صعود شیرهای اطلس به مربع طلایی؛ از گریه رونالدو تا خوشحالی عرب‌ها 

فرانسه با شکست انگلستان به مصاف مغرب می‌رود


پرس فشرده خط دفاع مغرب روی رونالدو  (EPA)
پرس فشرده خط دفاع مغرب روی رونالدو  (EPA)
TT

صعود شیرهای اطلس به مربع طلایی؛ از گریه رونالدو تا خوشحالی عرب‌ها 


پرس فشرده خط دفاع مغرب روی رونالدو  (EPA)
پرس فشرده خط دفاع مغرب روی رونالدو  (EPA)

تیم ملی مغرب به چیزی دست یافت که تیم های عربی و آفریقایی در طول تاریخ جام جهانی نتوانسته بودند انجام دهند و با شکست یک بر صفر پرتغال به نیمه نهایی جام جهانی 2022 قطر راه یافت.
یوسف النصیری مرد اول میدان الثمامه، در یک شب تاریخی درام، با تک گل هیجان انگیز، رونالدو و همراهانش را به گریه انداخت در صحنه ای که در ذهن بسیاری از هواداران فوتبال باقی خواهد ماند.
مغرب پس از پیروزی مهیج یک بر صفر مقابل پرتغال به اولین تیم عربی و آفریقایی تبدیل شد که به مربع طلایی جام جهانی رسید و تاریخ سازی کرد.
سومین دیدار از مرحله یک چهارم نهایی بیست و دومین دوره رقابتهای فوتبال جام جهانی از ساعت ۱۸:۳۰ دقیقه روز شنبه بین تیم‌های مغرب و پرتغال در ورزشگاه الثمامه قطر برگزار شد که طی آن تیم ملی قرمزپوشان آفریقایی شگفتی را کامل کردند و با پیروزی یک بر صفر برابر حریف به نیمه نهایی صعود کردند.
داور بازی پرتغال و مغرب، فاکوندو تیو، داور ۴۰ ساله و آرژانتینی خواهد بود.
تقابل دو تیم پرتغال مغرب در جام جهانی ۲۰۱۸ نیز اتفاق افتاد و پرتغالی ها در مرحله گروهی با تک گل رونالدو موفق شدند از سد شیرهای اطلس عبور کنند.
پرتغال با برتری پرگل مقابل سوئیس و مغرب با برتری مقابل اسپانیا به این بازی رسیده بودند.

معجزه شیرهای اطلس با پرواز النصیری  (EPA)

اشک‌ و حسرت رونالدو پس از حذف‌ پرتغال از جام جهانی (خبرگزاری فرانسه)

مغرب دو تغییر را نسبت به دیدار قبل داشته است. الیمیغ و عطیه الله جای اکرد و مزراوی را در ترکیب اولیه قرار گرفتند.
دقیقه ۷: کرنر حکیم زیاش به میانه‌های محوطه شش قدم پرتغال رسید ولی النصیری نتوانست به خوبی توپ را با سرش هدایت کند و ضربه او در موقعیت مناسب از بالای دروازه به بیرون رفت.
دقیقه ۲۶: باز هم ارسال زیاش درون محوطه مغرب به النصیری رسید ولی با وجود اینکه بازیکنی مزاحم او نبود النصیری در زدن ضربه آخر کم دقت بود و این موقعیت هم برای مراکش از دست رفت.
دقیقه ۳۱: توپ بلند از میانه میدان به نزدیکی‌های محوطه با دفع ناقص الیمیغ به ژائو فلیکس رسید و او هم سر ضرب با پای راست به سمت دروازه شلیک کرد ولی شوت او دوباره با برخورد به  الیمیغ به کرنر رفت.


