مانور دیپلماتیک اروپا؛ نامه به شورای امنیت دربارهٔ تجاوزات هسته‌ای ایران

مانور دیپلماتیک اروپا؛ نامه به شورای امنیت دربارهٔ تجاوزات هسته‌ای ایران
TT

مانور دیپلماتیک اروپا؛ نامه به شورای امنیت دربارهٔ تجاوزات هسته‌ای ایران

مانور دیپلماتیک اروپا؛ نامه به شورای امنیت دربارهٔ تجاوزات هسته‌ای ایران

سه قدرت اروپایی با ارسال نامه به شورای امنیت سازمان ملل متحد، جزئیات موارد نقض توافق توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ از سوی ایران را تشریح کردند، اقدامی که دیپلمات‌ها روز پنجشنبه اعلام کردند هدفش فشار بر تهران برای حل مسئله به‌صورت دیپلماتیک و جلوگیری از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، در پیام ارسال شده توسط بریتانیا، فرانسه و آلمان، تهدیدی صریح برای «بازگرداندن» تحریم‌های سازمان ملل مطرح نشده است، اما ذکر شده است که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که از توافق هسته‌ای حمایت می‌کند و اجازه بازگرداندن تحریم‌ها را می‌دهد، در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.
ایران در پیام خود موضع اروپایی را رد و اشاره کرد که رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، دونالد ترامپ، در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌های اقتصادی آمریکا را بر ایران بازگرداند و گفت که توافق، حقوق ایران برای گسترش فعالیت‌های هسته‌ای خود را تضمین می‌کند.
تلاش‌های بریتانیا، فرانسه و آلمان، که به‌طور غیررسمی به گروه (E3) معروف هستند، نیز این هفته در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمایان شد، جایی که این گروه علیرغم محافظه کاری ایالات متحده، موفق به تصویب قطعنامه‌ای انتقادی علیه ایران شد.
نامه این گروه به تاریخ ۳ ژوئن به گزارشی از آژانس در ماه گذشته اشاره کرد که در آن آمده بود پیشرفت هسته‌ای ایران از جمله اقداماتی برای گسترش ذخایر اورانیوم غنی‌شده بالا و نرخ تولید آن، توافق ۲۰۱۵ را نقض می‌کند.
توافقنامه منعقد شده با سه کشور اروپایی، چین، روسیه و ایالات متحده موسوم به برجام، توانایی ایران در غنی‌سازی اورانیوم را محدود می‌کند، فرآیندی که می‌تواند مواد مورد استفاده در ساخت سلاح‌های هسته‌ای را تولید کند. در مقابل، ایالات متحده، سازمان ملل و اتحادیه اروپا تحریم‌های اعمال‌شده بر ایران را لغو می‌کنند.
تنش‌ها با ایران از زمان حمله گروه حماس فلسطین که توسط ایران حمایت می‌شود به جنوب اسرائیل در ۷ اکتبر افزایش یافته است. گروه‌های دیگر هم‌پیمان با ایران نیز به اهداف آمریکایی، اسرائیلی و غربی حمله می‌کنند. تهران فعالیت‌های برنامه هسته‌ای خود را تسریع می‌کند و در عین حال توانایی آژانس را برای نظارت بر فعالیت‌هایش محدود می‌کند.
گروه E3 در پیامی اعلام کرد: «اوج‌گیری برنامه هسته‌ای ایران برجام را بی‌محتوا کرده و ارزش آن را در زمینه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای کاهش داده است».
سفیر ایران در سازمان ملل در پیامی به تاریخ ۵ ژوئن گفت: «تصمیم ایران برای اتخاذ تدابیر اصلاحی، در پاسخ به خروج غیرقانونی یکجانبه ایالات متحده و کاملاً با حقوق ذاتی خود سازگار است».
دیپلمات‌های غربی و منابع دیگر مطلع از پیام گفتند که هدف از آن تلاش برای افزایش فشار بر ایران در داخل شورای امنیت سازمان ملل و خریدن زمان برای حل دیپلماتیک قبل از انقضای قطعنامه سال آینده است که به کشورها اجازه بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را می‌دهد.
یک منبع مطلع از پیام گفت که هدف «ارزیابی پیشرفت هسته‌ای ایران است که غیرقابل قبول شده و شدت گرفته است و همچنین به منظور افزایش فشار در داخل شورای امنیت سازمان ملل است».
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، دربارهٔ اجرای توافق ۲۰۱۵ دو گزارش سالانه به شورا ارائه می‌دهد که معمولاً در ژوئن و دسامبر است. قرار است شورای امنیت گزارش بعدی او را در ۲۴ ژوئن بررسی کند.



