«تابستان العلا»؛ ماجراجویی و گردشگری تاریخی و سفر به نگین باستانی دنیا


شواهد تاریخی زنده و گنجینه های فرهنگی تمدن های مختلف (الشرق الاوسط)
شواهد تاریخی زنده و گنجینه های فرهنگی تمدن های مختلف (الشرق الاوسط)
TT

«تابستان العلا»؛ ماجراجویی و گردشگری تاریخی و سفر به نگین باستانی دنیا


شواهد تاریخی زنده و گنجینه های فرهنگی تمدن های مختلف (الشرق الاوسط)
شواهد تاریخی زنده و گنجینه های فرهنگی تمدن های مختلف (الشرق الاوسط)

رنامه «تابستان العلا ۲۰۲۲» با تجربه های سفر و ماجراجویی های متنوع در ماه اوت آغاز شد. کشف العلا، منطقه ۲۲ هزار کیلومتر مربعی به عنوان گنجینه طبیعی و تاریخی با پیشینه هزاران ساله هدف اصلی این برنامه است.
برنامه های تبلیغی پروازی و اقامتی از جمله ویژگی هایی است که این شهر تاریخی و باستانی را به یک قطب جذاب و جادویی تبدیل می کند. بازدیدکنندگان در تابستان العلا بزرگ ترین تجربه گردشگری تاریخی تابستانه را خواهند داشت. العلا بزرگ ترین شاهکاری است که دنیا به خود دیده و تابستان العلا فراموش نشدنی است.
استان العلا در شمال غرب سعودی یک مکان تاریخی با آثار باستانی و گنجینه های فرهنگی تمدن های مختلفی است که بیش از ۲۰۰ هزار سال در این منطقه سکونت کردند. العلا مقصد جهانگردان بوده و تا به امروز یکی از مهم ترین اماکن کاوشگری تاریخی با گنجینه باستانی به شمار می رود.


در دنیا جاذبه های کمی هستند که گردشگران حس می کنند که گنجینه های طبیعی اش برای اولین بار توسط خود آنها کشف می شود. العلا مقصد برتر و بی نظیر برای هواداران محیط زیست و طبیعت و آثار باستانی به شمار می رود و نیز مقصد ایده آل برای ماجراجویی و استراحت در فصل تابستان است. هوای العلا معتدل بوده و خبری از رطوبت در این منطقه نیست و واحه العلا سایه بان های متعدد دارد. صبح ها و شب های العلا زیبایی خیره کننده دارد و بازدید کنندگان را به ورزش و سرگرمی و تفریح تشویق می کند. از سرگرمی مهیج راه رفتن روی طناب گرفته تا صخره نوردی و سرخوردن از کوه با طناب تا استراحت ظهر در کنار استخر یا زیر سایه نخل و درخت در واحه العلا با ۲.۳ میلیون درخت نخل برنامه های مهیج تابستان العلا برای گردشگران هستند. گزینه های غذایی العلا متنوع و فراوان است.

«حجر گردی»
«حجر گردی» از ۱۹ تور متنوع در این منطقه تاریخی تشکیل شده است و چه جایی بهتر از «حجر» در العلا که گردشگران شکوه و عظمت مردمان عرب باستان را حس کنند. عرب های باستان به مرگ به عنوان سفر به آینده و جاودانگی می نگریستند و به زندگی با شکوه پس از مرگ باور داشتند و به قول نبطی ها آرامگاه های ابدی آنها باید مثل هتل های پنج ستاره باشد. بریز و بپاش در مراسم خاکسپاری مجلل آنها به وضوح مشهود است و بزرگان نبطی ها به داشتن گورهای لوکس مباهات می کردند که خود این آرامگاه های مجلل بیانگر طبقه اجتماعی دست بالا بود.
«الحجر» بزرگ ترین منطقه باستانی متعلق به تمدن نبطی ها است که تا حالا باقی مانده و در جنوب پترای اردن واقع شده و «الحجر» سعودی نیز اولین مکان باستانی این کشور است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. بیش از صد مقبره ساخته شده از سازه های سنگی عظیم در «الحجر» سعودی وجود دارد. این مکان تاریخی باستانی منتظر کسانی است که گنجینه هایش را کشف و داستان ها و فرهنگ باستانی مردمان العلا در آن زمان را بازگو کنند.