فرانسه با عبور از انگلستان در نیمه نهایی به مصاف مغرب می رود (خبرگزاری فرانسه)

دقیقه ۳۵: مراکش موقعیتهای خطرناکی ایجاد کرده ولی قدر آنها را تا اینجا ندانسته. پاس کات بک بوفال از جناح چپ به درون محوطه به عماله رسید ولی ضربه او آسمان بالای دروازه را شکافت.
در نیمه نخست این دیدار؛ پرتغال مالکیت بیشتری روی توپ و میدان داشت و موقعیت‌هایی توسط ژوائو فیلیکس روی دروازه یاسین بونو دروازه‌بان تیم مغرب خلق کرد اما موفق به گلزنی نشد.
در دقیقه ۴۲ این دیدار یحیی عطیه الله بازیکنی که اولین بازی خود را در جام تجربه کرد با ارسال بلند به نزدیکی‌های نقطه پنالتی یوسف النصیری را پیدا کرد و او از خروج اشتباه کاستا بیشترین استفاده را برد و با ضربه سر دروازه را باز کرد.

یوسف النصیری با ۳ گل بهترین گلزن مغرب در تاریخ جام جهانی است.
دقیقه ۴۵: برونو فرناندز از جناح راست و زاویه تنگ به سمت دروازه حرکت کرد ولی ضربه فنی او با عبور از بالای سر بونو به تیر افقی دروازه برخورد کرد و از دست رفت.
دقیقه ۴۹: پرتغال چیزی نمانده بود دروازه‌اش برای بار دوم باز شود. ارسال ایستگاهی خطرناک از جناح راست و باز هم از حکیم زیاش به تیر نزدیکتر و محوطه شش قدم رسید ولی توپ به درستی روی سر الیمیغ جفت و جور نشد و توپ با برخورد به کاستا که بازهم نامطمئن خروج کرده بود به بیرون رفت.
دقیقه ۶۴: سیلوا از جناح چپ نفوذ کرد و از نزدیکی‌های خط محوطه مغرب توپ را درون قوس محوطه و برونو فرناندز رساند. فرناندز با پای راست به سمت دروازه شوت زد ولی ضربه او با اختلاف چند سانتیمتری از بالای دروازه به بیرون رفت.

در نیمه دوم این پرتغالی‌ها بودند که نمایش بهتری داشتند و با به میدان فرستادن رونالدو سعی کردند فشار روی دروازه حریف را بیشتر کنند. با این حال هر چه به دقایق پایانی نزدیکتر می‌شدیم سفیدپوشان اروپایی بر فشار حملات خود اضافه کردند اما دفاع کم نقص و منظم مغرب اجازه نداد دروازه شأن باز شود.
با اتمام زمان عادی بازی، داور ۸ دقیقه وقت اضافه اعلام کرد که در همان دقیقه اول رونالدو با شوتی محکم دروازه حریف را نشانه رفت اما گلر مراکش اجازه باز شدن دروازه را نداد.
ولید شدیره از مغرب در دقیقه 3+90 با دریافت کارت زرد دوم از بازی اخراج شد.
یاسین بونو، دروازه‌بان شیرهای اطلس پس از ارائه‌ یک بازی درخشان دیگر به عنوان بهترین بازیکن این دیدار انتخاب شد.

دیگر دیدار روز دوم رقابت‌های مرحله یک چهارم نهایی این مسابقات را دو تیم ملی فرانسه و انگلستان انجام دادند که برای نخستین بار در چنین رویدادی مقابل هم قرار می‌گرفتند. فرانسوی‌ها که عنوان قهرمانی جهان را با خود یدک می‌کشند در این مسابقه همانند دیدار مرحله یک هشتم مقابل لهستان کیفیت بالای خود را به رخ سه‌شیرها کشیدند و در نهایت با نتیجه ۲ بر ۱ پیروز از میدان خارج شدند.
خروس‌ها با درخشش آنتوان گریزمان، ۲ بر یک حریف خود را شکست دادند. اورلین شوامنی و اولیویه ژیرو گل‌های خروس‌ها را زدند و هری کین از روی نقطه پنالتی تک گل انگلیس را به ثمر رساند. هر ۲ گل فرانسه روی پاس‌های گریزمان به ثمر رسید و هری کین نیز یک پنالت را در دقیقه ۸۵ از دست داد.



حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
TT

حدود «استثمار سیاسی» گذشته در سریال‌های تاریخی تا کجاست؟

خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»
خالد النبوی در صحنه ای از «ممالیک آتش»

با هر سریال تاریخی، سؤالاتی مطرح می‌شود که کماکان بر سر زبان هاست، نه تنها به میزان اعتبار این آثار و دستیابی آنها به هماهنگی بین آزادی خلاقیت و تخیل و احترام به حقیقت تاریخی، بلکه موضوع به ماهیت معنای سیاسی استناد به تاریخ از طریق این آثار مرتبط شده‌است که - به گفته بسیاری از ناظران و متخصصان - خالی از «رمزگذاری عمدی واقعیت» نیست.
اگرچه این مناقشه جدید نیست و به همراهی برای اکثر آثار نمایشی عربی الهام گرفته از تاریخ تبدیل شده‌است، سال‌های اخیر ابعاد قابل توجهی به جنجال همراه با درام تاریخی اضافه کرده‌است که به استفاده سیاسی و ایدئولوژیک این آثار مرتبط است.
اگر استناد به تاریخ در این مطالب نمایشی، اهدافی فراتر از پرداختن به زندگی‌نامه شخصیت‌های پیچیده‌ای را که اغلب جنجال‌های سیاسی و فکری به راه می‌اندازند، دربردارد، پس
علاوه بر این، برجسته کردن دوره‌ها و رویدادهای تاریخی که با دقت انتخاب شده‌اند، پیامدهای معناداری برای واقعیت کنونی دارد.
شاید جنجال بزرگی که سریال حشاشین که در ماه رمضان در تعدادی از شبکه‌های مصری و عربی در حال پخش است، بسیاری از این سوالات را در مورد محدودیت‌های استفاده سیاسی و ایدئولوژیک از تاریخ دوباره مطرح کند که هنوز پاسخ قاطعی ندارند.

کریم عبدالعزیز در کلیپی از «الحشاشین» (شرکت سازنده)

به گفته منتقدان هنری و اساتید دانشگاهی تاریخ که با «الشرق الاوسط» صحبت کردند، اغلب درام‌های تاریخی دارای «دیدگاه سیاسی یا ایدئولوژیکی هستند که توسط تولیدکنندگان یا سازندگان اثر بیان می‌شود»، اما کنترل‌هایی وجود دارد که باید هنگام ارائه این آثار در نظر گرفته شوند؛ اول از همه، احترام به حقایق عمده تاریخ بدون جعل، علاوه بر ضرورت کمک گرفتن از متخصصان برای پرکردن شکاف‌ها و دستیابی به هماهنگی بین داستانی و تاریخی است تا از بسیاری شکاف‌ها جلوگیری شود که ممکن است اعتبار برخی درام‌هایی که از تاریخ الهام گرفته‌اند را کاهش دهد.

