نیروهای پشتیبانی سریع یار غار یا همتای ارتش سودان؟

نیروهای پشتیبانی سریع

نیروهای «پشتیبانی سریع» در دوره عمر البشیر رئیس جمهور سابق سودان تشکیل شد که از اوت ۲۰۱۳ نیروهای شبه نظامی وابسته به دستگاه امنیت ملی سابق (دستگاه اطلاعات ملی کنونی) بود. «پشتیبانی سریع» در اصل یک یگان نیروی مرزبانی بود و در دوره البشیر توسعه پیدا کرد و نقش کلیدی در جنگ با جنبش های شورشی در ایالت های دارفور و کردوان جنوبی و نیل آبی داشت.
شورای ملی (پارلمان) ۱۸ ژانویه ۲۰۱۷ لایحه ای در ارتباط با نیروهای «پشتیبانی سریع» تصویب کرد که بر اساس آن فرماندهی این ارگان از دستگاه اطلاعات ملی به نیروهای مسلح (ارتش) منتقل شد و زیر نظر مستقیم فرمانده کل نیروهای مسلح قرار گرفت.
سپهبد عبد الفتاح البرهان ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۹ به عنوان رئیس شورای نظامی انتقالی طی یک فرمان قانونی ماده پنجم قانون نیروهای «پشتیبانی سریع» را حذف کرد. ماده پنجم می گوید نیروهای «پشتیبانی سریع» تابع احکام قانون نیروهای مسلح هستند. بدین ترتیب، این نیروها شبه مستقل شدند. محمد حمدان دقلو فرمانده «پشتیبانی سریع» همچنان معاون رئیس شورای نظامی انتقالی و شورای حاکمیت انتقالی است و دامنه استقلال دقلو با توجه به اختیارات گسترده او افزایش پیدا کرد. 
فرماندهان ارتش و نیروهای «پشتیبانی سریع» به کرات اعلام کردند که «پشتیبانی سریع» از «دل ارتش متولد شده است» اما به هر حال «پشتیبانی سریع» صرفا در ظاهر وابسته به ارتش است چون نیروهای «پشتیبانی سریع» از قانون نیروهای مسلح سودان پیروی نمی کند.  
نیروهای «پشتیبانی سریع» سرسپرده و مطیع بی چون و چرای محمد حمدان دقلو معروف به «حمیدتی» و برادر و معاونش عبد الرحیم هستند چون «حمیدتی» بنیانگذار و فرمانده «پشتیبانی سریع» است. فرماندهی ارتش اختیارات لازم برای برکناری و تعیین فرماندهان «پشتیبانی سریع» ندارد. 
نیروهای «پشتیبانی سریع» در جریان انقلاب دسامبر ۲۰۱۸ در سودان با توجه به تصمیم فرمانده این نهاد از فرمان عمر البشیر رئیس جمهور مخلوع سرپیچی کرده و کنار معترضان ایستادند و از اعتراضات حمایت کردند و معترضان را به زور متفرق نکردند و بدین ترتیب «پشتیبانی سریع» میان مردم محبوب شده و به «بازیگر» مهم در میدان و حتی بازیگر اصلی و کلیدی در اکثر اوقات تبدیل شد.
اما به هر حال، نیروهای «پشتیبانی سریع» پس از اقدام جنایتکارانه متفرق کردن وحشیانه تحصن کنندگان روبروی فرماندهی کل ارتش در یک چشم به هم زدن پایگاه مردمی خود را از دست دادند. حمله وحشیانه این نیروها به معترضان در رسانه های جهان منتشر و این لکه ننگی بر پیشانی «پشتیبانی سریع» شد که هیچگاه قادر به پاک کردنش نشدند. البته این نهاد تلاش کرد تا به مردم سودان القا کند که مامورانی که در ویدیوهای منتشر شده از آن روز دست به جنایت و کشتار و نقض حقوق بشر و اقدامات هولناک و تکان دهنده زدند از نیروهای «پشتیبانی سریع» نبودند.
«پشتیبانی سریع» باز اشتباه «استراتژیک» مرتکب شد و این نهاد در کودتای عبد الفتاح البرهان فرمانده ارتش در ۲۵ اکتبر ۲۰۲۱ دست در دست البرهان گذاشت. البته «پشتیبانی سریع» پس از کودتا از موضع خود کوتاه آمد و فرمانده این نیروها علنا گفت که کودتا شکست خورد. دقلو فرمانده «پشتیبانی سریع» سعی کرد به غیر نظامیان نزدیک شود و قبول کرد از روند سیاسی کنار برود و گفت نیروهایش در نیروهای مسلح ادغام خواهند شد. اما به هر حال «این دو لکه ننگ یا دو اشتباه» بین نیروهای «پشتیبانی سریع» و مردم فاصله انداخت.
آمار دولتی درباره تعداد نیروهای «پشتیبانی سریع» وجود ندارد اما گزارش های قبلی تخمین می زنند که «پشتیبانی سریع» در آستانه سقوط نظام عمر البشیر رئیس جمهور سابق بیش از ۴۰ هزار افسر و افسر وظیفه و سرباز داشته است. طبق آمارهای غیر رسمی تعداد این نیروها پس از انقلاب مردمی به سرعت افزایش یافت و به بیش از صد هزار نفر نیرو و افسر رسید. نیروهای «پشتیبانی سریع» صرفا در مناطقی که هنگام تشکیل این نهاد مستقر شدند حضور ندارند بلکه این نهاد به «جذب نیرو» در اکثر ایالت های سودان پرداخته و به ویژه در خارطوم عضو گیری کرده است.
آمار دقیق و رسمی درباره سلاح ها و تجهیزات نظامی نیروهای «پشتیبانی سریع» در دست نیست اما آنچه از رژه های نظامی این نیروها که مرتب برگزار می شوند برمی آید این است که آنها تانک های سبک و متوسط و توپخانه های صحرایی و ضد هوایی و سپر و ده ها هزار لندکروز پیکاپ جنگی دراختیار دارند.
پیشتر گفته شد که نیروهای «پشتیبانی سریع» به پهپادهای پیشرفته و ابزارهای جاسوسی دقیق دست پیدا کردند اما این نهاد خبر را تکذیب کرد و گفت انتشار چنین خبرهایی چهره نیروهای «پشتیبانی سریع» را خدشه دار می کند.