«دیدن ستاره ها»
اگر تماشای آسمان بیابان در شبها را دوست دارید صحرای العلا که دور تا دورش سازه های سنگی مرموز منطقه الغرامیل هستند تجربه بی نظیر و فراموش نشدنی خواهد بود. 
شب نشینی کویری در دل بیابان الغرامیل با داستان سرایی تور لیدر حرفه ای درباره کهکشان ها و ستارگان و گشت و گذار در اطراف به صرف یک شام به سبک بدوی ها از جمله ویژگی های خیره کننده «تابستان العلا» است.



«زیپ لاین العلا»
تفریح پرهیجان «زیپ لاین العلا» از جمله فعالیت های سرشار از ماجراجویی تابستان است که همه باید آن را انجام دهد. طول و سرعت «زیپ لاین العلا» امسال بیشتر شده است.



مسیرهای فراتا و کویر گردی هاموک
 در العلا یک مسیر کوهستانی طولانی Via Ferrata
مهیج است که علاقمندان به برنامه های کوهنوردی مهیج می توانند در این مسیر صخره ای که ارتفاع آن به ۲۰۰ متر می رسد تجربه فراموش نشدنی داشته باشند. این مسیر از موانع مختلف تشکیل شده اما افراد در تمام طول مسیر با طناب های ایمن تحت حمایت قرار دارند و به طور امن از فراز و فرودها عبور می کنند و از مناظر جادویی و زیبایی شگفت انگیز منطقه لذت می برند.


«هلی کوپتر العلا» 
هلی کوپتر العلا هم یکی از برنامه های گردشگری است که افراد می توانند ۳۰ دقیقه اماکن تاریخی هفت گانه العلا مثل سازه سنگی فیل و منطقه باستانی حجر و سازه های شگفت انگیز کوهستانی العلا را از بالا ببینند. 


«پایین آمدن از پله های کوهی»

گردشگران کوه های العلا هیجان فوق العاده را تجربه می کنند. البته برای این تور فرقی ندارد کوهنورد حرفه ای باشید یا گردشگر ماجراجو چون پایین آمدن از قله های العلا مهیج است و می توانید قله های سرافراز و مناظر قشنگ را از نزدیک ببینید. افراد باید از کمربند و کلاه ایمنی و دستکش استفاده کنند.

«گشت و گذار با لندرور کلاسیک در الحجر»
گشت و گذار با خودروی لندرور کلاسیک در منطقه الحجر حال و هوای دیگری دارد و گردشگران در این گردش از نزدیک اسرار تمدن نبطی ها و اتاق های مخفی و ۱۱۰ گوردخمه که در دل کوه و صخره کنده شده را می بینند.




«خودروهای بیابانگرد»
خودروهای بیابانگرد UTV برای علاقمندان به کویرگردی بهترین گزینه هستند که به وسیله آنها مناطق جدیدی در العلا را کشف می کنند یا با دوستان بر روی شن های طلایی مسابقه می دهند.



«تپه گردی»
تپه گردی در آب و هوای معتدل در مسیرهای هموار ۴ کیلومتری و زیبایی طبیعت بیابانی العلا از تجربه های العلا گردی در تابستان است.




«جاده گردی در جاده باستانی»
برنامه های تابستانه در کنار ماجراجویی فرصتی برای استراحت و بازدید از آثار فرهنگی و باستانی در العلا به شمار می رود. جاده گردی در یک مسیر ۳ کیلومتری در واحه العلا با درختان پرتقال و طبیعت جادویی لذت بخش است. درختان نخل در اطراف خانه های گلی و کشتزارهای سبز دور و بر دیوارهای منطقه تاریخی یکی از جاذبه های «جاده گردی در جاده باستانی» است. «پارک الاراجیح» در این مسیر پر از درخت پرتقال است و توقف در این پارک با بوی درختان پرتقال و نهال های خوشبوی نعناع از اماکن دلپذیر در این تور گردشگری است.