انتخاب‌های عمدی

شاید درام تاریخی عرب یکی از قدیمی‌ترین اشکال نمایشی بود که از نظر سیاسی یا ایدئولوژیک به کار گرفته شد. شاید این آثار مسیری را پیش از خود یافتند که آثار ادبی نویسندگانی چون جرجی زیدان، امین معلوف، نجیب محفوظ، علی احمد باکثیر، توفیق الحکیم، محمد فرید ابو حدید و بسیاری دیگر پیش از خود رفته بودند.
اما ارائه درام‌های تاریخی در سینما و تلویزیون و استفاده سیاسی از آنها به دهه شصت قرن گذشته بازمی‌گردد. در اینجا طارق الشناوی، منتقد هنری، یکی از معروف‌ترین آثار سینمای عرب را به یاد می‌آورد که فیلم «الناصر صلاح الدین» است که در سال ۱۹۶۳ به کارگردانی یوسف شاهین ساخته شد. گروهی از مشهورترین نام‌های ادبی مصر در آن زمان، مانند یوسف السباعی، نجیب محفوظ و عبدالرحمن الشرقاوی در نگارش آن مشارکت داشتند. بنیاد عمومی سینمای مصر، یک نهاد دولتی، به تأمین مالی تولید آن کمک کرد.
الشناوی به «الشرق الاوسط» می‌گوید: هدف از تولید آن اثر عظیم در آن زمان، همان‌طور که در آن زمان گفته شد، یک فرافکنی سیاسی با الهام گرفتن از قهرمانی‌های سلطان صلاح الدین ایوبی، آزادکننده بیت‌المقدس در دوران جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور فقید مصر بود. این امر به وضوح از انتخاب نام فیلم آشکار می‌شود.
الشناوی معتقد است که «نویسنده درام تاریخی هر دوره زمانی یا شخصیتی را که بخواهد ارائه کند، صرف نظر از ماهیت آن، باید شامل دیدگاهی باشد، اعم از سیاسی، فکری یا اجتماعی که او بخواهد با پرداختن آن شخصیت ارائه دهد».
وی افزود: هیچ درام تاریخی برای روایت تاریخ وجود ندارد، بلکه طبیعی است که هدف روشن و دلیلی داشته باشد که این انتخاب را توجیه کند.
به عقیده او، موضوع بدون «انتخاب عمدی برای هدفی خاص که توسط سازندگان اثر دیده می‌شود» نیست، که او آن را نقص نمی‌داند، بلکه «بخشی از ماهیت صنعت نمایش» است.

رمزگذاری واقعیت

در سال‌های اخیر، بسیاری از نمایش‌های تاریخی عربی، چه برای شخصیت‌های مذهبی و چه برای دوره‌های تاریخی مملو از درگیری، همچنان مفاهیمی مرتبط با واقعیت کنونی را به همراه دارند، نمادگرایی ارائه شده توسط سریال‌های تاریخی را نمی‌توان نادیده گرفت؛ زیرا بیننده اغلب به‌طور خودکار رویدادهای تاریخی را با واقعیت پیوند می‌دهد و گاهی اوقات از یک لحظه تاریخی کهن خواسته می‌شود تا نماد واقعیت فعلی باشد تا این باور را ایجاد کند که واقعیت با گذشته تفاوتی ندارد.
اما این بدان معنا نیست که درام تاریخی به سمت «جعل و تحریف» گرایش دارد، بلکه نویسنده آن «باید از یک سو با مطالب تاریخی ثبت شده مطابق با الزامات هنر نمایشی عمل کند و مطابق با بینش فکری و پرسش‌های بشری، بدون تعصب به حقایق تاریخی یا تعمیم خودسرانه مطالب تاریخی به شیوه‌ای خام در خدمت دیدگاه ایدئولوژیک قبلی تولید کند». ولید سیف نویسنده فلسطینی که یکی از برجسته‌ترین سازندگان درام تاریخی عرب به‌شمار می‌رود، در زندگی‌نامه خود با عنوان «شاهد و شاهد» نسبت به این موضوع هشدار می‌دهد.
حقیقت این است که نمایشنامه تاریخی عرب در طول چند دهه آثار بسیاری ارائه کرد که این همه بحث و جدل در مورد اشتغال سیاسی ایجاد نکرد و بر ارائه بیوگرافی شخصیت‌های کمتر بحث‌برانگیز که موضوع مناقشات سیاسی یا ایدئولوژیکی عمده نیستند تمرکز داشت؛ مانند «خالد بن الولید»، «عمر بن عبدالعزیز»، «صلاح الدین ایوبی»، «امام ترمذی» و «امام شافعی».
حتی زمانی که در مصر زندگی‌نامه شخصیت‌های بحث‌برانگیزی مانند عمرو بن العاص یا خلیفه عباسی هارون الرشید ارائه شد، این آثار در چارچوب دفاع از آن شخصیت‌ها بر بعد انسانی تمرکز داشتند، نه بعد سیاسی.

