گروسی: بلندپروازی‌های هسته‌ای ایران را نادیده نگیرید

مدیرکل آژانس اتمی خواستار بازآفرینی سازوکار گفت‌وگو با ایران شد

«رويترز»
«رويترز»
TT

گروسی: بلندپروازی‌های هسته‌ای ایران را نادیده نگیرید

«رويترز»
«رويترز»

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با اشاره به این که توجه‌ها به جنگ بین اسرائیل و حماس معطوف شده، از سران قدرت‌های جهانی خواست که گفت و گوها با ایران را از سر بگیرند و به خطراتی که انباشت اورانیوم غنی‌شده ایران دارد، بیشتر توجه کنند و از آن غافل نمانند.
رافائل گروسی به روزنامه فایننشال تایمز گفت: «باید به نحوی سیستم گفت و گو با ایران را بازآفرینی کرد.. ممکن است مردم به (جاه طلبی‌های هسته ای ایران) نگاه نکنند، اما مشکل وجود دارد».
جنگ در غزه تلاش‌های دولت آمریکا برای کاهش تنش‌ها با ایران را به دلیل تلاش برای مهار بحران هسته‌ای متوقف کرد.
در ماه سپتامبر، ایالات متحده و ایران پس از ماه‌ها مذاکره، تبادل زندانیان را به پایان رساندند و واشینگتن ۶ میلیارد دلار از پول نفت ایران را که در کره جنوبی نگهداری می‌شد، آزاد کرد.
علاوه بر توافق مبادله زندانیان، تهران و واشینگتن توافق کردند که اقدامات تشدیدکننده را کاهش دهند، که برخی امیدوارند بستری برای گفت و گوهای بیشتر در مورد محدود کردن فعالیت هسته‌ای ایران ایجاد کند.
گروسی گفت: «به جای تلاش برای احیای توافقنامه ۲۰۱۵ (معروف به برنامه جامع اقدام مشترک) که از زمانی که ایالات متحده آن را ترک کرد، در سال ۲۰۱۸، در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق، دچار تزلزل شد، به بازسازی سیستم گفت و گو با ایران نیاز است».
گروسی گفت: «تلاش برای بازگرداندن توافق هسته‌ای به چارچوب برجام کارساز نخواهد بود. هنوز هم می‌توانید آن را برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بنامید اما در واکنش به شرایط جدید، باید برجام ۲ یا چیزی شبیه به آن باشد».
او همچنین گفت که وضعیت پیرامون برنامه هسته‌ای ایران «بسیار نامشخص» است. گروسی از کشورها خواست که «بنشینند و دوباره با هم تعامل کنند».
ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را از سال ۲۰۱۹ در واکنش به خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های گسترده علیه تهران افزایش داده‌است. ایران اورانیوم را در بالاترین سطح خود غنی سازی می‌کند، البته که تهران همچنان غنی سازی به منظور استفاده تسلیحاتی را رد کرده‌است.
گروسی افزود که ذخایر اورانیوم غنی شده تهران تا حد تسلیحاتی همچنان ادامه دارد، اگرچه در ماه‌های اخیر کاهش یافته‌است. آخرین گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ذخایر غنی شده ایران تا ۶۰ درصد، نزدیک به سطح تسلیحاتی، از اواسط ماه اوت تا پایان اکتبر نزدیک به ۷ کیلوگرم افزایش یافته، این در حالی است که قبلاً با سرعت ۱۵ کیلوگرم یا بیشتر افزایش یافته بود.
مقامات آمریکایی می‌گویند که ایران ظرفیت تولید «مواد شکافت پذیر» کافی برای تولید سلاح هسته‌ای را ظرف دو هفته دارد.
گروسی با اشاره به «وضعیت سیاسی در کشورهای مختلف» گفت که از دیگر موانع پیشرو برای پیگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران، عوامل انحراف توجه در داخل کشورهای مختلف است.
ایران قرار است انتخابات پارلمانی را در ماه مارس برگزار کند، در حالی که ایالات متحده قرار است انتخابات ریاست جمهوری را در پایان سال آینده برگزار کند.
وی در پایان افزود: «ما از کسی نمی‌خواهیم که به ایران فشار بیاورد، بلکه با ما تعامل کند. برای موفقیت این منظور، به حداقل اجماع بین‌المللی بر سر اینکه ایران باید واقعاً با ما همکاری کند نیاز است».
از زمان فروپاشی توافق برجام، دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به برنامه ایران محدود شده‌است، تا جایی که بازرسان از فوریه ۲۰۲۱ وارد کارخانه تولید سانتریفیوژ نشده‌اند.



