پشت پرده سناریوهای جنگ پنجم در سودان چیست؟

پشت پرده سناریوهای جنگ پنجم در سودان چیست؟
TT

پشت پرده سناریوهای جنگ پنجم در سودان چیست؟

پشت پرده سناریوهای جنگ پنجم در سودان چیست؟

این اولین جنگ ارتش سودان در خاک کشور نیست. چهار جنگ قبلی در مجموع ۵۷ سال طول کشیدند. جنگ جنوب بزرگ ترین و ویرانگرترینش بود که از ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۲ و از ۱۹۸۳ تا ۲۰۰۵ (۳۹ سال) جریان داشت و در نهایت به استقلال سودان جنوبی در سال ۲۰۱۰ ختم شد.
جنگ اول با امضای توافقنامه صلح آدیس آبابا میان دولت جعفر نمیری رئیس جمهور اسبق و جنبش های شورشی جنوب (انانیا ۲) پایان یافت و نتیجه اش کشته شدن و آوارگی صدها هزار نفر از مردم بیگناه بود. جنگ دوم میان دولت سودان و جنبش آزادی بخش خلق سودان به رهبری جان گارانگ درگرفت و با توافق صلح در سال ۲۰۰۵ به پایان رسید که زمینه را بعدها برای استقلال جنوب سودان فراهم کرد.
جنگ سوم در دارفور بین ارتش سودان و گروه های مسلح منطقه بود که از ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ باعث کشته و آوارگی میلیون ها نفر شد و با توافق صلح در دوحه در ۲۰۱۰ پایان یافت.
جنگ بین حکومت مرکزی و جنبش آزادی بخش خلق سودان- بخش شمالی آن (یا به اصطلاح جنوب جدید) به رهبری عبد العزیز الحلو و مالک عقار پس از جدایی جنوب سودان در سال ۲۰۱۰ برای ۹ سال در ۲۰۱۱ شروع شد و فرجام آن امضای توافق ناقص با عقار در ۲۰۲۰ بود. عبد العزیز الحلو پس از آن در مناطق «آزاد شده» تحت کنترلش در جنوب ولایت نیل آبی مستقر شد.
تجزیه سودان فرجام دو جنگ جنوب سودان بود. جنگ دارفور حکومت را از پا درآورد و گروه های شبه نظامیان مسلح سردرآوردند و بیش از ۸ ارتش در یک کشور تشکیل شدند. گروه «جنجوید» یا مرزداران در همین دوره متولد شد که هسته اصلی نیروهای پشتیبانی سریع به رهبری سپهبد محمد حمدان دقلو معروف به «حمیدتی» به شمار می روند. حمیدتی معاون رئیس شورای حاکمیت سودان است.
جنگ های کوچک چند روزه میان این چهار جنگ بزرگ در سودان به وقوع پیوستند؛ مثل شورش هاشم العطا در سال ۱۹۷۲ و عملیات مزدوران در سال ۱۹۷۶ و نبرد سال ۲۰۰۸ به رهبری جنبش عدالت و مساوات که تا مرز ام درمان پیش رفت. ابراهیم خلیل رهبر آن زمان جنبش عدالت و مساوات بود.
این جنگ ها در مجموع ۵۷ سال طول کشید و تر و خشک با هم سوختند و سودانی که روزی «سبد غذای کشورهای عربی» بود حالا باید روزی خود را از کمک های بین المللی تامین کند و یکی از فقیرترین کشورهای جهان شده است.
اما جنگ ارتش ها پایانی ندارد.. جنگ آخری ارتش با نیروهای پشتیبانی سریع که هنوز چندی از آن نگذشته به قول کارشناسان و استراتژیست ها خطرناک ترین جنگ برای سودان و تمامیت ارضی و انسجام اجتماعی آن است. جنگ کنونی اولین جنگی است که از کانون قدرت در خارطوم، پایتخت و بخش های شمالی آغاز می شود. این مناطق هیچگاه درگیر جنگ افروزی ها نبودند چون جنگ های قبلی همواره از مناطق پیرامونی آغاز می شدند.