نشست پکن؛ هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های ایران


وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
TT

نشست پکن؛ هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های ایران


وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  

نتایج نشست پکن میان معاونان وزیران امور خارجه روسیه، چین و ایران، نشان‌دهنده آغاز یک حرکت مشترک با هدف «هماهنگی زمانی» در مرحله‌ای دشوار و پیچیده است. این موضوع را یک دیپلمات روسی تأیید کرده است.

شرکت‌کنندگان در این نشست که اولین دیدار از این نوع محسوب می‌شود، بر هماهنگی مواضع برای مقابله با تحریم‌ها، رد هرگونه اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای و تلاش برای پیشبرد یک توافق سیاسی احتمالی با دولت آمریکا توافق کردند. این موضوع در چارچوب پیشنهاد مسکو برای میانجی‌گری در پرونده برنامه هسته‌ای ایران و در پی اعلام آمادگی واشنگتن برای آغاز روند مذاکرات مطرح شد.

به نظر می‌رسد مسکو که به طور فعال برای موفقیت این نشست سه‌جانبه تلاش کرده، قصد دارد موقعیت مذاکره‌ای خود با واشنگتن را تقویت کند. این تلاش در چارچوب گشایش به سوی یک گفت‌وگوی گسترده‌تر شامل پرونده اوکراین و سایر مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای از جمله برنامه هسته‌ای ایران صورت می‌گیرد.

بیانیه وزارت امور خارجه روسیه حاکی از رضایت مسکو از نتایج این نشست بود. در این دیدار، سرگئی ریابکوف، دیپلمات ارشد روسیه که مسئول پرونده‌های امنیت استراتژیک و مدیریت گفت‌وگو با واشنگتن است، شرکت داشت.

بر اساس این بیانیه، در این نشست «هماهنگی اقدامات برای کاهش تنش‌ها حول برنامه هسته‌ای ایران مورد بحث قرار گرفت و بر غیرقابل قبول بودن تهدیدات و استفاده از نیروی نظامی علیه تأسیسات انرژی هسته‌ای ایران تأکید شد.»

وزارت امور خارجه روسیه همچنین اعلام کرد که «رایزنی‌ها میان معاونان وزیران امور خارجه روسیه، چین و ایران بر روی برنامه اقدام جامع مشترک و هماهنگی اقدامات برای کاهش تنش‌های مصنوعی حول برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بود.»

روسیه، چین و ایران بر هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های علیه تهران توافق کردند (رویترز)

این بیانیه همچنین به ارزیابی دقیق سه طرف از «اقدامات غیرقانونی و نقض‌های متعدد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت توسط ایالات متحده و کشورهای اروپایی» اشاره کرد و بر غیرقابل قبول بودن تهدید، ارعاب و استفاده از نیروی نظامی علیه زیرساخت‌های انرژی هسته‌ای ایران تأکید کرد.

به گفته وزارت امور خارجه روسیه، این نشست همچنین به بررسی چشم‌انداز «یافتن راه‌حل‌های مذاکره‌ای پایدار و بلندمدت بر اساس ملاحظات متقابل و تعادل مطمئن منافع طرفین» پرداخت.

نشستی «موفق و مهم»

محسن بختیار، سفیر ایران در چین، در پلتفرم «ایکس» این نشست را «کاملاً موفق» توصیف کرد و گفت که این نشست راه را برای مقابله با «یک‌جانبه‌گرایی شکست‌خورده» ایالات متحده هموار می‌کند.

چین، ایران و روسیه در روز جمعه در جریان مذاکرات پکن خواستار لغو تحریم‌های علیه تهران شدند. این در حالی است که تلاش‌های دیپلماتیک فشرده‌ای توسط قدرت‌های بزرگ برای احیای توافق سال ۲۰۱۵ در جریان است و واشنگتن فشارهای شدیدی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌کند.

این مذاکرات در زمانی انجام شد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از زمان بازگشت به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵، تمایل خود را برای گفت‌وگو با تهران اعلام کرده است. ترامپ در سال ۲۰۱۸ و در دوره اول ریاست‌جمهوری خود به طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد.

با این حال، ترامپ تحریم‌های شدیدی علیه ایران اعمال کرد و ایران نیز با محکوم کردن «دورویی» ایالات متحده، به این اقدامات واکنش نشان داد.

بخشی از نشست سه‌جانبه روسیه، چین و ایران در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)

ورود روسیه به این پرونده از طریق پیشنهاد میانجی‌گری برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای ایران، نشان‌دهنده تغییر مهمی است که بیانگر این باور در کرملین است که روابط جدید با دولت ترامپ می‌تواند به یک «توافق جامع» در مورد مسائل مورد اختلاف دو کشور منجر شود.

