ایران در روزهای اخیر، روند بازطراحی چینش و استقرار شبه نظامیان خود را در مناطق مختلف خاک سوریه، از دمشق در جنوب تا دیرالزور در شرق، از جمله انتقال برخی از آنها به غرب عراق را تشدید کرده‌است، در این میان مقامات غربی معتقدند که این تحرکات تاکتیکی هستند و نشانگر تغییر موقعیت استراتژیک ایران در سوریه نیست.
یک مقام غربی به «الشرق الاوسط» گفت که «عقب‌نشینی تاکتیکی ناشی از دلایل مختلفی بوده همچون بحران اقتصادی ایران، قوانینی که در سایه اپیدمی کرونا وضع شده، تحولات اوضاع عراق از نظر تنش با آمریکا یا ظهور مجدد داعش در غرب، شدت گرفتن حملات اسرائیل در روزهای اخیر، فروکش کردن نبردها در برخی مناطق سوریه و افزایش فشارهای روسیه است».
این منبع اضافه کرد: «در برخی موارد شبه نظامیان خارجی وابسته به ایران مواضع خود را به شبه نظامیان روسی وابسته به تهران تحویل دادند، به طوری که اوضاع شبیه به آنچه در جنوب سوریه پس از توافق آمریکا و روسیه اتفاق افتاد که مقرر شد نیروهای غیر سوری به عمق ۸۰ کیلومتری مرز اردن و خط جداسازی درگیری در جولان اشغالی سوریه با اسرائیل خارج شوند».
- استقرار مجدد
شبکه محلی "دیر الزور ۲۴" روز گذشته گزارش داد که اعضای سازمان‌های "فاطمیون" و "۳۱۳" شنبه گذشته از جنوب دیر الزور و المیادین خارج شدند، جایی که "فاطمیون" به مقر اصلی شهر تدمر بازگشتند و بقیه به مرکز اصلی خود در " سیده زینب " جنوب دمشق منتقل شدند.
این شبکه می‌گوید: «آنها در اتوبوس‌های غیرنظامی و بدون سلاح منتقل شدند و بیشتر آنها از ملیت افغانی بودند و عناصر محلی جایگزین آنها شدند».
منطقه "سیده زینب" در روزهای گذشته شاهد تنش بین نیروهای سوری و گروه‌های ایرانی در جنوب پایتخت، به عنوان پایگاه اصلی طرفداران نظام ایران، در اعتراض به تصمیم دولت برای قرنطینه کردن منطقه به منظور جلوگیری از شیوع کرونا بود.
نیروهای ایرانی و عراقی حامی نظام دمشق همچنین در منطقه وسیعی در حومه شرقی دیر الزور، به ویژه بین شهرهای مرزی آلبوکمال و المیادین مستقر هستند و گذرگاه مرزی آلبوکمال در مرز با عراق را نیز کنترل می‌کنند.
وب سایت سوری "جسر" نیز گفته‌است که عملیات تحویل سایتهای ایرانی و ایست بازرسی‌های موجود در دیرالزور با نظارت پلیس نظامی روسیه انجام شده‌است. به طوری که «پاسگاه‌ها و مقرهای ایرانی به نیروهای شبه نظامی سوری القاطرچی در دیر الزور تحویل داده شد این گروه توسط فواز البشیر رهبر قبیله البکاره و تیپ القدس با نظارت شرکت امنیتی روسی واگنر اداره می‌شود».
"جسر" افزود: «عملیات عقب‌نشینی در نوار مسکونی مجاور رود فرات اتفاق افتاد و از دیرالزور شروع و به سمت شرق مرز عراق ادامه یافت، جایی که مقرها در فاصله ۷۰ کیلومتری از دیرالزور به سمت شرق تخلیه شده‌اند، به طوری که حدود ۷۰ کیلومتر به خصوص در آلبوکمال تحت کنترل شبه نظامیان ایرانی باقی مانده‌است، جایگزین کردن‌ها اما همچنان ادامه دارد».
قاسم سلیمانی فرمانده "نیروی قدس" که در ابتدای سال میلادی توسط واشینگتن کشته شد، بر باز شدن گذرگاه آلبوکمال نظارت داشت تا گذرگاه جایگزین از ایران از طریق عراق به سوریه و مدیترانه باشد، زیرا ارتش آمریکا پس از کنترل پایگاه التنف در گوشه مرز سوریه، اردن و عراق، جاده قدیمی را قطع کرده بود.