این جنگ از جنس جنگ های خیابانی در دل شهرها است که بی گمان تلفات جانی و مالی در بین غیر نظامیان سنگین خواهد داشت. همین گواه بس که در روز اول جنگ فقط ۵۹ نفر از غیر نظامیان جان باختند و تعداد زیادی از ساختمان ها و املاک خراب شدند.
این جنگ خطرناک است چرا که به طور همزمان در خارطوم و مروی (شمال) و الفاشر و نیالا (غرب) و الابیض (مرکز) و القضارف و کسلا و پورت سودان (شرق) شعله کشید و به سمت شرق و غرب و راست و چپ زبانه می کشد.
سناریوهای جنگ یکی از یکی بدتر هستند. جنگی است که برنده ندارد. همه می بازند؛ چنانکه کمال اسماعیل ژنرال بازنشسته می گوید. او افزود «دست بالا خواه با ارتش یا با نیروهای پشتیبانی سریع باشد و یا اینکه جنگ بدون برنده پایان یابد.. همه بازنده اند.. هیچ کس پیروز نیست.. این جنگ به درازا خواهد کشید.. و تبعات و آثار بزرگی خواهد داشت.. بر غیر نظامیان و زیر ساخت ها.. و ضربه سنگین روحی به کودکان و آینده آنان».
اسماعیل افزود «جنگ ها انواع بسیاری دارند.. اما جنگ در شهرها و مناطق مسکونی بدترین و سهمگین تر هستند.. و با نبردها در فضای باز فرق دارد چون جنگ در مناطق غیر مسکونی صرفا سربازان را درگیر می کند».
الجمیل الفاضل تحلیلگر سیاسی برجسته سودانی با اسماعیل هم نظر است و می گوید «اگر جنگ گسترش پیدا کند بستر مناسبی برای جدایی مناطق و شاید ایالت ها از کنترل حکومت فراهم می کند». 
الفاضل افزود «شاید این جنگ خیر باشد و اگر طول بکشد و گسترش پیدا کند دو طرف درگیر قادر به ادامه وضع نخواهند بود و در نهایت سلاح شکست و از صحنه سیاسی خط می خورد».
الفاضل معتقد است «احتمال گسترش این جنگ به مناطق دیگر با توجه به بافت اتنیکی و قبیله ای در درون نیروهای درگیری که به جان هم افتاده اند زیاد است چون زادگاه و خاستگاه طرف شکست خورده منزوی خواهد شد.. و احتمال جدایی آن در عمل مطرح خواهد شد و در این شرایط حتی نیازی به همه پرسی برای تعیین سرنوشت نیست».
سناریوهای بدتری هم هستند. لشکرهای فراوانی از گروه های مسلح که با رژیم البشیر جنگیدند منتظرند ببینند زور کدام طرف می چربد تا صف بندی کنند.
همچنین گروه های مسلح دیگری همچون درع الشمال و ابوعاقله کیکل و الصوارمه خالد سعد هستند که در مناطق معین مستقرند و اینها نیز ممکن است وارد این کشمکش شوند. بدین ترتیب خارطوم همانند بیروت در دوره جنگ داخلی ارتش های محله ای خواهد داشت که کنترل محله های تحت نفوذشان را در اختیار دارند و به جز خودشان هیچ کس حق ورود به مناطقشان را نخواهد داشت.
اسماعیل با ابراز نگرانی درباره تبدیل شدن این جنگ به یک جنگ غیر قابل کنترل اتنیکی و میان قبایل گفت «سودان قبل از آغاز جنگ بستر مناسبی برای نژاد پرستی و مشکلات و آسیب های اجتماعی بود .. این جنگ به این آسیب ها دامن می زند.. انسجام اجتماعی از بین خواهد رفت».
