ایران و اسرائیل: تقابل پاسخ‌ها و معادلات قدرت و بازدارندگی

ایران پس از حمله به متحدانش تنها مانده است؛ اما تل‌آویو با اطمینان از حمایت واشنگتن واکنش نشان می‌دهد

تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)
تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)
TT

ایران و اسرائیل: تقابل پاسخ‌ها و معادلات قدرت و بازدارندگی

تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)
تصویری که ارتش اسرائیل از یکی از جنگنده‌های خود پس از حملات هوایی به ایران در روز شنبه منتشر کرده است (ارتش اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)

آمریکا همیشه کار درست را انجام می‌دهد، اما پس از تجربه تمامی گزینه‌های دیگر. این سخن وینستون چرچیل درباره آمریکاست که به‌خوبی به وضعیت کنونی درگیری ایران و اسرائیل از زمان انقلاب ایران در اواخر دهه ۱۹۷۰ می‌پردازد. اسرائیل و ایران از تمام راه‌های مختلف در این نبرد استفاده کرده‌اند؛ از جنگ نیابتی و عملیات اطلاعاتی تا تقابل مستقیم. همکاری ایران و اسرائیل در ماجرای ایران-کنترا در دهه ۱۹۸۰ تنها استثنا بود که به درخواست آمریکا صورت گرفت. هرچند شرایط تغییر کرده است، بازیگران همچنان همان‌ها هستند. حتی می‌توان گفت که آمریکا تا کنون، به‌جز تلاش جیمی کارتر برای آزادسازی گروگان‌های آمریکایی در تهران در سال ۱۹۸۰، به‌طور مستقیم ایران را هدف نظامی قرار نداده است. همچنین ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، که در عراق در سال ۲۰۲۰ و با توجیه ترامپ مبنی بر «تهدید قریب‌الوقوع» انجام شد، نمونه‌ای دیگر از این رویکرد است.

رهبر ایران علی خامنه‌ای در دیداری در تهران در روز یکشنبه سخنرانی می‌کند (خبرگزاری غرب آسیا - رویترز)

قدرت تصویر

امروزه، تصویر به عنصر مهمی برای نمایش پیروزی یا شکست تبدیل شده است. در عصر دیجیتال، تصویر خود پیام است، همان‌طور که فیلسوف فرانسوی، رژی دوبریه، اشاره می‌کند. تصویر امروز همپای توپ و هواپیما و جنگ سایبری حرکت می‌کند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، ماه گذشته تصویری منتشر کرد که نشان می‌داد دستور ترور حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، را صادر می‌کند. همچنین، هفته گذشته، از مرکز فرماندهی و کنترل وزارت دفاع اسرائیل، تصاویری از نتانیاهو در حال رهبری جنگ علیه ایران منتشر شد. در مقابل، ایران هم تصویری از سرتیپ امیر علی حاجی زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، در حال صدور دستور شلیک موشک به اسرائیل در اوایل اکتبر و طی عملیات «وعده صادق-۲» منتشر کرد. پس از آن، تصویری از آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، در حال اعطای نشان به حاجی زاده منتشر شد.

هنگام اجرای عملیات «وعده صادق-۲»، تصاویر موشک‌های ایرانی که در هوا پخش می‌شد، به‌طور زنده در رسانه‌ها نمایش داده شد. این تصاویر برای داخل اسرائیل نگران‌کننده بود، زیرا به دلیل کوچک بودن مساحت اسرائیل، صدمات قابل توجهی می‌توانست وارد شود. اما در پاسخ اخیر اسرائیل، چنین تصویری از نمایش قدرت وجود نداشت، هرچند وسعت و قدرت ابزارهای استفاده‌شده از سوی اسرائیل بسیار بیشتر بود. دلیل این تفاوت چیست؟

تصویری ماهواره‌ای گرفته شده توسط شرکت «پلانت لبز» خسارات وارده به تأسیسات نظامی پارچین در جنوب شرقی تهران را در تاریخ ۲۴ اکتبر نشان می‌دهد (رویترز)

حمایت پشت پرده

همواره باید به دنبال حامیان این درگیری‌ها بود. آمریکا نقشی عملیاتی در غزه و کنترلی در لبنان ایفا می‌کند. در غزه، اسرائیل با هدایت آمریکا و تحت نظارت‌های گاه محدود و گاه شدید واشنگتن عمل می‌کند. اما در لبنان، جنگ تحت هدایت اسرائیل با آزادی عملی بیشتری از سوی آمریکا پیش می‌رود. در سطح ژئوپلیتیکی و در رابطه با ایران، آمریکا با محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ای مواجه است که نمی‌تواند آن‌ها را نادیده بگیرد.