«تور دوچرخه سواری کویر»
این تور با دوچرخه های کویر گردی شخصی یا اجاره ای در یک مسیر ۲۶ کیلومتری انجام می شود که یکی از مسیرهای بسیار زیبای العلا است. استراحتگاه تور دوچرخه سواری یک کافی شاپ با نوشیدنی های انرژی بخش دارد.



«اماکن باستانی»
گردشگران حتما باید از اماکن باستانی العلا دو یا سه بار بازدید کنند چون در یک سفر نمی شود همه آثار باستانی منطقه مثل تور گردشگری تمدن دادان ها و کوه عکمه و شهر قدیمی را دید. تورها مشابه هم نیستند و گردشگران در هر تور با یک داستان تاریخی و روایت های تور لیدر آشنا می شوند.



حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
TT

حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»

با هر سریال تاریخی، سؤالاتی مطرح می‌شود که کماکان بر سر زبان هاست، نه تنها به میزان اعتبار این آثار و دستیابی آنها به هماهنگی بین آزادی خلاقیت و تخیل و احترام به حقیقت تاریخی، بلکه موضوع به ماهیت معنای سیاسی استناد به تاریخ از طریق این آثار مرتبط شده‌است که - به گفته بسیاری از ناظران و متخصصان - خالی از «رمزگذاری عمدی واقعیت» نیست.
اگرچه این مناقشه جدید نیست و به همراهی برای اکثر آثار نمایشی عربی الهام گرفته از تاریخ تبدیل شده‌است، سال‌های اخیر ابعاد قابل توجهی به جنجال همراه با درام تاریخی اضافه کرده‌است که به استفاده سیاسی و ایدئولوژیک این آثار مرتبط است.
اگر استناد به تاریخ در این مطالب نمایشی، اهدافی فراتر از پرداختن به زندگی‌نامه شخصیت‌های پیچیده‌ای را که اغلب جنجال‌های سیاسی و فکری به راه می‌اندازند، دربردارد، پس
علاوه بر این، برجسته کردن دوره‌ها و رویدادهای تاریخی که با دقت انتخاب شده‌اند، پیامدهای معناداری برای واقعیت کنونی دارد.
شاید جنجال بزرگی که سریال حشاشین که در ماه رمضان در تعدادی از شبکه‌های مصری و عربی در حال پخش است، بسیاری از این سوالات را در مورد محدودیت‌های استفاده سیاسی و ایدئولوژیک از تاریخ دوباره مطرح کند که هنوز پاسخ قاطعی ندارند.

کریم عبدالعزیز در کلیپی از «الحشاشین» (شرکت سازنده)

به گفته منتقدان هنری و اساتید دانشگاهی تاریخ که با «الشرق الاوسط» صحبت کردند، اغلب درام‌های تاریخی دارای «دیدگاه سیاسی یا ایدئولوژیکی هستند که توسط تولیدکنندگان یا سازندگان اثر بیان می‌شود»، اما کنترل‌هایی وجود دارد که باید هنگام ارائه این آثار در نظر گرفته شوند؛ اول از همه، احترام به حقایق عمده تاریخ بدون جعل، علاوه بر ضرورت کمک گرفتن از متخصصان برای پرکردن شکاف‌ها و دستیابی به هماهنگی بین داستانی و تاریخی است تا از بسیاری شکاف‌ها جلوگیری شود که ممکن است اعتبار برخی درام‌هایی که از تاریخ الهام گرفته‌اند را کاهش دهد.