گزارش ها حاکی از این است که گروه های کتائب الظل (گروه اسلام گرا) و الامن الشعبی و الدفاع الشعبی و هیئت عملیات دستگاه امنیتی وابسته به جنبش اسلامی (عناصر رژیم سابق) حضور میدانی گسترده و فعال و علنی دارند. الفاضل می گوید «این گروه ها به عنوان بازوی ارتش به ارتش کمک می کنند که اگر ارتش در جنگ کنونی دست بالا را داشته باشد مشخص می شود که این کمک و پشتیبانی رایگان نبوده است. و همچنین معنایش این است که نظام ایدئولوژیک خیلی سفت و محکم به قدرت باز می گردد».
این کارشناس سیاسی خاطر نشان کرد «ژنرال های ارتش شاید متوجه شدند که باید صفوفشان را با نیروهای ذخیره آماده محکم کنند.. و این نیروها اخوان هستند که با تمام وزن و اعتبار خود وارد این نبرد شده اند چون بازگشت روند سیاسی پایان حتمی آنهاست و به این دلیل آنها درگیر جنگ وجودی شده اند. این نبرد برای آنها نبرد زندگی یا مرگ است».
جنبش اسلامی دست بالا را در ارتش سودان دارد چون این ارتش در دوره حکمرانی ۳۰ ساله عمر البشیر رئیس جمهور مخلوع شکل گرفت. ساختار لایه های ارتش و فشار فرماندهان ارشد وابسته به اسلامگرایان مانع همگرایی بیش از حد البرهان با نیروهای مدنی تحول خواه می شود. 
الفاضل یادآور شد «ارتش اتاق کنترل جنبش اسلامی شده و اسلامگرایان از طریق ارتش برنامه های سیاسی خود را اداره می کنند.. این قفل اصلی است که کلید آن هنوز پیدا نشده».
از سوی دیگر، اگر نیروهای پشتیبانی سریع در این جنگ پیروز شوند یکپارچگی و انسجام ملی دچار آسیب جدی خواهد شد و شکاف های اتنیکی بین ساکنان بخش های شمالی و ساکنان بخش های غربی همچون زخم های کهنه سرباز خواهند کرد. این رویه موجب بی ثباتی می شود. الفاضل در این باره معتقد است «با این حال شاید سناریوی پیروزی نیروهای پشتیبانی سریع برای مردم سودان بهتر از سناریوی اول باشد چون نظام اسلامگرای سابق در صورت پیروزی البرهان باز تولید می شود. سناریوی دوم احتمال پیروزی حمیدتی است. اگر حمیدتی پیروز میدان شود چاره ای جز پناه گرفتن پشت نیروهای سیاسی دموکراسی خواه نخواهد داشت و خود حمیدتی در این نبرد خود را پرچمدار تحول خواهی معرفی کرده است».
نیروهای پشتیبانی سریع اصولا زیر پر و بال «جنبش اسلامی» پا گرفت. هنگامی که اسلام گرایان پشت حمیدتی را نگیرند او چاره ای به جز نیروهای دموکراسی خواه نخواهد داشت. حمیدتی گفت «نیروهای پشتیبانی سریع برای دموکراسی تا پای مرگ می روند». او افزود «دو اردوگاه دموکراسی خواه و کودتاچی مقابل هم قرار گرفتند و ما در چنین شرایطی وارد این جنگ شدیم».
الجمیل گفت «دیگر فرقی نمی کند که فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع در اظهاراتش جدی بوده یا خیر اما او پس از این نمی تواند تعهداتش را پس بگیرد».



