود و ما از آن استقبال کردیم. ما بر نقش پادشاهی در آرام‌سازی شرایط و جلوگیری از حملات تأکید می‌کنیم، این نقش بسیار شرافتمندانه است. در گفت‌وگوها، تماس‌ها و دیدارهای دوجانبه، ایران همواره بر نقش و مواضع قابل‌تحسین پادشاهی تأکید کرده است؛ از محکوم‌کردن حملات گرفته تا تلاش برای جلوگیری از آنها. از هرگونه نقش برادران‌مان در پادشاهی، به‌ویژه شاهزاده محمد که همواره همراه ما بوده، استقبال می‌کنیم.»

۴۰۰ هزار ایرانی از پادشاهی عربی سعودی بازدید کردند

دکتر عنایتی توضیح داد که روابط پس از بازگشت، پیشرفت چشمگیری داشته است و گفت: «آنچه در طول دو سال از این روابط برداشتیم، به‌گونه‌ای است که گویی در چند سال رخ داده است. گویی روابط اصلاً قطع نشده بود و این نشان از عمق و اصالت این روابط دارد.»

او افزود: «در سال جاری، بیش از ۲۰۰ هزار زائر عمره از ایران به پادشاهی آمده‌اند و اگر تعداد حجاج را نیز بیفزاییم، تعداد بازدیدکنندگان ایرانی از پادشاهی در طول یک سال به ۴۰۰ هزار نفر می‌رسد، که این شاخص بسیار مثبتی است. همه این افراد از پادشاهی بازدید کرده و آن را از نزدیک شناخته‌اند.»

سفر خالد بن سلمان

سفیر درباره سفر وزیر دفاع پادشاهی عربی سعودی به تهران گفت: «ایران این سفر را اقدامی حاکمیتی و بسیار مهم دانست و آن را نقطه عطفی تاریخی در روابط تلقی کرد.»
او افزود: «این سفر، دیدار شاهزاده با رئیس‌جمهور پزشکیان، رهبری و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح (که در رویدادهای اخیر جان باخت) باعث ایجاد درکی مشترک بین دو طرف شد مبنی بر اینکه ما شریک در ساختن منطقه هستیم. این برداشت در طرف ایرانی بسیار مثبت بود.»

او ادامه داد: «برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا پیگیری‌های لازم پس از این سفر را ادامه دهیم و معتقدیم این سفر روابط ایران و پادشاهی عربی سعودی را از سطحی عادی به روابطی عمیق و بنیادین ارتقا داد.»

روابط و چشم‌اندازها

سفیر عنایتی معتقد است که روابط اقتصادی و تجاری میان دو کشور نیازمند تلاش بیشتری برای تقویت است. او گفت: «ما توافق‌نامه‌ای جامع در زمینه تجارت، اقتصاد، سرمایه‌گذاری، فرهنگ، جوانان و ورزش داریم که در توافق پکن بر آن تأکید شده است. توافق‌نامه‌ای دیگر نیز برای جلوگیری از مالیات مضاعف به صورت مقدماتی امضا شده و ما پیش‌نویس توافق‌نامه‌ای برای حمایت و تشویق سرمایه‌گذاری متقابل نیز ارائه کرده‌ایم. همچنین توافق‌نامه‌ای در زمینه حمل‌ونقل زمینی وجود دارد که می‌تواند پادشاهی، امارات و عمان را به سواحل شمالی متصل کرده و آن را به گذرگاهی به آسیای مرکزی تبدیل کند.»

در مورد نقش ایران در منطقه، دکتر علیرضا عنایتی اظهار کرد که تهران از مدلی برای امنیت منطقه‌ای حمایت می‌کند که بر توسعه، اقتصاد و فرهنگ متکی است، نه قدرت نظامی. در پاسخ به اینکه برخی نگاه‌ها، نقش ایران را عامل بی‌ثباتی می‌دانند، گفت: «ما بیگانه‌ای نیستیم که وارد منطقه شویم و نقشی را تحمیل کنیم. ما بخشی از منطقه هستیم، از فرزندان آن هستیم و در آن زندگی می‌کنیم.»

او افزود: «ما اشتراکات فرهنگی، تاریخی و دینی زیادی در منطقه داریم. اگر در برخی دیدگاه‌های سیاسی اختلافی وجود داشته باشد، این نباید به قطع رابطه بیانجامد. این اختلاف را می‌توان تنها از طریق گفت‌وگو حل کرد. هیچ راهی بهتر – بلکه جایگزینی برای آن وجود ندارد – از گفت‌وگو میان برادر با برادر، همسایه با همسایه و میان مسائل مختلف.»

او تأکید کرد: «امنیت ما یکپارچه است. نمی‌توانیم از امنیت تکه‌تکه سخن بگوییم. ما آنچه از منطقه می‌شنویم را تکرار می‌کنیم: امنیت مبتنی بر توسعه. ما از این رویکرد حمایت می‌کنیم. زمانی که از امنیت مبتنی بر تسلیحات، جنگ‌افزار، نظامی‌گری، ژئوپلیتیک و سیاست فاصله گرفته شود، می‌توان آن را با امنیت مبتنی بر توسعه، اقتصاد، تجارت، فرهنگ و مردم جایگزین کرد.»