از سوی دیگر، گروه‌هایی از دمشق فراخوانده شدند و اعضای آنها طبق گفته منابع محلی در "اردوگاه طلایع البعث" غرب دیر الزور مستقر شدند و گمان می‌رود مقصد آنها گذرگاه مرزی آلبوکمال و از آنجا به عراق است.
به گفته این منابع، عناصر سوری در سایر سازمان‌های وابسته به ایران در حلب شروع به جابجایی و انتقال به جناح‌های نظامی وابسته به روسیه زیر نظر "لژیون پنجم" کرده‌اند و به موجب آن، این مبارزان در یک مرکز آموزش روسی در شهر جبرین در نزدیکی فرودگاه النیرب در حلب در شمال سوریه آموزش و بازسازی می‌شوند.
- موضع اسرائیل
در تاریخ ۵ ماه مه، مقامات اسرائیلی اعلام کردند که ایران به دلیل حملات هوایی اسرائیل «عقب‌نشینی و خروج نیروهای خود» از سوریه را آغاز کرده‌است.
نفتالی بنت وزیر دفاع اسرائیل گفت، «ایران هیچ کاری در سوریه ندارد و ما تا زمانی که ایرانی‌ها سوریه را ترک نکنند، متوقف نخواهیم شد.»
وی افزود: ایران در چارچوب جنگی که از سال ۲۰۱۱ در این کشور آغاز شده‌است «وارد سوریه شد» و به دنبال «ایجاد» مکانی در مرز اسرائیل است تا بتواند شهرهایی مانند تل آویو، قدس و حیفا را «تهدید کند».
وزیر دفاع اسرائیل تأکید کرد که ایرانی‌ها پیش‌تر نیروهایی فعال برای سوری‌ها بودند و به «بشار اسد» در مبارزه با داعش کمک کردند اما اکنون به باری اضافه تبدیل شده‌اند.
این سخنان پس از آن ایراد شد که ۱۴ نیروی ایرانی و گروه‌های مسلح وابسته به آنها در حمله جنگنده‌های اسرائیلی به مواضع آنها در دیرالزور جان باختند. همزمان نیز انبارهای نظامی در منطقه السفیره در استان حلب در شمال توسط اسرائیل هدف قرار گرفتند.
به گفته رسانه‌های رسمی سوریه، در پایان ماه گذشته، سه غیرنظامی در اثر حملات اسرائیل در نزدیکی دمشق کشته شدند.
یک هفته قبل از این حملات، ۹ نفر از اعضای گروه‌های وفادار به نیروهای رژیم سوریه و ایران در اثر بمباران اسرائیلی علیه منطقه تدمر در مرکز کشور کشته شدند.
در سالهای اخیر، اسرائیل «خطوط قرمزی» را در سوریه شامل: جلوگیری از انتقال موشک‌ها به حزب‌الله، ممانعت از ایجاد پایگاه‌های نظامی دائمی در سوریه توسط تهران، ایجاد کارخانه برای توسعه موشک‌های دوربرد و جلوگیری از ایجاد هسته در جولان تعیین کرده‌است.
اسرائیل تاکنون صدها حمله بدون واکنش سیستم‌های موشکی روسیه در سوریه همچون اس -۴۰۰، اس ۳۰۰ و اصلاح شده اس -۳۰۰ انجام داده‌است.
- موضع آمریکا
جیمز جفری نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه هفته گذشته در گفت‌وگوی تفصیلی با «الشرق الاوسط» گفته‌است که کشورش «با همه راه‌های ممکن» دیپلماتیک و لوجستیک از حملات هوایی اسرائیل به مقرات وابسته به ایران در این سوریه حمایت می‌کند.
اعتقاد بر این است که پایگاه آمریکایی التنف برای اسرائیل پشتیبانی اطلاعاتی و لجستیکی فراهم می‌کند.
جفری افزود: همه نیروهای خارجی که تا قبل از ۲۰۱۱ در سوریه حضور نداشتند، مانند نیروهای ترکیه‌ای، ایرانی و آمریکایی به جز نیروهای روسی باید از سوریه خارج شوند.
مقامات غربی روز گذشته در گفتگو با «الشرق الاوسط» از بروز تغییر در تحرکات ایران در سوریه خبر دادند.
مقامات آمریکایی و منطقه ای در کشورهای همجوار سوریه هم‌اکنون رایزنی‌هایی برای ارزیابی تغییرات صورت گرفته در موضع ایران در سوریه انجام می‌دهند، گرچه اعتقاد اولیه مبنی بر اینکه این تحولات «از نظر ماهیت تاکتیکی در پاسخ به فشارهای داخلی و خارجی بود، اما هنوز به تحول استراتژیک نرسیده‌است».
