اروپا از ایران خواست از نقض توافق هسته‌ای دست بردارد

​روسیه آن را گامی قابل پیش‌بینی توصیف کرد.. و نتانیاهو از اروپایی‌ها خواست تا تحریم‌ها را بازگردانند

AP
AP
TT

اروپا از ایران خواست از نقض توافق هسته‌ای دست بردارد

AP
AP

طرف‌های امضاءکننده توافق هسته ای موسوم به برجام روز گذشته در اقدامی تکراری از ابتدای تشدید تحریم‌های نفتی علیه ایران در سالگرد خروج آمریکا از این توافق، تهران را به پایبندی به تعهدات هسته ای فراخواندند. 
به گزارش الشرق الاوسط، طرف‌های اروپایی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران (بریتانیا، فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا) از ایران خواستند تا از نقض و تضعیف توافق هسته ای دست بردارد، در مقابل مسکو انجام این اقدام از سوی ایران را دور از انتظار ندانست، اسرائیل اما در اقدامی نشان گر تشدید نگرانی از بحران ایران، در خصوص کاهش سطح تعهدات در برجام از کشورهای اروپایی خواست تا تحریم‌ها علیه ایران را فعال کنند. 
سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا در واکنش به اقدام ایران در کاهش تعهدات خود در برجام گفته‌است که لندن به توافق هسته‌ای کاملاً متعهد است اما افزوده‌است که تهران باید بلافاصله همه اقداماتی را که در تضاد با تعهداتش در برجام است، متوقف کند. دفتر کاخ ریاست جمهوری فرانسه هم روز یکشنبه ۷ ژوئیه در بیانیه‌ای اقدام ایران در خصوص افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم را محکوم کرد. 
به گزارش رویترز یکی از مقام‌های کاخ الیزه گفت که مکرون، اقدام ایران را «نقض» برجام خوانده‌است. 
این در حالی است که شب گذشته (شنبه) روسای جمهوری ایران و فرانسه با یکدیگر گفتگو کردند و مکرون به روحانی هشدار داده بود. 
در بیانیه کاخ الیزه همچنین به این نکته اشاره شده‌است که مکانیسم ماشه در قبال اقدام تازه ایران فعال نمی‌شود. 
مکانیسم ماشه به ساز و کاری در توافق هسته‌ای ایران و گروه کشورهای ۵+۱ اطلاق می‌شود که در آن عدول ایران از تعهداتش باعث می‌شود تحریم‌های سازمان ملل به صورت خودکار مجدداً علیه تهران فعال شوند. 
آلمان هم مانند دو متحد دیگر اروپایی‌اش (بریتانیا و فرانسه) به نقض برجام توسط ایران واکنش منفی نشان داد و از مقام‌های ایرانی خواست تا هر چه سریعتر، سطح غنی‌سازی اورانیوم را به میزانی که در برجام آمده، کاهش دهند. 
به گزارش رویترز، سخنگوی وزارت خارجه آلمان گفت که کشورش از تصمیمات اخیر تهران بسیار نگران است و خواستار اجرای کامل برجام است. 
این مقام آلمانی افزود که این کشور در حال مذاکره با بریتانیا و فرانسه است تا دربارهٔ گام بعدی کشورهای اروپایی در قبال تهران تصمیم‌گیری کنند. 
اتحادیه اروپا روز یکشنبه ۱۶ تیر اعلام کرد طرف‌های توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران در مورد امکان برگزاری یک جلسه اضطراری رایزنی می‌کنند. 
به گزارش آسوشیتدپرس، سخنگوی اتحادیه اروپا این مطلب را پس از آن گفت که ایران اعلام کرد سطح غنی سازی مقرر در برجام را رعایت نمی‌کند. 
به گفته مایا کوتسیانچیچ، اتحادیه اروپا از این تصمیم ایران «به شدت نگران» است و در مورد تبعات آن هشدار داده‌است. 
تاکنون نماینده روسیه در آژانس انرژی اتمی تنها کسی بوده که از این کشور در خصوص گام تازه ایران واکنش داشته‌است. 
میخائیل اولیانوف، اقدام ایران در جهت کاهش تعهدات را قابل درک توصیف کرد و افزود: «با توجه به روندی که مشاهده شده بود، انجام این اقدام از سوی ایران دور از انتظار نبود.» اولیانوف البته اشاره کرده کرد که همچنان راه مذاکرات میان طرفین باز است و گفتگوها باید در این خصوص ادامه یابد. 
به نقل از وی همچنین گزارش شده‌است «ما از ایران خواسته‌ایم تا اوضاع را پیچیده‌تر نکند».
و در اقدامی بیانگر بازگشتن سایه تنش منطقه ای، بنیامین نتانیاهو بلافاصله پس از پایان نشست خبری مقامات ایرانی در خصوص کاهش سطح تعهدات در برجام از کشورهای اروپایی خواست تا تحریم‌ها علیه ایران را فعال کنند. 
نخست‌وزیر اسرائیل گام دوم ایران را اقدامی بسیار خطرناک عنوان کرد و از آلمان، بریتانیا و فرانسه خواست تحریم‌ها علیه ایران را به صورت خودکار دوباره فعال کنند.
به گزارش رویترز، نتانیاهو در جلسه هفتگی کابینه اسرائیل از اروپا خواست که در مقابل ایران به اقداماتی دست بزند.
نتانیاهو سران بریتانیا، فرانسه و آلمان را خطاب قرار داد و گفت «شما این توافق را امضا کردید و گفتید که آن لحظه‌ای که آن‌ها (ایرانی‌ها) این گام را بردارند (افزایش سطح غنی‌سازی بیش از ۳٫۶۷ درصد)، تحریم‌های شدید در راه خواهد بود؛ حالا شما کجا هستید؟».
یووال اشتاینیتز وزیر انرژی اسرائیل، نیز که سال‌ها مسئول «پرونده ایران» در دولت اسرائیل بود، روز یک‌شنبه گفته‌است: «ایران با افزایش ملایم، محدودیت غنی‌سازی اورانیوم را شکسته اما هم‌زمان وارد مسیر تولید بمب هسته‌ای شده‌است». 
وی تأکید کرده که این کار ایران «اخاذی سیاسی از ما، آمریکا و همه جهان» است. 
وزیر انرژی اسرائیل در پاسخ به این پرسش وب‌سایت وای.نت که آیا در پی اقدام ایران در افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم وارد فاز تازه‌ای شده‌ایم که مردم اسرائیل باید از بابت آن (احتمال بروز جنگ) نگران باشند؟ گفت «پاسخ، آری است».



راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
TT

راهی به‌سوی مذاکره: ایران و آمریکا چگونه به این لحظه رسیدند؟

یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)
یک نقاش ایرانی در حال بازسازی و رنگ‌آمیزی دوباره یک نقاشی دیواری ضد آمریکایی در تهران است (خبرگزاری فرانسه)

امروز، شنبه، در سلطان‌نشین عمان، گفت‌وگوهایی میان ایران و ایالات متحده برگزار شد، به عنوان تلاشی برای احیای مذاکرات متوقف‌شده درباره برنامه هسته‌ای شتاب‌گرفته تهران.

با این حال، دو طرف حتی پیش از آغاز مذاکرات بر سر شکل و مکانیزم آن اختلاف دارند. در حالی‌ که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اصرار دارد مذاکرات به‌صورت مستقیم انجام شود، عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، اعلام کرده که کشورش فقط از طریق واسطه و به‌صورت غیرمستقیم با فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، استیو ویتکوف، گفت‌وگو خواهد کرد.

گرچه این اختلاف ممکن است ظاهری به نظر برسد، اما معنا و پیامدهای عمیقی در خود دارد. مذاکرات غیرمستقیم تاکنون هیچ پیشرفتی به همراه نداشته، به‌ویژه از زمانی که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش پس از سه سال از امضای توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۵، از آن خارج شد.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

در ۸ مه ۲۰۱۸، ترامپ سند خروج از برجام را امضا و آن را علنی کرد.

از آن زمان، ترامپ تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده و آن را بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» خوانده است. او بارها تأکید کرده که گزینه نظامی همچنان روی میز است، هرچند مرتب از امکان رسیدن به توافق جدید سخن گفته. ترامپ در همین راستا، پیامی به رهبر ایران، علی خامنه‌ای (۸۵ ساله) ارسال کرده است.