کرملین اعلام کرده است که پرونده ایران یکی از چندین مسیر مذاکره‌ای است که مسکو و واشنگتن آماده آغاز گفت‌وگو درباره آن‌ها هستند. این مسیرها شامل درگیری در اوکراین، مسائل امنیت استراتژیک و موضوعات منطقه‌ای داغ می‌شوند.

برخی محافل روسیه معتقدند که مسکو ممکن است آماده ترسیم چارچوب یک «توافق جامع» با واشنگتن باشد که بر اساس احترام به منافع طرفین در پرونده‌های مطرح شده استوار است.

در این چارچوب، به نظر می‌رسد نشست پکن موقعیت مذاکره‌ای مسکو را تقویت کرده است. این موضوع در اظهارات سه طرف که از از سرگیری برنامه هسته‌ای ایران، رد سیاست فشار حداکثری واشنگتن و مقابله با پیامدهای تحریم‌ها سخن گفتند، منعکس شده است.

وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف و کاظم غریب‌آبادی، هشدار داد که «وضعیت بار دیگر در یک تقاطع حساس قرار دارد.»

وی افزود: «توافق جامع در مورد مسئله هسته‌ای ایران دستاورد مهمی است که از طریق گفت‌وگو و مذاکره به دست آمده است.» او هشدار داد که «تحریم‌های یک‌جانبه تنها به تشدید اختلافات منجر خواهد شد. گفت‌وگو و مذاکره تنها گزینه‌های موجود هستند.»

ما چائو شیوی، معاون وزیر امور خارجه چین، گفت که روسیه، چین و ایران در نشست پکن بر ضرورت لغو همه تحریم‌های غیرقانونی تأکید کردند.

وی افزود: «ایران و روسیه از چین به خاطر نقش سازنده‌اش و سازماندهی این نشست در پکن تشکر کردند.»

گفت‌وگویی عمیق

نماینده ایران «برخی کشورها» را به ایجاد «یک بحران غیرضروری» متهم کرد و تأکید کرد که نشستی «بسیار سازنده و مثبت» با همتایان روس و چینی‌اش برگزار شده است.

ما چائو شیوی، معاون وزیر امور خارجه چین، در یک کنفرانس خبری با همتایان روس و ایرانی‌اش اعلام کرد: «ما تبادل نظر عمیقی در مورد مسئله هسته‌ای و لغو تحریم‌ها انجام دادیم.»

وی افزود: «ما بر ضرورت پایان دادن به همه تحریم‌های یک‌جانبه غیرقانونی تأکید کردیم.» این اظهارات در بیانیه مشترک سه کشور که توسط پکن منتشر شد، منعکس شده است.

توافق سال ۲۰۱۵ میان تهران و واشنگتن، پاریس، لندن، برلین، مسکو و پکن، به لغو تحریم‌ها علیه ایران در ازای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای و تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران منجر شد.

با این حال، ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به تصمیم ترامپ به طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد و تحریم‌های شدیدی را علیه ایران اعمال کرد که اقتصاد این کشور را تحت فشار قرار داد.

تهران تا یک سال پس از خروج آمریکا به تعهدات خود پایبند بود، اما پس از آن شروع به کاهش تعهدات خود کرد. از آن زمان تاکنون تمام تلاش‌ها برای احیای این توافق با شکست مواجه شده است.

پس از ۱۰ سال از اجرای این توافق، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که اجرای توافق ۲۰۱۵ را تضمین می‌کرد، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.

برخی کشورها احتمال اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران پس از این تاریخ را رد نکرده‌اند.

ایران در ماه‌های اخیر چندین دور مذاکره با آلمان، فرانسه و بریتانیا در مورد برنامه هسته‌ای خود انجام داده است و همچنین سیاست‌های خود را با مسکو و پکن هماهنگ کرده تا با وضعیت موجود مقابله کند.

اولین واکنش اروپا به نشست پکن حاکی از برخورد مثبت اروپا با احتمال آغاز یک روند مذاکره‌ای برای حل اختلافات حول برنامه هسته‌ای ایران از طریق روش‌های صلح‌آمیز بود.

انور العنونی، سخنگوی خدمات خارجی اتحادیه اروپا، گفت که این اتحادیه از نشست سه‌جانبه روسیه، ایران و چین در مورد برنامه هسته‌ای ایران مطلع است و همچنان به ارتباطات در این زمینه باز است.

وی در یک نشست خبری در بروکسل افزود: «این سه کشور طرف‌های توافق هسته‌ای ایران هستند. هیچ جایگزین عملی‌ای برای حل دیپلماتیک وجود ندارد.»