​​خط و نشان روحانی برای غربی‌ها؛ سپاه برای مقابله «فرمول سازی» می‌کند

​​خط و نشان روحانی برای غربی‌ها؛ سپاه برای مقابله «فرمول سازی» می‌کند
TT

​​خط و نشان روحانی برای غربی‌ها؛ سپاه برای مقابله «فرمول سازی» می‌کند

​​خط و نشان روحانی برای غربی‌ها؛ سپاه برای مقابله «فرمول سازی» می‌کند

تنش لفظی میان ایران و کشورهای غربی به ویژه آمریکا ادامه دارد و در تازه‌ترین موضع حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران علی‌رغم هشدارهای بین‌المللی، خطاب به کشورهای غربی گفت «از ۱۶ تیر به بعد ایران رآکتور اراک را به شرایط سابق برمی‌گرداند»، در همین راستا سرلشکر حسین سلامی فرمانده «سپاه پاسداران» از «فرمول‌سازی غلبه بر دشمن در همه سناریوها» سخن به میان آورده‌است.
به گزارش الشرق الاوسط، در حالی که آلمان، فرانسه و بریتانیا از ایران خواسته‌اند با کاهش سطح تعهدات خود در برجام، توافق هسته‌ای را به خطر نیندازد، روحانی تهدید کرد: از ۱۶ تیر هر قدر دلمان خواست غنی‌سازی می‌کنیم.
پس از عبور ذخایر اورانیوم غنی شده ۳٫۶۷ درصد از ۳۰۰ کیلوگرم از سوی ایران، پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری ایران گزارش داد حسن روحانی روز چهارشنبه در جلسه هیئت دولت گفته‌است: «ایران از ۱۶ تیر اقدامات بعدی را انجام خواهد داد. در ۱۶ تیرماه سطح غنی‌سازی ایران دیگر ۳٫۶۷ نخواهد بود و این تعهد را کنار گذاشته و به هر مقداری که ضرورت و نیاز ما باشد، ارتقاء خواهیم داد».
وی همچنین گفت که اگر طرف غربی به تعهدات خود عمل نکند، ایران رآکتور اراک را نیز به «حالت سابق» بازخواهد گرداند.
روحانی همچنین به کشورهای غربی گفت: «اگر می‌خواهید [درباره اقدامات ایران] اظهار تاسف کنید، از هم‌اکنون اظهار تاسف کنید، اگر هم بنا است بیانیه بدهید، از هم‌اکنون بدهید.»
وی به اروپا و آمریکا «توصیه کرد» که «به میز مذاکره، تفاهم و احترام به مصوبات شورای امنیت سازمان ملل برگردید و در این شرایط همه ما به برجام عمل کنیم».
ایران روز ۱۸ اردیبهشت سال جاری رسماً خروج خود از «برخی» تعهداتش ذیل قرارداد اتمی موسوم به برجام را اعلام کرد.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه ۱۰ تیرماه تأیید کرد که میزان ذخیره اورانیوم غنی شده ایران از سقف تعیین شده در توافق هسته‌ای عبور کرده‌است.
بر اساس توافق اتمی ایران و گروه پنج به علاوه یک در تیرماه سال ۹۴ (برجام)، میزان ذخیره اورانیوم غنی‌شده در ایران نباید از سقف ۳۰۰ کیلوگرم بیشتر شود.
بریتانیا، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا از تهران خواسته‌اند به همه تعهداتش در برجام پایبند باشد و گفته‌اند تهدید و ضرب‌الاجل را نمی‌پذیرند.