ایران و اسرائیل: تقابل پاسخ‌ها و معادلات قدرت و بازدارندگی

تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)
تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)
TT

ایران و اسرائیل: تقابل پاسخ‌ها و معادلات قدرت و بازدارندگی

تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)
تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)

آمریکا همیشه کار درست را انجام می‌دهد، اما پس از تجربه تمامی گزینه‌های دیگر. این سخن وینستون چرچیل درباره آمریکاست که به‌خوبی به وضعیت کنونی درگیری ایران و اسرائیل از زمان انقلاب ایران در اواخر دهه ۱۹۷۰ می‌پردازد. اسرائیل و ایران از تمام راه‌های مختلف در این نبرد استفاده کرده‌اند؛ از جنگ نیابتی و عملیات اطلاعاتی تا تقابل مستقیم. همکاری ایران و اسرائیل در ماجرای ایران-کنترا در دهه ۱۹۸۰ تنها استثنا بود که به درخواست آمریکا صورت گرفت. هرچند شرایط تغییر کرده است، بازیگران همچنان همان‌ها هستند. حتی می‌توان گفت که آمریکا تا کنون، به‌جز تلاش جیمی کارتر برای آزادسازی گروگان‌های آمریکایی در تهران در سال ۱۹۸۰، به‌طور مستقیم ایران را هدف نظامی قرار نداده است. همچنین ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، که در عراق در سال ۲۰۲۰ و با توجیه ترامپ مبنی بر «تهدید قریب‌الوقوع» انجام شد، نمونه‌ای دیگر از این رویکرد است.

رهبر ایران علی خامنه‌ای در دیداری در تهران در روز یکشنبه سخنرانی می‌کند (خبرگزاری غرب آسیا - رویترز)

قدرت تصویر

امروزه، تصویر به عنصر مهمی برای نمایش پیروزی یا شکست تبدیل شده است. در عصر دیجیتال، تصویر خود پیام است، همان‌طور که فیلسوف فرانسوی، رژی دوبریه، اشاره می‌کند. تصویر امروز همپای توپ و هواپیما و جنگ سایبری حرکت می‌کند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، ماه گذشته تصویری منتشر کرد که نشان می‌داد دستور ترور حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، را صادر می‌کند. همچنین، هفته گذشته، از مرکز فرماندهی و کنترل وزارت دفاع اسرائیل، تصاویری از نتانیاهو در حال رهبری جنگ علیه ایران منتشر شد. در مقابل، ایران هم تصویری از سرتیپ امیر علی حاجی زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، در حال صدور دستور شلیک موشک به اسرائیل در اوایل اکتبر و طی عملیات «وعده صادق-۲» منتشر کرد. پس از آن، تصویری از آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، در حال اعطای نشان به حاجی زاده منتشر شد.

هنگام اجرای عملیات «وعده صادق-۲»، تصاویر موشک‌های ایرانی که در هوا پخش می‌شد، به‌طور زنده در رسانه‌ها نمایش داده شد. این تصاویر برای داخل اسرائیل نگران‌کننده بود، زیرا به دلیل کوچک بودن مساحت اسرائیل، صدمات قابل توجهی می‌توانست وارد شود. اما در پاسخ اخیر اسرائیل، چنین تصویری از نمایش قدرت وجود نداشت، هرچند وسعت و قدرت ابزارهای استفاده‌شده از سوی اسرائیل بسیار بیشتر بود. دلیل این تفاوت چیست؟