سکانسی از سریال رستاخیز ارطغرل

با این حال، سال‌های اخیر به موازات وقوع بسیاری از درگیری‌های سیاسی، ایدئولوژیک و فرقه‌ای در منطقه بوده‌است که منجر به جذابیت‌های چشمگیری شده‌است که بدون استفاده از تاریخ نیست. برای مثال، تلاش‌هایی برای همگام شدن با ظهور ایده «نوعثمانی‌گرایی» و هموار کردن راه برای نقش‌های تأثیرگذارتر ترکیه در منطقه پس از رویدادهایی که به «بهار عربی» معروف شد، سریال‌های ترکی با استفاده از ابزارهای نمایشی در پرده‌های عربی به محبوبیت دست یافت. از جمله این آثار ترکی می‌توان به سریال «حرمسرای سلطان» اشاره کرد که یکی از برجسته‌ترین سلاطین عثمانی، سلطان سلیمان قانونی (سلیمان یکم) و سریال «قیام اَرطغرل» را مطرح کرد. اثری است که با ارائه زندگینامه ارطغرل پسر سلیمان شاه، رهبر قبیله کایی از ترکان مسلمان اوغوز و پدر عثمان اول، بنیانگذار امپراتوری عثمانی، مقدمات و انگیزه‌های تأسیس امپراتوری عثمانی را ارائه می‌کند. نمایش آن در سه سری متوالی از اواخر سال ۲۰۱۴ آغاز شد.
از سوی دیگر، سریال «ممالیک آتش» نشان دهنده واکنش دراماتیک عربی به آثار تاریخی ترکیه است که توسط شرکت اماراتی «جنو مدیا» در سال ۲۰۱۹ به نویسندگی محمد سلیمان عبدالملک و کارگردانی کارگردان بریتانیایی پیتر وبر تولید شد. این سریال آخرین دوره دولت ممالیک و سقوط آن به دست عثمانی‌ها در اوایل قرن شانزدهم را روایت می‌کند. عثمانی‌ها از طریق یک سری خیانت‌ها توانستند برای چند قرن پس از آن، پایگاهی برای حکومت خود در منطقه عرب بیابند.

تفسیر مذهبی از صنعت سریال

موضوع تنها به این دوئل تاریخی بر سر واقعیت حضور عثمانی در منطقه محدود نشد، بلکه باعث ایجاد یک رقابت فرقه‌ای شد که دو سال پیش خبر ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» جنجال آفرید؛ سریالی برای انعکاس زندگی‌نامه بنیانگذار دولت اموی و یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های بحث‌برانگیز تاریخ اسلام از طریق نقش او در آنچه به عنوان «فتنه بزرگ» شناخته می‌شود، مورد مناقشه بزرگی در مورد هدف از تولید اثر شد.
در چارچوب «تفسیر فرقه‌ای» از آثار نمایشی، یکی از شبکه‌های عراقی در آن زمان اعلام کرد که بودجه هنگفتی را برای تولید سریال تاریخی «شجاعت ابولؤلؤه» اختصاص داده‌است. ظاهراً در واکنش به روند ساخت سریال «معاویه بن ابی سفیان» است؛ ابولؤلؤه فیروز معروف به ابولؤلؤه مجوسی، مردی است که خلیفه دوم عمر بن خطاب را ترور کرد. حتی در هنگام ارائه زندگینامه الفاروق عمر بن الخطاب که توسط بنیاد رسانه ای قطر تهیه شده بود، موضوع بدون مناقشه نبود، نه تنها در مورد مشروعیت به تصویرکشیدن یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام روی صفحه نمایش که با بسیاری از فتواهای قبلی در این زمینه مغایرت دارد، بله بر سر پیش‌بینی ایدئولوژیک سریالی که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ فیلمبرداری شده بود، اختلاف نظر وجود داشت. این دوره ای است که با ظهور گروه‌های «اسلام سیاسی» در بسیاری از کشورهای عربی مصادف شد و بر شدت این مناقشه با مشارکت چهره‌های حامی سازمان «اخوان المسلمین» در بررسی بافت تاریخی سریال افزوده شد.

