اهواز: حکایت نتایج اندوهبار فاجعه‌های‌ زیست‌محیطی

اهواز: حکایت نتایج اندوهبار فاجعه‌های‌ زیست‌محیطی
TT

اهواز: حکایت نتایج اندوهبار فاجعه‌های‌ زیست‌محیطی

اهواز: حکایت نتایج اندوهبار فاجعه‌های‌ زیست‌محیطی

بدون شک اهواز نمونه‌ای عیان از فاجعه‌های زیست محیطی و اجتماعی است که پروژه‌های انتقال آب به دشت‌های مرکزی ایران به بار آورده است؛ جغرافیایی که اینک نماد اعتراض به تشنگی و اعتراض به گردوغبار به شمار می‌آید روزگاری نه چندان دور موطن پر آب‌ترین رودخانه‌های ایران بود. سه دهه‌ی قبل برآورد می‌شد که دو سوم حجم آب شیرین روان ایران در اهواز جریان دارد. رودخانه‌های کارون، کرخه، مارون، جراحی، زهره، دز، جرجر و شاوور حجمی معادل ۶۰ میلیارد متر مکعب آب را در دوران پر آبی و حجمی معادل ۴۰ میلیارد متر مکعب آب را در دوران کم آبی به دشت اهواز حمل می‌کردند. بر همین اساس هم اهواز انبار غله‌ی خوزستان بود؛ حدود ۱۰ میلیون نخل در آن وجود داشت؛ معادل نیمی از آبزیان ایران در آن تولید می‌شد.

در طی سی سال گذشته همین استان میزبان ۶۷ سد بزرگ و کوچک و شش طرح بزرگ انتقال آب بوده است. تنها در حوزه‌ی سد سازی حجم مخزن سدهای ساخته شده در اهواز بیش از ۴۵ میلیارد متر مکعب است. پروژه‌های انتقال آب برای انتقال آبی به حجم ۸ میلیارد متر مکعب در سال طراحی شده‌اند و مقصد همه‌ی آن‌ها استان‌های مرکز ایران و قم است.

یک فعال محیط زیست در اهواز در این زمینه می گوید: «جالب آن جاست که اغلب طرح‌های سدسازی و انتقال آب انجام گرفته در این استان فاقد مجوز محیط زیستی به عنوان یک مجوز ضروری برای انجام چنین کارهایی هستند؛ اما باز انجام می‌گیرند».

حالا زمین‌های اهواز که روزگاری یکی از جهانگردان مسلمان از انبوه نخل‌های آن شگفت زده شده بود تبدیل به بزرگ‌ترین منبع گرد و غبار در کشور شده است. میلیون‌ها نخل به دلیل نبود آب مرده‌اند و بر اساس منابع رسمی تعداد نخل‌های اهواز اکنون کمتر از ۴ میلیون نخل است که آن‌ها هم در نوبت مرگ قرار دارند. تولید آبزیان در این استان به ۳۰ درصد کاهش یافته و باز هم در سراشیبی کاهش است. صدها هزار هکتار از زمین‌هایی که روزگاری به طلا تشبیه می‌شدند حالا برهوت شده‌اند.

این همه باعث برآمدن بحران‌های عجیبی در این استان شده است. اهواز بزرگ‌ترین جمعیت حاشیه نشین را در ایران دارد؛ اعتیاد در بالاترین حد خود قرار دارد؛ بیکاری بیداد می‌کند و صد البته پزشکان از آغاز سونامی بیماری‌هایی همچون آسم و سرطان در این استان سخن می‌گویند؛ میانگین سرطان در اهواز در برخی گزارش‌ها چهار برابر ایران است.

همزمان اهواز خاستگاه بزرگ‌ترین اعتراضات زیست محیطی کشور و نقطه‌ی شروع مهم‌ترین اعتراضات به بحران آب بوده است؛ اعتراضاتی که از یک دهه‌ی پیش آغاز شده‌اند و سر کاهش ندارند.

;فعال محیط زیست که نخواست نامش منتشر شود خاطر نشان کرد «نکته‌ی جالب درباره‌ی بحران آب در اهواز این است که همه می‌دانند که بحران بزرگی دارد رخ می‌دهد؛ همه تاکید دارند که برخی کارها از جمله سدسازی و‌ پروژه‌های انتقال آب سبب‌ساز این بحران هستند و باید آن‌ها را متوقف کرد. اما همه‌چیز در سطح حرف‌های بی‌پایه باقی می‌ماند و هیچ کاری برای توقف آن‌ کارها انجام نمی‌شود». به گفته فعال محیط زیست «انگار که همه دارند پروژه‌ای را برای مرگ طبیعت در اهواز به پیش می‌برند؛ یک پروژه‌ی تمام عیار برای نسل کشی».



