بغداد: ایران خواهان جنگ نیست و دیپلماسی را ترجیح می‌دهد

مسئول دولتی: حضور لبنانی‌ها در عراق موقت است

ائتلاف «چارچوب هماهنگی» در یکی از جلسات خود در بغداد (ایکس)
ائتلاف «چارچوب هماهنگی» در یکی از جلسات خود در بغداد (ایکس)
TT

بغداد: ایران خواهان جنگ نیست و دیپلماسی را ترجیح می‌دهد

ائتلاف «چارچوب هماهنگی» در یکی از جلسات خود در بغداد (ایکس)
ائتلاف «چارچوب هماهنگی» در یکی از جلسات خود در بغداد (ایکس)

دولت عراق اعلام کرد که نمی‌خواهد بخشی از جنگ بین اسرائیل و حزب‌الله لبنان باشد. این در حالی است که عراق همچنان صدها پناهنده لبنانی را می‌پذیرد و کمک‌های پزشکی و غذایی ارائه می‌دهد.

سهبان ملا جیاد، مشاور نخست‌وزیر عراق در امور سیاسی، روز شنبه گفت: «دولت عراق از توقف حملات اسرائیل به غزه و اعلام آتش‌بس که از 7 اکتبر 2023 آغاز شده، حمایت کرده است.»

جیاد توضیح داد که بغداد به دنبال محدود کردن جنگ بین اسرائیل و حماس و یافتن راه‌حلی بوده است. او افزود: «اسرائیل تلاش کرد ایران را به جنگ بکشاند، اما ایران با دیدن حمایت آمریکا و غرب از اسرائیل، از افتادن در این دام خودداری کرد.»

او اشاره کرد که «ایران که خواهان جنگ نیست، باید از راه‌حل دیپلماتیک حمایت کند.» وی افزود: «به گروه‌های عراقی فشار وارد شد و آن‌ها نیز موضع را درک کردند. حمله‌ای که علیه اسرائیل انجام دادند محدود بود و به‌عنوان پیامی از همبستگی با فلسطینی‌ها و لبنانی‌ها فرستاده شد.»

در مورد پناهجویان لبنانی در عراق، جیاد تأیید کرد که «حدود 10 هزار مهاجر لبنانی در حال حاضر در عراق هستند» و افزود که «حضور آن‌ها موقت است و درگیری‌ها در لبنان به زودی به پایان خواهد رسید.»

در همین حال، گروه‌های مسلح که خود را «گروه‌های مقاومت اسلامی» می‌نامند، همچنان اهدافی در داخل اسرائیل را هدف قرار می‌دهند.

عکس آرشیویی از پرتاب یک پهپاد که توسط «گروه‌های مقاومت اسلامی» در عراق منتشر شده است و در ویدیویی در «تلگرام» به نمایش درآمده است

پیام آمریکا

یک منبع عراقی مطلع اعلام کرد که پیامی کوتاه از سوی آمریکا از طریق واسطه‌های عراقی به تهران ارسال شده است که بر سه نکته تمرکز دارد.

این منبع اظهار کرد که «پیام آمریکا که از طریق واسطه‌های عراقی به ایران ارسال شد، بر آرام‌سازی وضعیت و جلوگیری از تشدید تنش در خاورمیانه تأکید داشت و هشدار داد که هرگونه حمله به منافع آمریکا با پاسخ مواجه خواهد شد و آمریکا تمایلی به جنگ مستقیم با ایران ندارد، و از ایران خواسته شد که از حمایت از تنش‌ها در لبنان و سایر مناطق خودداری کند.»

این منبع اضافه کرد که «این پیام نکته جدیدی نداشت و محتوای پیام‌های قبلی را تکرار کرده است.» ایران در پاسخ به پیام مشابهی از سوی آمریکا تأکید کرده بود که در صورت حمله، از خود دفاع خواهد کرد.

منبع یادآور شد که «ترور یحیی السنوار، رهبر حماس، قواعد بازی در منطقه را تغییر داده است و به نظر می‌رسد واشنگتن برای هرگونه مذاکرات غیرمستقیم با تهران منتظر واکنش اسرائیل است، اما نگران است که این واکنش از خطوط قرمز عبور کرده و به افزایش تنش‌ها در منطقه منجر شود.»

وزرای خارجه عراق، فؤاد حسین، و ایران، عباس عراقچی، در کنفرانس خبری در بغداد مشغول گفت‌وگو هستند (ا.ف.پ)

تأمین مرزها

در همین حال، اتحادیه اروپا روز شنبه تأیید کرد که عراق در زمینه استفاده از تجهیزات و آموزش برای تأمین مرزهای خود پیشرفت کرده است.

توماس سیلر، سفیر اتحادیه اروپا در عراق، گفت: «ارزیابی کار بر روی مرزها و مدیریت آن‌ها نشان می‌دهد که عراق پیشرفت زیادی داشته است، نه تنها در زمینه تجهیزات، بلکه همچنین از طریق آموزش افراد و تمرکز بر آن‌ها.»

او اضافه کرد: «مرزهای عراق بسیار بزرگ و طولانی هستند و با استفاده از تجهیزات جدید و مدرن و با دیجیتالی کردن و خودکارسازی، می‌توانیم بر مناطق اولویت‌دار تمرکز کنیم.»

سیلر توضیح داد که «دولت عراق، فرماندهی مرزبانی و نهادهای مرتبط با این حوزه با تمام توان و تلاش در حال کار بر روی کنترل و مدیریت بهتر مرزها هستند.»



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.