بولتون در گفت‌وگو با «الشرق الاوسط»: واکنش ایران خسارت‌های سنگینی به اسرائیل وارد خواهد کرد

وی گفت که شکل این حمله میزان دخالت واشنگتن در یک جنگ باز در منطقه را مشخص می‌کند

جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا (AFP)
جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا (AFP)
TT

بولتون در گفت‌وگو با «الشرق الاوسط»: واکنش ایران خسارت‌های سنگینی به اسرائیل وارد خواهد کرد

جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا (AFP)
جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی آمریکا (AFP)

برخلاف اظهارات کاخ سفید مبنی بر اینکه خطر تشدید تنش بین ایران و اسرائیل و گسترش جنگ اجتناب ناپذیر نیست، جان بولتون مشاور سابق امنیت ملی ایالات متحده در اظهاراتی به «الشرق الاوسط» تأکید کرد که آنچه در حال حاضر شاهد آن هستیم در واقع درگیری گسترده بین اسرائیل و ایران در پی ترور فؤاد شکر از حزب‌الله در عمق خاک لبنان و ساعاتی بعد از آن ترور اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس در عمق خاک ایران است.
بولتون که یکی از شاهین‌های حزب جمهوری‌خواه آمریکا به حساب می‌آید، پیش‌بینی کرد که انتقام‌جویی ایران برای قتل هنیه مؤثر و قوی خواهد بود.
وی گفت: «اکنون پس از یک سلسله حوادثی که در حملات چند هفته گذشته در داخل عراق و هدف قرار دادن و کشتن فؤاد شکر، مرد شماره دو شبه نظامیان حزب‌الله و سپس ترور هنیه رخ داد، در واقع درگیری بین اسرائیل و ایران جریان دارد. و سؤال اینجا است که: ایران در پاسخ تلافی جویانه خود به اسرائیل چه اقدامی انجام خواهد داد؟»
بولتون ادامه داد: «باید بگویم که به نظر می‌رسد ایران کاری بسیار تأثیرگذار و مهم انجام خواهد داد که این امر در اقامه نماز رهبر ایران (علی خامنه‌ای) بر تابوت هنیه در مراسم بزرگی مشهود بود، علاوه بر این سخنانی که در آن متعهد به پاسخ تند شد. من معتقدم که این یک رویداد بسیار مهم خواهد بود و واکنش این بار با آنچه در آوریل گذشته رخ داد، زمانی که ایران ۳۲۰ موشک و پهپاد را بدون تأثیر قابل توجهی به سمت اسرائیل پرتاب کرد، متفاوت خواهد بود».

اسرائیل پدافند دفاعی خود را تقویت می‌کند

مشاور سابق امنیت ملی آمریکا توضیح داد که تهدیدهای ایران مبنی بر انتقام‌گیری قوی، اسرائیل را وادار می‌کند تا پدافند دفاعی خود را تقویت کند. اما باید ببینیم ایران چه خواهد کرد و اسرائیل چه واکنشی نشان خواهد داد.
وی گفت: «بار دیگر موضوع بسیار خطرناک خواهد بود زیرا وقتی ایران نتواند از افرادی مانند اسماعیل هنیه در تهران محافظت کند، این امر رهبر ایران را در شرمساری شدید قرار می‌دهد، بنابراین پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که واکنش ایران بسیار قوی خواهد بود».
بولتون در مورد شکل پاسخ و اینکه آیا با عوامل تهران در عراق، لبنان، سوریه و یمن هماهنگ شده است یا خیر، توضیح داد که شناخت دقیق شکل و میزان پاسخ ایران دشوار است، زیرا «حملات قبلی ایران علیه اسرائیل که شامل بیش از ۲۰۰ موشک بالستیک بود از جمله ۱۲۰ موشکی که به اسرائیل نرسید یا روی سکوی پرتاب منفجر شد یا قبل از رسیدن به هدف سقوط کرد، بنابراین در واقع حمله ای بود که به گونه ای طراحی شده بود که منجر به تشدید تنش نشود. اما ما باید در نظر بگیریم که اگر آن ۶۰ موشک بالستیک دیگر واقعاً به اهداف خود در داخل اسرائیل می‌رسیدند، چه اتفاقی می‌افتاد. من فکر نمی‌کنم ایران این بار بتواند عزت خود را زیر پا بگذارد و آنچه که اتفاق افتاده را نادیده بگیرد؛ بنابراین، من معتقدم که در این مرحله احتمال دارد که ایران پاسخ خطرناکی را با هدف قرار دادن اهدافی در اسرائیل انجام دهد که منجر به تلفات و خسارات زیادی شود».
بولتون در خصوص ارزیابی مقامات کاخ سفید مبنی بر اینکه گسترش درگیری اجتناب ناپذیر نیست، گفت: «من فکر می‌کنم که دولت آمریکا خواهان درگیری گسترده‌تر نیست، اما از دیدگاه اسرائیل، ارزیابی وضعیت این است که قبلاً وارد یک جنگ گسترده‌تر شده است. حزب‌الله شمال اسرائیل را با موشک بمباران می‌کند، شبه‌نظامیان حوثی ناوبری در دریای سرخ و مسیرهای تجاری بین‌المللی را تهدید می‌کنند، و شبه‌نظامیان در عراق و سوریه با حمایت ایران هر از چندگاهی حملاتی را انجام می‌دهند؛ بنابراین علیرغم تمایل ایالات متحده برای اجتناب از یک جنگ گسترده‌تر، من معتقدم که موضوع فراتر از تخمین‌های ایالات متحده است. من معتقدم که اسرائیل خود را از همه طرف محاصره می‌داند و فکر نمی‌کنم در این مرحله عقب‌نشینی کند».