پوتین؛ دست پر در اوکراین به انتظار سیگنال توافق صلح ترامپ


 
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا ۲۰۱۹ در ژاپن دیدار کردند (رویترز)
  ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا ۲۰۱۹ در ژاپن دیدار کردند (رویترز)
TT

پوتین؛ دست پر در اوکراین به انتظار سیگنال توافق صلح ترامپ


 
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا ۲۰۱۹ در ژاپن دیدار کردند (رویترز)
  ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا ۲۰۱۹ در ژاپن دیدار کردند (رویترز)

۵ منبع آگاه به مرکز تصمیم گیری در مسکو گفتند کرملین شاید با توقف جنگ در جبهه های مقدم جبهه موافقت کند. این اولین پوشش خبری مفصل درباره احتمال موافقت ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه با هر گونه توافقی است که پرزیدنت دونالد ترامپ مطرح خواهد کرد.

رئیس جمهور منتخب آمریکا وعده داده که به سرعت جنگ را تمام کند اما با این حال روسیه در حال پیشروی در اوکراین است. مناطقی که روسیه در اوکراین تصرف کرده تقریبا چیزی به وسعت ایالت ویرجینیای آمریکا هستند. روس ها با شتاب فزاینده و بی سابقه از زمان آغاز حمله نظامی در ۲۰۲۲ در حال پیشروی هستند.
این پنج مقام فعلی و سابق روسیه گفتند که نظر پوتین درباره گفتگو با ترامپ در خصوص توافق آتش بس در اوکراین مساعد است اما پوتین در بحث مناطقی که در اوکراین تصرف کرده کوتاه نمی آید و نیز همچنان خواسته عدم عضویت کی یف در ناتو تاکید می کند.
۳ منبع که به دلیل حساس بودن این مساله نخواستند نامشان منتشر شود به «رویترز» گفتند که شاید امکان گفتگو درباره تقسیم کردن دقیق دونتسک و لوهانسک و زاپوریژیا و خرسون وجود داشته باشد.
روسیه می گوید این ۴ منطقه بخش جدایی ناپذیر از خاک روسیه هستند و روسیه با توانایی هسته ای خود از این مناطق دفاع می کند. طبق داده های جبهه های مقدم درگیری حدود ۷۰ ۸۰ درصد این مناطق دست نظامیان روسیه بوده و ۲۶ هزار کیلومتر مربع آن تحت کنترل اوکراین است.

آتش سوزی پس از اصابت پهپاد اوکراینی به بلگورود روسیه (رویترز)

دو مقام گفتند که روسیه شاید حاضر به مذاکره درباره خروج از بخش های محدودی از مناطقی باشد که در خارکف و میکولایو در شمال و جنوب اوکراین تصرف کرده است.
پوتین ماه نوامبر گفت هر گونه توافق آتش بس باید طبق «شرایط روی زمین» باشد. پوتین همچنین اشاره کرد که برقراری وقفه کوتاه در جنگ ایراد دارد چرا که غرب می تواند در این برهه زمانی اوکراین را دوباره مسلح کند.
این دو منبع افزودند که موشک های دوربرد اکتمز که پرزیدنت جو بایدن در پایان دوره ریاست جمهوری اش اجازه ارسال آنها را به اوکراین داده می توانند به عمق خاک روسیه برسند و همین شاید امکان رسیدن به هر گونه توافق را پیچیده تر کند و یا به عقب بیندازد و خواسته های روسیه را بیشتر و قاطع تر کند.
مسکو اعلام کرد که کی یف روز سه شنبه (۱۹ نوامبر) برای اولین بار با موشک های اکتمز به خاک روسیه حمله کرد. روسیه این حمله را محکوم کرده و آن را تشدید تنش خواند. این دو منبع خاطر نشان کرد اگر توافق آتش بس نشود روسیه به جنگ ادامه خواهد داد. وزارت خارجه اوکراین درباره اظهارات مسکو اظهار نظر نکرد.

استیون چونگ مدیر ارتباطات دفتر ترامپ به رویترز گفت رئیس جمهور آینده آمریکا «تنها کسی است که می تواند دو طرف را سر میز مذاکره درباره صلح بیاورد و برای پایان جنگ و کشتار اقدام کند».

شهروندان روسیه ساکن منطقه کورسک که آواره شده اند و از دولت روسیه کمک دریافت می کند (آژانس عکس اروپا)

پوتین ۱۴ ژوئن شروط اصلی روسیه برای پایان فوری جنگ را اعلام کرد و گفت که اوکراین باید دست از جاه طلبی پیوستن به ناتو بردارد و همه نیروهای نظامی اش را از چهار منطقه اوکراین جمع کند. روسیه می گوید این چهار منطقه بخشی از خاک روسیه هستند و بخش اعظم این مناطق در کنترل روس ها است.

تضمین امنیت و محدود کردن ارتش

این پنج منبع آگاه گفتند روسیه حاضر نخواهد شد اوکراین به عضویت ناتو دربیاید و نیروهای ناتو در خاک اوکراین حضور داشته باشند اما با این حال روسیه آماده گفتگو درباره ضمانت های امنیتی به کی یف است. کرملین شاید بخواهد با اهرم فشار امتیازات دیگری هم از اوکراین بگیرد که یکی از آنها کاهش اندازه نیروهای مسلح اوکراین و پایبندی حکومت اوکراین به عدم ایجاد محدودیت درباره استفاده از زبان روسی است.