تصویری ماهواره‌ای گرفته شده توسط شرکت «پلانت لبز» خسارات وارده به تأسیسات نظامی پارچین در جنوب شرقی تهران را در تاریخ ۲۴ اکتبر نشان می‌دهد (رویترز)

حمایت پشت پرده

همواره باید به دنبال حامیان این درگیری‌ها بود. آمریکا نقشی عملیاتی در غزه و کنترلی در لبنان ایفا می‌کند. در غزه، اسرائیل با هدایت آمریکا و تحت نظارت‌های گاه محدود و گاه شدید واشنگتن عمل می‌کند. اما در لبنان، جنگ تحت هدایت اسرائیل با آزادی عملی بیشتری از سوی آمریکا پیش می‌رود. در سطح ژئوپلیتیکی و در رابطه با ایران، آمریکا با محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ای مواجه است که نمی‌تواند آن‌ها را نادیده بگیرد.

معادلات قدرت و بازدارندگی

در معادلات کنونی قدرت و بازدارندگی منطقه‌ای، پس از واکنش اخیر اسرائیل به ایران، نکات زیر قابل بررسی هستند:

در زمان جنگ، بازدارندگی از بین می‌رود و برای بازسازی آن، استفاده از خشونت تنها راه است. ایران نشان داده که می‌تواند به عمق اسرائیل حمله کند و اسرائیل نیز ثابت کرده که بازوی قدرتمندش به ایران می‌رسد. اما هنوز هیچ یک موفق به تثبیت معادلات بازدارندگی جدیدی نشده‌اند که آینده نظم منطقه‌ای را تعیین کند.

با واکنش اسرائیل، دینامیک جنگ در صحنه‌های لبنان و غزه دوباره فعال شده است، زیرا پس از هر پاسخ، اجراکننده در حالت دفاعی قرار می‌گیرد و منتظر واکنش طرف مقابل می‌ماند.

بنیامین نتانیاهو در جلسه امنیتی در وزارت دفاع در تل‌آویو در جریان حمله‌ای که آخر هفته گذشته ایران را هدف قرار داد (دفتر رسانه‌ای دولت اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)

ایران نمی‌تواند خود را ضعیف نشان دهد، زیرا ضعف به معنای دعوت از دشمن به حمله است. هنری کیسینجر گفته است که ضعف، تجاوز را جلب می‌کند؛ ازاین‌رو، ایران باید با اقدامات خود نشان دهد که قدرتمند است.

مبدأ «صبر استراتژیک» دیگر برای ایران با شرایط فعلی مطابقت ندارد، چرا که ایران در وضعیت بحرانی استراتژیک قرار دارد. اگر پاسخ دهد، مشکل ایجاد می‌شود و اگر پاسخ ندهد، ضعف نشان می‌دهد. گزارش‌ها حاکی از این است که اسرائیل در حمله اخیر خود، تمامی سامانه‌های دفاعی ایران را هدف قرار داده است که در صورت صحت، به اسرائیل امکان پرواز آزادانه در آسمان ایران را می‌دهد.

این شرایط برای اسرائیل هم صادق است. ضعف، حتی در حد تصور، برای اسرائیل مسئله‌ای مرگ و زندگی است. دیوید بن گوریون به موشه دایان گفت که اسرائیل با شکست در اولین جنگ سقوط می‌کند.

مشکل ایران در این است که هنگام پاسخ، تنها و بدون حمایت خارجی است، به‌ویژه پس از تضعیف نیروهای متحدش، مانند حزب‌الله. در مقابل، اسرائیل با حمایت کامل آمریکا واکنش نشان می‌دهد.

پایان دادن به چرخه پاسخ‌ها

پایان دادن به چرخه پاسخ‌ها و پاسخ به پاسخ، نیاز به ترتیب و شرایط خاصی دارد که همه طرف‌ها بتوانند آن را بپذیرند. به نظر می‌رسد که هنوز شرایط به این مرحله نرسیده است.