زنی در کنار بیلبورد تبلیغاتی مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران و اسماعیل هنیه در میدان ولی عصر تهران راه می‌رود (AFP)

به تعویق انداختن مذاکرات

بولتون تأکید کرد که ترور هنیه که مذاکره کننده ارشد سیاسی جنبش حماس محسوب می‌شود، بر مذاکرات آتش‌بس که دولت بایدن از طریق آن به دنبال پیروزی سیاسی بود، تأثیر زیادی خواهد گذاشت.
وی گفت: «این مذاکرات با تأخیر قابل توجهی مواجه خواهد شد و باید اذعان داشت که این مذاکرات حتی به توافق نزدیک هم نبوده است زیرا مسائل اساسی همان گونه که بود باقی مانده است. سؤال اصلی این است که موضوع آتش‌بس تا چه زمانی می‌تواند بدون پاسخ به حالت تعلیق باقی بماند».
بولتون اعتراف کرد که پرزیدنت بایدن می‌خواست این مذاکرات را برای توقف جنگ در غزه و آزادی افراد بازداشت شده توسط حماس پیش ببرد تا به پیروزی سیاسی دست یابد که میراثی تاریخی برای او در دوران تصدی وی در کاخ سفید ایجاد کند که به نظر می‌رسد اتفاقات پی در پی امید او را برای رسیدن به این توافق بر باد داده است.
وی گفت: «من معتقدم بایدن به فشار برای این مذاکرات ادامه دهد، اما همچنین معتقدم که دو طرف (حماس و اسرائیل) هنوز تا رسیدن به توافق فاصله دارند».

ضعف نفوذ آمریکا

بولتون در خصوص از دست دادن نفوذ دولت آمریکا بر اسرائیل تأکید کرد که دولت آمریکا از طریق برخی کانال‌ها بر اسرائیلی‌ها و طرف‌های فلسطینی فشار شدید و مستمر وارد می‌کند.
بولتن در پاسخ به سؤالی در مورد اظهارات وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر عدم اطلاع کشورش از ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس و اینکه در این حمله شرکت نکرده است که آیا این امر به معنای ضعف و عدم نفوذ آمریکا بر اسرائیل است؟ پاسخ داد: «معتقدم اسرائیلی‌ها با توجه به تعداد هواداران تهران که در دولت بایدن کار می‌کردند و برخی از آن‌ها هنوز مشغول به کار هستند، به دولت آمریکا از برنامه‌های خود اطلاع ندادند زیرا می‌ترسیدند که اطلاعات درز یا به ایران منتقل شود. البته این منعکس کننده نفوذ ضعیف کاخ سفید بر اسرائیل در دوران بایدن است».

تماس نتانیاهو و بایدن

بولتون دربارهٔ تماس بین نتانیاهو و رئیس‌جمهور بایدن و میزان توانایی اسرائیل برای کشاندن ایالات متحده به یک جنگ آشکار در منطقه و سوق دادن واشینگتن به رویارویی مستقیم با ایران، گفت: «هدف اصلی گفت و گوی نتانیاهو با رئیس‌جمهور بایدن این است که او را از آنچه اسرائیل از تحرکات منطقه می‌داند و اقداماتی که اسرائیل در نظر دارد انجام دهد آگاه کند. فکر نمی‌کنم بایدن به مذاکرات آتش‌بس با حماس بپردازد، مذاکراتی که معتقدم پایان یافته است و به این زودی راهی برای مذاکره وجود نخواهد داشت. من معتقد نیستم که قصد دخالت ایالات متحده در هیچ تحرک فعلی وجود داشته باشد. اما موضوع تا حد زیادی به آنچه ایران انجام خواهد داد بستگی دارد و تا زمانی که ما شکل واکنش ایران را ندانیم، دانستن مسیرهای آینده واشنگتن دشوار است».
بولتون همچنین دربارهٔ تأثیر حمله اسرائیل به هنیه، بر سازوکارهای رئیس‌جمهور جدید ایران که از او به عنوان یک اصلاح طلب و تشویق کننده ارتباط با غرب یاد می‌شود، گفت: «فکر نمی‌کنم ترور اسماعیل هنیه تأثیر مهمی بر دستور کار رئیس‌جمهور جدید ایران و توانایی او برای انجام مذاکرات دیپلماتیک با غرب داشته باشد. چون هدف ترور هنیه بود و او را در مکان مناسبی برای اجرای نقشه ترور پیدا کردند. از سوی دیگر، این رهبر ایران است که تصمیم‌گیری می‌کند و بنابراین رئیس‌جمهور جدید ایران صرفاً مجری سیاست‌های تعیین‌شده در مسائل امنیت ملی از سوی رهبر است».

