مسجد جواثا در احساء؛ گنجینه معماری با ۱۴ قرن قدمت

مسجد جواثا در احساء در سعودی که در سال هفتم هجری ساخته شد قدمت دیرینه حدود ۱۴ قرن دارد. این مسجد فاصله زیادی با مرکز و کانون اسلام در دوران صدر اسلام دارد. یکی از خانواده های احسایی پس از دیدار با پیامبر و مسلمان شدن این مسجد را ساخت که طی سال ها سرپا ماند و روایتگر دوره صدر اسلام و تاثیرگذاری این بنای تاریخی بر بخش های مختلف شبه جزیره عرب شده است.
مسجد تاریخی جواثا یادگاری از اوایل دوران اسلامی و از جمله الگوهای نخستین معماری بومی قبل از ۱۴ قرن است. جواثا اولین مسجدی است که در منطقه الشرقیه توسط قبیله بنی عبد القیس که در دوران صدر اسلام در احساء سکونت داشتند ساخته شد. مسجد جواثا میزبان دومین نماز جمعه پیامبر در شهر مدینه بوده است.
مسجد تاریخی جواثا یکی از مساجد پروژه توسعه مساجد تاریخی سعودی است. این پروژه توسط شاهزاده محمد بن سلمان بن عبد العزیز ولیعهد و نخست وزیر سعودی راه اندازی و اعلام شد و مرحله دوم آن شامل ۳۰ مسجد در سراسر کشور است. 
این مسجد تاریخی تا همین چند سال پیش با خطر ریزش و بی توجهی روبرو بود. مردم همواره از مسجد جواثا واقع در روستای الکلابیه در احساء بازدید می کنند چون مسجد جواثا یک سایت تاریخی و میراث محلی و روایتگر رویدادهای تاریخی در شبه جزیره عرب است. این مسجد یک دژ استوار و قصر عبد القیس در بحرین بوده. در قدیم به این منطقه که بخش های وسیعی مثل بحرین و احساء و قطیف را در برمی گیرد اقليم بحرین می گفتند. مسلمانان در سال ۶۳۵ میلادی در دوران جنگ های رده یا ارتداد به این منطقه پناه بردند. آرامگاه شهدای نبردهایی که اطراف این منطقه به وقوع پیوستند در زمین های واقع در جنوب جواثا قرار دارد که در میان آنها تعدادی از صحابه هستند.
پروژه توسعه مسجد جواثا به منظور احیای این گنجینه های عمرانی و تمدن بشر اجرا می شود. مسجد جواثا با ۳ دالان نماد معماری محلی منطقه الشرقیه است. هر دالان با توجه به آب و هوای یک فصل سال ساخته شده و سبک معماری مسجد با آب و هوای گرم و ساحلی منطقه الشرقیه تناسب دارد که در سیستم های تهویه و استفاده بهینه و خلاقانه از بالکن ها و پنجره ها و صحن های مسجد جواثا بازتاب پیدا کرده است.