نخل های تشنه آب در جنوب عراق

نخل های تشنه آب در جنوب عراق
TT

نخل های تشنه آب در جنوب عراق

نخل های تشنه آب در جنوب عراق

علی حسین نخلکار عراقی در منطقه فاو در جنوب در نخلستان بزرگ پرسه می زند. همه نخل ها خشک شده اند.
خاطره روزهای طلایی نخلستان های پربار برای علی حسین زنده می شود و اینکه این نخلستان ها رزق و روزی اهالی منطقه بودند.
او اضافه می کند «خاطرات آن دوره فراموش نشدنی و وصف نشدنی است. آخر چه بگویم. اینجا نخلستان ها زیبا و پربار و این نخل ها آباد بودند. اما حالا از آن روزها و آن نخل ها فقط این ریشه های خشک باقی مانده و خاطراتم».


شبه جزیره فاو، پیوندگاه دجله و فرات در جنوب عراق روزی پر از درختان نخل و حنا بود و عراق را به یکی از تولید کنندگان بزرگ خرما در دنیا تبدیل کرد.
فاو که در کرانه جلگه شط العرب نزدیک خلیج قرار دارد از ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ جبهه مقدم جنگ ایران و عراق بود و بخش های گسترده این منطقه خراب شد.

فرماندار فاو با اشاره به دلایل مرگ نخلستان های منطقه گفت «خرمای اعلا و نخلستان های پربار فاو معروف بودند اما شرایط مساعد نیست و به رونق سابق بازنگشتند و به همین دلیل کار به اینجا کشید که می بینید. اینجا بیابان شده. حجم بیابان زایی در فاو بالا است و اکثر کشاورزان امیدی به احیای زمین های کشاورزی ندارند چون آب نیست. اهالی در سال ۲۰۱۲ برای جلوگیری از وقوع فاجعه در فاو تلاش کردند اما متاسفانه امیدها به دلیل نمکزار و آب شور برباد رفت. کشاورزان و مزرعه داران فاو به شدت نگران حال و روز کنونی کسب و کارشان هستند و حالا آنها از این بیم دارند که به علت بی آبی نتوانند کشاورزی کنند».

حسین بار دیگر شروع به نخلکاری کرده اما او حالا مشکلات اضافی مثل کم آبی و عدم دسترسی به آب سالم و خشکسالی دارد.

حسین افزود «ما کاری به جز دعا نداریم تا وضع بهتر شود. اهالی تلاش می کنند و در جنوب کار می کنند. کانال العشار هم این اطراف است. این هم کانال عکاب است که روی آن روزی پر از نخل بود».
او خاطر نشان کرد «فاو نیزار نبود اما وقتی از جنگ برگشتیم دیدیم این زمین نیزار شده و نخل ها خشک شده اند».
سازمان ملل و برخی نهادهای غیر دولتی در گزارش منتشر شده در ۱۷ ژوئن گفتند کاهش سطح آب در دجله و فرات باعث افزایش شوری آب شده و آب سالم نیست.


این گزارش افزود «دجله و فرات سالانه ۳ متر تبخیر را تجربه می کند و حالا آب دریا به منبع آب در القرنه نزدیک شده و ۶۰ هزار فدان زمین کشاورزی و ۳۰ هزار درخت را از بین برده است».
حسین یادآور شد «من کارگر آبیاری قطره ای در نخلستان هستم. ما تا حالا آب داریم و آبیاری انجام می دهیم اما نگران آب شوریم چون آب شور طرف ما هم آمده و تمام زحمات چند ساله ما را بر باد می دهد».
حسین که در کنار نخلداری رستوران دارد برای حفاظت از ده ها درخت نخل زحمت می کشد اما او نگران آینده است.

او افزود «اگر این نخلستان ها آباد شود همه چیز درست می شود اما این نخلستان ها منطقه متروکه شده چون آب نیست. اگر آب نباشد هیچ چیز مثل سابق نمی شود. فکر نمی کنم روزهای خوش گذشته برگردد».
خشکسالی و گرمای شدید زمین های کشاورزی را خشک و بخش های گسترده ای از عراق در تابستان را غیر قابل سکونت کرده است.

عبد العظیم کاظم العیدانی مدیر گروه نخلداری اداره کشاورزی بصره گفت «تولید خرما در عراق به دلیل عوامل یاد شده کاهش پیدا کرده و عراق قبلا بزرگ ترین صادرکننده خرما بود اما حالا در دنیا هفتم شده ایم که البته این پسرفت تصادفی نبود چون نخلستان های عراق کاهش پیدا کرده و خرمای عراق دیگر مرغوب و اعلا نیست. حال و روز خرما و نخلستان های استان بصره از استان های دیگر بدتر است چون بصره در محل منبع رودهای دجله و فرات قرار دارد و آب کثیف و شور به آنجا می ریزد. بصره همچنین گرفتار جنگ های پیاپی در سال های گذشته بوده است. این عوامل باعث کاهش قابل توجه نخل های بصره شده و کیفیت خرمای بصره پایین آمده است».
گرمای هوا در عراق حداقل ۵۲ درجه سانتیگراد در سال های اخیر رسیده که این رقم بی سابقه است.