انتخاب‌های عمدی

شاید درام تاریخی عرب یکی از قدیمی‌ترین اشکال نمایشی بود که از نظر سیاسی یا ایدئولوژیک به کار گرفته شد. شاید این آثار مسیری را پیش از خود یافتند که آثار ادبی نویسندگانی چون جرجی زیدان، امین معلوف، نجیب محفوظ، علی احمد باکثیر، توفیق الحکیم، محمد فرید ابو حدید و بسیاری دیگر پیش از خود رفته بودند.
اما ارائه درام‌های تاریخی در سینما و تلویزیون و استفاده سیاسی از آنها به دهه شصت قرن گذشته بازمی‌گردد. در اینجا طارق الشناوی، منتقد هنری، یکی از معروف‌ترین آثار سینمای عرب را به یاد می‌آورد که فیلم «الناصر صلاح الدین» است که در سال ۱۹۶۳ به کارگردانی یوسف شاهین ساخته شد. گروهی از مشهورترین نام‌های ادبی مصر در آن زمان، مانند یوسف السباعی، نجیب محفوظ و عبدالرحمن الشرقاوی در نگارش آن مشارکت داشتند. بنیاد عمومی سینمای مصر، یک نهاد دولتی، به تأمین مالی تولید آن کمک کرد.
الشناوی به «الشرق الاوسط» می‌گوید: هدف از تولید آن اثر عظیم در آن زمان، همان‌طور که در آن زمان گفته شد، یک فرافکنی سیاسی با الهام گرفتن از قهرمانی‌های سلطان صلاح الدین ایوبی، آزادکننده بیت‌المقدس در دوران جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور فقید مصر بود. این امر به وضوح از انتخاب نام فیلم آشکار می‌شود.
الشناوی معتقد است که «نویسنده درام تاریخی هر دوره زمانی یا شخصیتی را که بخواهد ارائه کند، صرف نظر از ماهیت آن، باید شامل دیدگاهی باشد، اعم از سیاسی، فکری یا اجتماعی که او بخواهد با پرداختن آن شخصیت ارائه دهد».
وی افزود: هیچ درام تاریخی برای روایت تاریخ وجود ندارد، بلکه طبیعی است که هدف روشن و دلیلی داشته باشد که این انتخاب را توجیه کند.
به عقیده او، موضوع بدون «انتخاب عمدی برای هدفی خاص که توسط سازندگان اثر دیده می‌شود» نیست، که او آن را نقص نمی‌داند، بلکه «بخشی از ماهیت صنعت نمایش» است.

رمزگذاری واقعیت

در سال‌های اخیر، بسیاری از نمایش‌های تاریخی عربی، چه برای شخصیت‌های مذهبی و چه برای دوره‌های تاریخی مملو از درگیری، همچنان مفاهیمی مرتبط با واقعیت کنونی را به همراه دارند، نمادگرایی ارائه شده توسط سریال‌های تاریخی را نمی‌توان نادیده گرفت؛ زیرا بیننده اغلب به‌طور خودکار رویدادهای تاریخی را با واقعیت پیوند می‌دهد و گاهی اوقات از یک لحظه تاریخی کهن خواسته می‌شود تا نماد واقعیت فعلی باشد تا این باور را ایجاد کند که واقعیت با گذشته تفاوتی ندارد.
اما این بدان معنا نیست که درام تاریخی به سمت «جعل و تحریف» گرایش دارد، بلکه نویسنده آن «باید از یک سو با مطالب تاریخی ثبت شده مطابق با الزامات هنر نمایشی عمل کند و مطابق با بینش فکری و پرسش‌های بشری، بدون تعصب به حقایق تاریخی یا تعمیم خودسرانه مطالب تاریخی به شیوه‌ای خام در خدمت دیدگاه ایدئولوژیک قبلی تولید کند». ولید سیف نویسنده فلسطینی که یکی از برجسته‌ترین سازندگان درام تاریخی عرب به‌شمار می‌رود، در زندگی‌نامه خود با عنوان «شاهد و شاهد» نسبت به این موضوع هشدار می‌دهد.
حقیقت این است که نمایشنامه تاریخی عرب در طول چند دهه آثار بسیاری ارائه کرد که این همه بحث و جدل در مورد اشتغال سیاسی ایجاد نکرد و بر ارائه بیوگرافی شخصیت‌های کمتر بحث‌برانگیز که موضوع مناقشات سیاسی یا ایدئولوژیکی عمده نیستند تمرکز داشت؛ مانند «خالد بن الولید»، «عمر بن عبدالعزیز»، «صلاح الدین ایوبی»، «امام ترمذی» و «امام شافعی».
حتی زمانی که در مصر زندگی‌نامه شخصیت‌های بحث‌برانگیزی مانند عمرو بن العاص یا خلیفه عباسی هارون الرشید ارائه شد، این آثار در چارچوب دفاع از آن شخصیت‌ها بر بعد انسانی تمرکز داشتند، نه بعد سیاسی.