معادلات قدرت و بازدارندگی

در معادلات کنونی قدرت و بازدارندگی منطقه‌ای، پس از واکنش اخیر اسرائیل به ایران، نکات زیر قابل بررسی هستند:

در زمان جنگ، بازدارندگی از بین می‌رود و برای بازسازی آن، استفاده از خشونت تنها راه است. ایران نشان داده که می‌تواند به عمق اسرائیل حمله کند و اسرائیل نیز ثابت کرده که بازوی قدرتمندش به ایران می‌رسد. اما هنوز هیچ یک موفق به تثبیت معادلات بازدارندگی جدیدی نشده‌اند که آینده نظم منطقه‌ای را تعیین کند.

با واکنش اسرائیل، دینامیک جنگ در صحنه‌های لبنان و غزه دوباره فعال شده است، زیرا پس از هر پاسخ، اجراکننده در حالت دفاعی قرار می‌گیرد و منتظر واکنش طرف مقابل می‌ماند.

بنیامین نتانیاهو در جلسه امنیتی در وزارت دفاع در تل‌آویو در جریان حمله‌ای که آخر هفته گذشته ایران را هدف قرار داد (دفتر رسانه‌ای دولت اسرائیل - خبرگزاری فرانسه)

ایران نمی‌تواند خود را ضعیف نشان دهد، زیرا ضعف به معنای دعوت از دشمن به حمله است. هنری کیسینجر گفته است که ضعف، تجاوز را جلب می‌کند؛ ازاین‌رو، ایران باید با اقدامات خود نشان دهد که قدرتمند است.

مبدأ «صبر استراتژیک» دیگر برای ایران با شرایط فعلی مطابقت ندارد، چرا که ایران در وضعیت بحرانی استراتژیک قرار دارد. اگر پاسخ دهد، مشکل ایجاد می‌شود و اگر پاسخ ندهد، ضعف نشان می‌دهد. گزارش‌ها حاکی از این است که اسرائیل در حمله اخیر خود، تمامی سامانه‌های دفاعی ایران را هدف قرار داده است که در صورت صحت، به اسرائیل امکان پرواز آزادانه در آسمان ایران را می‌دهد.

این شرایط برای اسرائیل هم صادق است. ضعف، حتی در حد تصور، برای اسرائیل مسئله‌ای مرگ و زندگی است. دیوید بن گوریون به موشه دایان گفت که اسرائیل با شکست در اولین جنگ سقوط می‌کند.

مشکل ایران در این است که هنگام پاسخ، تنها و بدون حمایت خارجی است، به‌ویژه پس از تضعیف نیروهای متحدش، مانند حزب‌الله. در مقابل، اسرائیل با حمایت کامل آمریکا واکنش نشان می‌دهد.

پایان دادن به چرخه پاسخ‌ها

پایان دادن به چرخه پاسخ‌ها و پاسخ به پاسخ، نیاز به ترتیب و شرایط خاصی دارد که همه طرف‌ها بتوانند آن را بپذیرند. به نظر می‌رسد که هنوز شرایط به این مرحله نرسیده است.