بازدید پرزیدنت زلنسکی از یکی از گردان های ارتش اوکراین در دونتسک (فرانس پرس)

روسیه کنترل ۱۸ درصد خاک اوکراین از جمله کل شبه جزیره کریمه و ۸۰ درصد دونباس یعنی دو منطقه دونتسک و لوهانسک و بیش از ۷۰ درصد ژاپوریژیا و خرسون را در اختیار دارد. مسکو در سال ۲۰۱۴ شبه جزیره کریمه را به خاک خود ملحق کرد. روسیه همچنین دستکم سه درصد مساحت خارکف و بخشی از میکولایو را تصرف کرده است.
روسیه، روی هم رفته بیش از ۱۱۰ هزار کیلومتر از خاک اوکراین را تصرف کرده است. اوکراین کنترل حدود ۶۵۰ کیلومتر مربع از کورسک روسیه را در اختیار دارد.

خط داغ فعال نشده است

کرملین چهارشنبه (۲۰ نوامبر) گفت خط داغ ویژه کاهش بحران بین روسیه و آمریکا هنوز فعال نشده است. در این میان نگرانی درباره تهدیدهای هسته ای به دلیل تشدید تنش بی سابقه در چند دهه گذشته بین مسکو و غرب افزایش یافته است.
رئیس جمهور روسیه سه شنبه (۱۹ نوامبر) و تنها چند روز پس از اینکه واشنگتن به اوکراین اجازه حمله به عمق خاک روسیه با موشک های دوربرد آمریکایی را داد درباره شرایطی که روسیه حمله هسته ای انجام خواهد داد صحبت کرد و گفت که این حمله در پاسخ به هر گونه اقدامات نظامی گسترده تر با تسلیحات متعارف علیه روسیه انجام خواهد شد.

همزمان با گذشت هزار روز از جنگ، اوکراین سه شنبه با استفاده از فرصت پیش آمده و اجازه دولت جو بایدن که دوره ریاست جمهورش رو به اتمام است با سامانه موشکی تاکتیکی آتکمز خاک روسیه را مورد هدف قرار داد.

یک تانک روسی منهدم شده کنار جاده در منطقه کورسک (آسوشیتد پرس)

خط داغ تعبیری است که بین کرملین و کاخ سفید در سال ۱۹۶۳ به منظور کاهش احتمال سوءتفاهم بین طرفین فعال شد. سوءتفاهم بین آمریکا و روسیه باعث دامن زدن به بحران موشکی کوبا در ۱۹۶۲ شد. خط داغ به رهبران دو کشور امکان برقراری ارتباط مستقیم می دهد.

دمیتری پسکوف سخنگوی کرملین چهارشنبه (۲۰ نوامبر) به خبرگزاری «تاس» گفت «ما خط امن ویژه ارتباطی بین روسای جمهوری روسیه و آمریکا داریم که حتی می تواند به شکل ویدئو کنفرانس باشد».
پسکوف در پاسخ به این سوال که آیا «خط داغ» در وقت کنونی فعال شده یا خیر گفت «خیر».

دیپلمات های روس می گویند بحران کنونی بین مسکو و واشنگتن به بحران موشکی کوبا شباهت دارد که دو کشور را تا آستانه جنگ هسته ای عمدی در دوران جنگ سرد پیش برد. غرب به اشتباه تصور می کند روسیه از موضع خود درباره اوکراین کوتاه خواهد آمد.

کرملین گفت روسیه اسلحه هسته ای را ابزار بازدارندگی می داند و تغییر دکترین هسته ای روسیه پیام روشنی به دشمنان احتمالی هستند که اگر به روسیه حمله کنند حتما پاسخ آن را دریافت خواهند کرد.

پسکوف افزود غرب در نظر دارد شکست استراتژیک به روسیه وارد کند آنهم با اجازه به کی یف برای حمله به عمق خاک روسیه با تسلیحات آمریکایی.

او خاطر نشان کرد «بی تردید اوکراین ابزاری در دست آنها برای رسیدن به مقاصدشان خواهد بود».