سکانسی از سریال رستاخیز ارطغرل

با این حال، سال‌های اخیر به موازات وقوع بسیاری از درگیری‌های سیاسی، ایدئولوژیک و فرقه‌ای در منطقه بوده‌است که منجر به جذابیت‌های چشمگیری شده‌است که بدون استفاده از تاریخ نیست. برای مثال، تلاش‌هایی برای همگام شدن با ظهور ایده «نوعثمانی‌گرایی» و هموار کردن راه برای نقش‌های تأثیرگذارتر ترکیه در منطقه پس از رویدادهایی که به «بهار عربی» معروف شد، سریال‌های ترکی با استفاده از ابزارهای نمایشی در پرده‌های عربی به محبوبیت دست یافت. از جمله این آثار ترکی می‌توان به سریال «حرمسرای سلطان» اشاره کرد که یکی از برجسته‌ترین سلاطین عثمانی، سلطان سلیمان قانونی (سلیمان یکم) و سریال «قیام اَرطغرل» را مطرح کرد. اثری است که با ارائه زندگینامه ارطغرل پسر سلیمان شاه، رهبر قبیله کایی از ترکان مسلمان اوغوز و پدر عثمان اول، بنیانگذار امپراتوری عثمانی، مقدمات و انگیزه‌های تأسیس امپراتوری عثمانی را ارائه می‌کند. نمایش آن در سه سری متوالی از اواخر سال ۲۰۱۴ آغاز شد.
از سوی دیگر، سریال «ممالیک آتش» نشان دهنده واکنش دراماتیک عربی به آثار تاریخی ترکیه است که توسط شرکت اماراتی «جنو مدیا» در سال ۲۰۱۹ به نویسندگی محمد سلیمان عبدالملک و کارگردانی کارگردان بریتانیایی پیتر وبر تولید شد. این سریال آخرین دوره دولت ممالیک و سقوط آن به دست عثمانی‌ها در اوایل قرن شانزدهم را روایت می‌کند. عثمانی‌ها از طریق یک سری خیانت‌ها توانستند برای چند قرن پس از آن، پایگاهی برای حکومت خود در منطقه عرب بیابند.

تفسیر مذهبی از صنعت سریال

موضوع تنها به این دوئل تاریخی بر سر واقعیت حضور عثمانی در منطقه محدود نشد، بلکه باعث ایجاد یک رقابت فرقه‌ای شد که دو سال پیش خبر ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» جنجال آفرید؛ سریالی برای انعکاس زندگی‌نامه بنیانگذار دولت اموی و یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های بحث‌برانگیز تاریخ اسلام از طریق نقش او در آنچه به عنوان «فتنه بزرگ» شناخته می‌شود، مورد مناقشه بزرگی در مورد هدف از تولید اثر شد.
در چارچوب «تفسیر فرقه‌ای» از آثار نمایشی، یکی از شبکه‌های عراقی در آن زمان اعلام کرد که بودجه هنگفتی را برای تولید سریال تاریخی «شجاعت ابولؤلؤه» اختصاص داده‌است. ظاهراً در واکنش به روند ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» است؛ ابولؤلؤه فیروز معروف به ابولؤلؤه مجوسی، مردی است که خلیفه دوم عمر بن خطاب را ترور کرد. حتی در هنگام ارائه زندگینامه الفاروق عمر بن الخطاب که توسط بنیاد رسانه ای قطر تهیه شده بود، موضوع بدون مناقشه نبود، نه تنها در مورد مشروعیت به تصویرکشیدن یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام روی صفحه نمایش که با بسیاری از فتواهای قبلی در این زمینه مغایرت دارد، بله بر سر پیش‌بینی ایدئولوژیک سریالی که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ فیلمبرداری شده بود، اختلاف نظر وجود داشت. این دوره ای است که با ظهور گروه‌های «اسلام سیاسی» در بسیاری از کشورهای عربی مصادف شد و بر شدت این مناقشه با مشارکت چهره‌های حامی سازمان «اخوان المسلمین» در بررسی بافت تاریخی سریال افزوده شد.