امروز دشمنان هستند که از وقوع جنگ نگرانند
کمتر از دو هفته پس از آنکه یک پهپاد آمریکایی با موشک سپاه پاسداران بر فراز تنگه هرمز سرنگون شد، حسین سلامی فرمانده این نیرو، با بیان اینکه «ما اجزای قدرت و سیاست دشمن را منفصل و آن‌ها را کم خاصیت یا خنثی کرده‌ایم»، گفت: «در وضعیت کنونی این دشمنان هستند که از وقوع جنگ نگرانند».
خبرگزاری امنیتی تسنیم گزارش داد، سلامی در جمع مسئولان و کارکنان قرارگاه خاتم‌الانبیاء سپاه ادعا کرد که ایران در تنش‌های اخیر با آمریکا در مسیر «شکست‌دادن دشمن» قرار دارد.
سلامی با بیان این‌که «ما اجزای قدرت و سیاست دشمن را منفصل و آن‌ها را کم‌خاصیت یا خنثی کرده‌ایم»، گفت: «در حوزه نظامی کاملاً راه را بر دشمن بسته‌ایم و موازنه را معکوس کرده‌ایم؛ شاید تا چندی پیش برخی تصور می‌کردند که اگر در مقابل دشمن به مذاکره روی نیاوریم، گزینه جنگ اجتناب‌ناپذیر است، اما شرایط به‌گونه‌ای رقم خورد که دشمن حتی در ذهن خود از موضوع جنگ به هراس افتاد و شرایط معکوس شد».
 او افزود: «در وضعیت کنونی این دشمنان هستند که از وقوع جنگ نگرانند و این نگرانی در رفتارهای فیزیکی و تاکتیکی آن‌ها نمایان است».
اشاره ضمنی سلامی به سرنگونی پهپاد آمریکایی در صبح پنجشنبه ۳۰ خرداد است که در پی آن دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا، گفت که دستور حمله متقابل به ایران را متوقف کرده‌است. ترامپ دلیل توقف حمله را احتمال کشته شدن یک صد و پنجاه تن در این حملات عنوان کرد.
 فرمانده سپاه دیدار شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن با علی خامنه‌ای رهبر ایران را «نقطه شکست سیاسی سنگین برای دشمن» نامید و گفت: «پس از این دیدار تراز قدرت سیاسی ما در جهان بالا رفت و داستان انزوای ایران موضوعی باطل تلقی شد».
 او بدون اشاره به وضعیت اقتصادی کشور و فشارهای ناشی از تحریم‌ها که بر بدی اوضاع افزوده‌است دربارهٔ نظام ایران چنین اظهارنظر کرد: «کشوری که در علم، اقتصاد، فرهنگ، اخلاق، معنویت و زیرساخت و فن‌آوری می‌درخشد ایمن شده و در معرض خطر قرار نمی‌گیرد؛ ما امروز از چنین ظرفیتی برخورداریم».
فرمانده کل سپاه پاسداران با بیان اینکه «ما مکلف به فرمول سازی غلبه بر دشمن در همه سناریوها هستیم»، گفت که «امروز قدرت جهانی ما معتبر، شناخته شده و دارای ظرفیت بازدارندگی فوق‌العاده‌ای است و در صحنه واقعی توانستیم هیمنه ساختگی و تصنعی آمریکا را که در فضای روانی دنیا به وجود آمده بود، بشکنیم».
علاوه بر این طی چند هفته گذشته دستکم دو سری از حملات به نفتکش‌ها ابتدا در بندر فجیره و سپس دریای عمان رخ داد.
آمریکا و بریتانیا ایران و سپاه پاسداران را مسئول این حملات دانستند اما مقام‌های تهران آن را رد کردند.
آمریکا پس از این رخدادها، اقدام به تحریم علی خامنه‌ای رهبر ایران، فرماندهان نیروهای هوافضا، دریایی و زمینی سپاه پاسداران و نیز فرماندهان پنج منطقه نیروی دریایی آن کرد.

سطح غنی‌سازی را خودمان تعیین می‌کنیم
همزمان با سخنان حسن روحانی مبنی بر افزایش میزان غنی‌سازی ایران از چهار روز دیگر، وزیر خارجه ایران گفت که ایران همان گونه به برجام متعهد خواهد ماند که اروپا «متعهد است».
به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، محمدجواد ظریف روز چهارشنبه گفت: «ما به صراحت گفتیم اگر اروپا به برجام متعهد باشد ما هم به برجام متعهد خواهیم بود، منتها همان‌طور که اروپا تعهداتش را انجام می‌دهد ما انجام می‌دهیم.»
وی با اشاره به ۱۱ «تعهد» اروپا برای حفظ برجام از جمله فروش نفت ایران و بازگشت پول آن به کشور افزود که اگر اینس‌تکس عملیاتی شود «مقدمه‌ای برای اجرای آن ۱۱ تعهد است».
در همین زمینه عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، نیز در صفحه توئیتر خود نوشت: «اینس‌تکس را نه تنها کافی نمی‌دانیم، بلکه این سازوکار را مقدمه اجرای تعهدات یازده‌گانه اروپایی‌ها می‌دانیم که تاکنون به آن عمل نکرده‌اند.»
وی تأکید کرد: «هنوز در برجام هستیم و فعلاً حقوق و مطالبات‌مان را از طریق همین توافق دنبال می‌کنیم.»

اروپایی‌ها چندان قابل اعتماد نیستند
از سوی دیگر، حسین نقوی‌حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران در گفت و گو با تسنیم با اشاره به اقدام اخیر ایران مبنی بر افزایش ذخایر اورانیوم، گفت: این تصمیم کاملاً منطقی، به‌موقع و در چارچوب مفاد برجام است.
وی با تأکید بر اینکه کشورهای اروپایی همواره تحت سلطه آمریکا هستند و هیچ اراده‌ای از خودشان ندارند، اظهار کرد: ممکن است اروپایی‌ها تحت فشار آمریکا هر اقدامی از جمله عدم اجرایی کردن این سازوکار مالی را انجام دهند، بنابراین باید گفت اروپایی‌ها چندان قابل اعتماد نیستند.
این اظهارات در حالی ایراد می‌شود که هلگا اشمید دبیرکل سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه پس از نشست کمیسیون مشترک برجام در وین اعلام کرده بود که اینستکس اکنون عملیاتی شده‌است.
وی همچنین گفته بود که اولین معاملات با اینستکس در حال پردازش است.



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.