ایران با ترامپ یا هریس

بولتون در مورد شکل سیاست‌های آمریکا در قبال ایران، در دوره جدید پیش رو په با روی کارآمدن ترامپ یا کامالا هریس، گفت: «من در هیچ‌یک از این دولت‌ها مشارکت نخواهم کرد، اما نظر من این است که تا زمانی که افراد موجود در قدرت برکنار نشوند، صلح و ثباتی در خاورمیانه وجود نخواهد داشت. رژیم آیت الله‌ها تهدید اصلی صلح و امنیت است و تا زمانی که مردم ایران نتوانند حکومت را کنترل کنند، باید منتظر ناآرامی‌های بیشتری باشیم. فکر می‌کنم ترامپ و هریس هم در این مورد توافق نظر دارند. ترامپ مطمئناً حاضر نیست آنچه را که لازم است برای کمک به مردم ایران برای سرنگونی دولت انجام دهد، اگرچه دولت در تهران از محبوبیت کمتری نسبت به زمان ریاست جمهوری ترامپ برخوردار شده است، اما نمی‌دانم دولت هریس چگونه با ایران برخورد خواهد کرد».



ایران و اسرائیل: تقابل پاسخ‌ها و معادلات قدرت و بازدارندگی

تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)
تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)
TT

ایران و اسرائیل: تقابل پاسخ‌ها و معادلات قدرت و بازدارندگی

تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)
تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)

آمریکا همیشه کار درست را انجام می‌دهد، اما پس از تجربه تمامی گزینه‌های دیگر. این سخن وینستون چرچیل درباره آمریکاست که به‌خوبی به وضعیت کنونی درگیری ایران و اسرائیل از زمان انقلاب ایران در اواخر دهه ۱۹۷۰ می‌پردازد. اسرائیل و ایران از تمام راه‌های مختلف در این نبرد استفاده کرده‌اند؛ از جنگ نیابتی و عملیات اطلاعاتی تا تقابل مستقیم. همکاری ایران و اسرائیل در ماجرای ایران-کنترا در دهه ۱۹۸۰ تنها استثنا بود که به درخواست آمریکا صورت گرفت. هرچند شرایط تغییر کرده است، بازیگران همچنان همان‌ها هستند. حتی می‌توان گفت که آمریکا تا کنون، به‌جز تلاش جیمی کارتر برای آزادسازی گروگان‌های آمریکایی در تهران در سال ۱۹۸۰، به‌طور مستقیم ایران را هدف نظامی قرار نداده است. همچنین ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، که در عراق در سال ۲۰۲۰ و با توجیه ترامپ مبنی بر «تهدید قریب‌الوقوع» انجام شد، نمونه‌ای دیگر از این رویکرد است.

رهبر ایران علی خامنه‌ای در دیداری در تهران در روز یکشنبه سخنرانی می‌کند (خبرگزاری غرب آسیا - رویترز)

قدرت تصویر

امروزه، تصویر به عنصر مهمی برای نمایش پیروزی یا شکست تبدیل شده است. در عصر دیجیتال، تصویر خود پیام است، همان‌طور که فیلسوف فرانسوی، رژی دوبریه، اشاره می‌کند. تصویر امروز همپای توپ و هواپیما و جنگ سایبری حرکت می‌کند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، ماه گذشته تصویری منتشر کرد که نشان می‌داد دستور ترور حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، را صادر می‌کند. همچنین، هفته گذشته، از مرکز فرماندهی و کنترل وزارت دفاع اسرائیل، تصاویری از نتانیاهو در حال رهبری جنگ علیه ایران منتشر شد. در مقابل، ایران هم تصویری از سرتیپ امیر علی حاجی زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، در حال صدور دستور شلیک موشک به اسرائیل در اوایل اکتبر و طی عملیات «وعده صادق-۲» منتشر کرد. پس از آن، تصویری از آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، در حال اعطای نشان به حاجی زاده منتشر شد.