بی سوادی تاریخی

دکتر محمد عفیفی، استاد تاریخ دانشگاه قاهره و دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر معتقد است: هر مؤسسه ای که سریال‌های تاریخی را تولید می‌کند «به‌طور طبیعی هدفی پشت تولید اثر دارد، به ویژه با توجه به هزینه تولید هنگفتی که این نمونه از آثار نیاز دارد»، معمولاً درام تاریخی «تاریخ را بیشتر از خدمت به آگاهی تاریخی یا تعریف گذشته فرا می‌خواند تا در خدمت حال باشد».
عفیفی به «الشرق الاوسط» توضیح می‌دهد که هنگام الهام گرفتن از تاریخ در آثار نمایشی باید کنترل‌هایی وجود داشته باشد؛ برجسته‌ترین این کنترل‌ها تغییر نکردن حقایق تاریخی تثبیت‌شده‌است، مانند سال‌های رویداد، یا شخصیت‌های اصلی که رویداد را ایجاد کرده‌اند. اما در عین حال بر ضرورت عدم لغزش در تلقی نمایش تاریخی به عنوان مرجع یا منبع تاریخی تأکید می‌کند، زیرا سریال یک اثر خلاقانه است که بینش سازندگانش، از جمله نویسندگان و کارگردانان، و احتمالاً فضایی از تخیل را به همراه دارد.
این استاد تاریخ که مطالعات پیشرفته بسیاری را در مورد تکیه بر منابع غیررسمی در تاریخ برخی از رویدادهای مهم تاریخ مصر انجام داده‌است، وضعیت مناقشه برانگیز سریال تاریخی را به آنچه او به عنوان «بی سوادی تاریخی در میان اکثر دریافت کنندگان محتوای نمایشی» توصیف می‌کند، نسبت می‌دهد.
او این موضوع را با بیان اینکه فقدان آگاهی تاریخی نتیجه کمبود برنامه‌های درسی مدرسه است، توضیح می‌دهد ارائه خوانش تاریخی به صورت انتقادی و چند نگرشی باعث می‌شود بسیاری از مخاطبان به آثار نمایشی به عنوان یک مرجع تاریخی نگاه کنند نه اثری خلاقانه که قابل تفسیر باشد و از اینجا مشکلات و بحران‌های بسیاری پدید می‌آید.
دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر اما خوشحالی خود را از جنجال برانگیخته شده ناشی از سریال عربی الهام گرفته از تاریخ پنهان نمی‌کند و آن را خوب ارزیابی می‌کند.
عفیفی معتقد است ادامه تولید سریال‌های تاریخی عربی، حتی در صورت وجود خطا یا ایجاد حالت جنجال، «بسیار بهتر از عدم وجود این نوع تولیدات نمایشی است».
او نظر خود را این گونه توجیه کرد که نبود این آثار راه را برای «هجوم» آثار تاریخی کشورهایی مانند ترکیه و ایران باز می‌کند و این آثار وارده اغلب دارای بینشی سیاسی و ایدئولوژیک هستند که لزوماً منعکس کننده واقعیات تاریخ یا بینش عرب نیست، بلکه اهداف بسیار عمیق‌تری نسبت به کارهای نمایشی یا سرگرمی دارند.