هشدار آمریکا به ایران: هر تلاش برای ترور ترامپ «اقدام جنگی» خواهد بود

نیروهای امنیتی در حال کمک به دونالد ترامپ، نامزد پیشین جمهوری‌خواه، برای پایین آمدن از صحنه در یک رویداد انتخاباتی در باتلر (عکس از آسوشیتد پرس)
نیروهای امنیتی در حال کمک به دونالد ترامپ، نامزد پیشین جمهوری‌خواه، برای پایین آمدن از صحنه در یک رویداد انتخاباتی در باتلر (عکس از آسوشیتد پرس)
TT

هشدار آمریکا به ایران: هر تلاش برای ترور ترامپ «اقدام جنگی» خواهد بود

نیروهای امنیتی در حال کمک به دونالد ترامپ، نامزد پیشین جمهوری‌خواه، برای پایین آمدن از صحنه در یک رویداد انتخاباتی در باتلر (عکس از آسوشیتد پرس)
نیروهای امنیتی در حال کمک به دونالد ترامپ، نامزد پیشین جمهوری‌خواه، برای پایین آمدن از صحنه در یک رویداد انتخاباتی در باتلر (عکس از آسوشیتد پرس)

آمریکا به ایران هشدار داد که هرگونه تلاش برای ترور ترامپ «اقدامی جنگی» تلقی خواهد شد.

یک مقام آمریکایی اعلام کرد که ایالات متحده به دولت ایران هشدار داده که باید تمام توطئه‌ها علیه دونالد ترامپ، نامزد جمهوری‌خواه را متوقف کند. آمریکا هرگونه تلاش برای ترور او را اقدامی جنگی می‌داند.

این مقام که نخواست نامش فاش شود، گفت که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، به طور منظم در جریان تهدیدات قرار می‌گیرد و به تیم خود دستور داده تا با توطئه‌های ایران علیه آمریکایی‌ها مقابله کنند.

این مقام همچنین افزود که مقام‌های ارشد آمریکایی به دستور بایدن پیام‌هایی به سطوح بالای دولت ایران ارسال کرده‌اند و به تهران هشدار داده‌اند که باید همه توطئه‌ها علیه ترامپ و سایر مقامات سابق آمریکایی را متوقف کند.

وی تأکید کرد که به ایران اطلاع داده شده است که هرگونه تلاش برای ترور ترامپ به‌عنوان اقدامی جنگی تلقی خواهد شد.

ایران مداخله در امور آمریکا را رد کرده و آمریکا را متهم می‌کند که دهه‌ها در امور داخلی ایران دخالت کرده است. به عنوان مثال، ایران به کودتای سال ۱۹۵۳ علیه نخست‌وزیر وقت و ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، در حمله پهپادی آمریکا در سال ۲۰۲۰ اشاره می‌کند.

در ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور حمله‌ای هوایی را صادر کرد که منجر به کشته شدن قاسم سلیمانی شد. اطلاعاتی به دست آمریکا رسیده بود که سلیمانی قصد انجام حملاتی قریب‌الوقوع علیه دیپلمات‌ها و نیروهای آمریکایی در عراق، لبنان، سوریه و دیگر نقاط خاورمیانه را داشت.

ترامپ، که اکنون در تلاش است تا پس از شکست در انتخابات ۲۰۲۰ دوباره به کاخ سفید بازگردد، قرار است در انتخابات ۵ نوامبر با کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور، روبرو شود.

کمپین ترامپ در ۲۴ سپتامبر اعلام کرد که مقامات اطلاعاتی آمریکا به او درباره تهدیدات ایران اطلاع داده‌اند.

کاخ سفید اعلام کرده است که ایالات متحده سال‌ها تهدیدات ایران علیه ترامپ را از نزدیک دنبال می‌کند و هشدار داده که اگر ایران به هر شهروند آمریکایی حمله کند، با «عواقب شدیدی» روبرو خواهد شد.

سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، شان سافیت، گفت: «ما این موضوع را یک مسئله مهم امنیت ملی می‌دانیم و به شدت تهدیدات ایران را محکوم می‌کنیم. اگر ایران به هر یک از شهروندان ما، چه کسانی که در حال حاضر خدمت می‌کنند و چه افرادی که پیش از این خدمت کرده‌اند، حمله کند، با عواقب شدیدی مواجه خواهد شد.»

او همچنین افزود که نهادهای مسئول به طور پیوسته اطلاعات جدید را به تیم امنیتی ترامپ ارائه می‌دهند.

سافیت ادامه داد: «علاوه بر این، بایدن دستور داده است که سرویس مخفی آمریکا تمام منابع و امکانات لازم را برای مقابله با این تهدیدات علیه ترامپ فراهم کند.»