هنگام اجرای عملیات «وعده صادق-۲»، تصاویر موشک‌های ایرانی که در هوا پخش می‌شد، به‌طور زنده در رسانه‌ها نمایش داده شد. این تصاویر برای داخل اسرائیل نگران‌کننده بود، زیرا به دلیل کوچک بودن مساحت اسرائیل، صدمات قابل توجهی می‌توانست وارد شود. اما در پاسخ اخیر اسرائیل، چنین تصویری از نمایش قدرت وجود نداشت، هرچند وسعت و قدرت ابزارهای استفاده‌شده از سوی اسرائیل بسیار بیشتر بود. دلیل این تفاوت چیست؟

تصویری ماهواره‌ای گرفته شده توسط شرکت «پلانت لبز» خسارات وارده به تأسیسات نظامی پارچین در جنوب شرقی تهران را در تاریخ ۲۴ اکتبر نشان می‌دهد (رویترز)

حمایت پشت پرده

همواره باید به دنبال حامیان این درگیری‌ها بود. آمریکا نقشی عملیاتی در غزه و کنترلی در لبنان ایفا می‌کند. در غزه، اسرائیل با هدایت آمریکا و تحت نظارت‌های گاه محدود و گاه شدید واشنگتن عمل می‌کند. اما در لبنان، جنگ تحت هدایت اسرائیل با آزادی عملی بیشتری از سوی آمریکا پیش می‌رود. در سطح ژئوپلیتیکی و در رابطه با ایران، آمریکا با محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ای مواجه است که نمی‌تواند آن‌ها را نادیده بگیرد.

معادلات قدرت و بازدارندگی

در معادلات کنونی قدرت و بازدارندگی منطقه‌ای، پس از واکنش اخیر اسرائیل به ایران، نکات زیر قابل بررسی هستند:

در زمان جنگ، بازدارندگی از بین می‌رود و برای بازسازی آن، استفاده از خشونت تنها راه است. ایران نشان داده که می‌تواند به عمق اسرائیل حمله کند و اسرائیل نیز ثابت کرده که بازوی قدرتمندش به ایران می‌رسد. اما هنوز هیچ یک موفق به تثبیت معادلات بازدارندگی جدیدی نشده‌اند که آینده نظم منطقه‌ای را تعیین کند.

با واکنش اسرائیل، دینامیک جنگ در صحنه‌های لبنان و غزه دوباره فعال شده است، زیرا پس از هر پاسخ، اجراکننده در حالت دفاعی قرار می‌گیرد و منتظر واکنش طرف مقابل می‌ماند.

بنیامین نتانیاهو در جلسه امنیتی در وزارت دفاع در تل‌آویو در جریان حمله‌ای که آخر هفته گذشته ایران را هدف قرار داد (دفتر رسانه‌ای دولت اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)

ایران نمی‌تواند خود را ضعیف نشان دهد، زیرا ضعف به معنای دعوت از دشمن به حمله است. هنری کیسینجر گفته است که ضعف، تجاوز را جلب می‌کند؛ ازاین‌رو، ایران باید با اقدامات خود نشان دهد که قدرتمند است.

مبدأ «صبر استراتژیک» دیگر برای ایران با شرایط فعلی مطابقت ندارد، چرا که ایران در وضعیت بحرانی استراتژیک قرار دارد. اگر پاسخ دهد، مشکل ایجاد می‌شود و اگر پاسخ ندهد، ضعف نشان می‌دهد. گزارش‌ها حاکی از این است که اسرائیل در حمله اخیر خود، تمامی سامانه‌های دفاعی ایران را هدف قرار داده است که در صورت صحت، به اسرائیل امکان پرواز آزادانه در آسمان ایران را می‌دهد.

این شرایط برای اسرائیل هم صادق است. ضعف، حتی در حد تصور، برای اسرائیل مسئله‌ای مرگ و زندگی است. دیوید بن گوریون به موشه دایان گفت که اسرائیل با شکست در اولین جنگ سقوط می‌کند.

مشکل ایران در این است که هنگام پاسخ، تنها و بدون حمایت خارجی است، به‌ویژه پس از تضعیف نیروهای متحدش، مانند حزب‌الله. در مقابل، اسرائیل با حمایت کامل آمریکا واکنش نشان می‌دهد.

پایان دادن به چرخه پاسخ‌ها

پایان دادن به چرخه پاسخ‌ها و پاسخ به پاسخ، نیاز به ترتیب و شرایط خاصی دارد که همه طرف‌ها بتوانند آن را بپذیرند. به نظر می‌رسد که هنوز شرایط به این مرحله نرسیده است.