بی سوادی تاریخی

دکتر محمد عفیفی، استاد تاریخ دانشگاه قاهره و دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر معتقد است: هر مؤسسه ای که سریال‌های تاریخی را تولید می‌کند «به‌طور طبیعی هدفی پشت تولید اثر دارد، به ویژه با توجه به هزینه تولید هنگفتی که این نمونه از آثار نیاز دارد»، معمولاً درام تاریخی «تاریخ را بیشتر از خدمت به آگاهی تاریخی یا تعریف گذشته فرا می‌خواند تا در خدمت حال باشد».
عفیفی به «الشرق الاوسط» توضیح می‌دهد که هنگام الهام گرفتن از تاریخ در آثار نمایشی باید کنترل‌هایی وجود داشته باشد؛ برجسته‌ترین این کنترل‌ها تغییر نکردن حقایق تاریخی تثبیت‌شده‌است، مانند سال‌های رویداد، یا شخصیت‌های اصلی که رویداد را ایجاد کرده‌اند. اما در عین حال بر ضرورت عدم لغزش در تلقی نمایش تاریخی به عنوان مرجع یا منبع تاریخی تأکید می‌کند، زیرا سریال یک اثر خلاقانه است که بینش سازندگانش، از جمله نویسندگان و کارگردانان، و احتمالاً فضایی از تخیل را به همراه دارد.
این استاد تاریخ که مطالعات پیشرفته بسیاری را در مورد تکیه بر منابع غیررسمی در تاریخ برخی از رویدادهای مهم تاریخ مصر انجام داده‌است، وضعیت مناقشه برانگیز سریال تاریخی را به آنچه او به عنوان «بی سوادی تاریخی در میان اکثر دریافت کنندگان محتوای نمایشی» توصیف می‌کند، نسبت می‌دهد.
او این موضوع را با بیان اینکه فقدان آگاهی تاریخی نتیجه کمبود برنامه‌های درسی مدرسه است، توضیح می‌دهد ارائه خوانش تاریخی به صورت انتقادی و چند نگرشی باعث می‌شود بسیاری از مخاطبان به آثار نمایشی به عنوان یک مرجع تاریخی نگاه کنند نه اثری خلاقانه که قابل تفسیر باشد و از اینجا مشکلات و بحران‌های بسیاری پدید می‌آید.
دبیرکل سابق شورای عالی فرهنگ در مصر اما خوشحالی خود را از جنجال برانگیخته شده ناشی از سریال عربی الهام گرفته از تاریخ پنهان نمی‌کند و آن را خوب ارزیابی می‌کند.
عفیفی معتقد است ادامه تولید سریال‌های تاریخی عربی، حتی در صورت وجود خطا یا ایجاد حالت جنجال، «بسیار بهتر از عدم وجود این نوع تولیدات نمایشی است».
او نظر خود را این گونه توجیه کرد که نبود این آثار راه را برای «هجوم» آثار تاریخی کشورهایی مانند ترکیه و ایران باز می‌کند و این آثار وارده اغلب دارای بینشی سیاسی و ایدئولوژیک هستند که لزوماً منعکس کننده واقعیات تاریخ یا بینش عرب نیست، بلکه اهداف بسیار عمیق‌تری نسبت به کارهای نمایشی یا سرگرمی دارند.