در مقابل، خامنه‌ای هشدار داده که هرگونه حمله به ایران با پاسخ مشابه و شدید روبه‌رو خواهد شد.

در ادامه، نکات کلیدی درباره این پیام، برنامه هسته‌ای ایران، و تنش‌های مداوم میان تهران و واشنگتن از زمان انقلاب ۱۹۷۹ ارائه می‌شود:

چرا ترامپ پیام فرستاد؟

ترامپ پیام خود را در ۵ مارس به خامنه‌ای فرستاد و روز بعد در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: «برایشان نوشتم و گفتم: امیدوارم به مذاکره فکر کنید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، فاجعه‌بار خواهد بود.»

ترامپ پس از بازگشت به کاخ سفید تلاش دارد روند مذاکرات را پیش ببرد، در حالی‌ که تحریم‌ها را تشدید کرده و تهدید می‌کند که آمریکا یا اسرائیل ممکن است تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهند.

ترامپ یادداشتی را که برای خروج از توافق هسته‌ای ایران در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ امضا کرده است، به نمایش می‌گذارد (آسوشیتدپرس)

او در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نیز پیام مشابهی ارسال کرده بود که با واکنش تند خامنه‌ای روبه‌رو شد. با این حال، پیام‌های پیشین ترامپ به رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون، به دیدارهای مستقیمی انجامید، گرچه این دیدارها به توافقی درباره برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک کره شمالی که توانایی هدف‌گیری خاک آمریکا را دارند، نینجامید.

پاسخ ایران چه بود؟

رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کرد و در نشست هیئت دولت گفت: «ما از گفت‌وگو فرار نمی‌کنیم، اما تجربه‌های گذشته نشان داد وعده‌های توخالی، ریشه بحران‌ها بوده است. طرف مقابل باید برای اعتمادسازی، جدیت نشان دهد.»

رهبر ایران، خامنه‌ای نیز به سخنان ترامپ واکنش نشان داد و با لحنی تند گفت: «آن‌ها تهدید به آشوب می‌کنند، اما ما احتمال حمله خارجی را کم می‌دانیم. و اگر چنین حمله‌ای صورت گیرد، بدون شک پاسخ کوبنده‌ای خواهیم داد.»

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پلتفرم «ایکس» نوشت: «تهدید علنی به بمباران از سوی رئیس یک کشور علیه ایران، نقض آشکار اصول صلح و امنیت بین‌المللی است. خشونت خشونت می‌آورد، صلح صلح می‌آورد. توپ در زمین آمریکاست تا مسیر را تعیین کند... و مسئولیت عواقبش را بپذیرد.»

رهبر جمهورى اسلامى ايران، علی خامنه‌ای، در خطبه‌های نماز عید فطر در تهران (رسانه ریاست جمهوری ایران)

در فضای رسانه‌ای نیز، روزنامه «تهران تایمز» نزدیک به دفتر خامنه‌ای ـ بدون ذکر منبع ـ گزارش داد که ایران «موشک‌هایی آماده کرده که می‌توانند اهداف آمریکایی را هدف قرار دهند». این گزارش هم‌زمان با استقرار بمب‌افکن‌های رادارگریز «بی-۲ اسپیریت» آمریکا در جزیره دیه‌گو گارسیا منتشر شد؛ جزیره‌ای که در برد حملات به ایران و همچنین حوثی‌های مورد حمایت تهران در یمن قرار دارد؛ نیروهایی که آمریکا از ۱۵ مارس حملات خود به آن‌ها را افزایش داده است.

چرا برنامه هسته‌ای ایران باعث نگرانی غرب است؟

با اینکه تهران همواره بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود تأکید کرده، اما اظهارات برخی مقام‌ها حاکی از آن است که ممکن است ایران در پی ساخت سلاح هسته‌ای باشد.

ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۶۰ درصد است؛ درصدی بسیار نزدیک به سطح مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای، که هیچ کشور فاقد برنامه تسلیحات هسته‌ای، به آن دست نمی‌زند.

دو زن ایرانی در کنار نقاشی ضد آمریکایی بر دیوار سفارت سابق ایالات متحده در مرکز تهران در حال قدم زدن هستند (رویترز)

طبق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران مجاز بود اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد و با ذخیره‌ای حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم غنی‌سازی کند. اما آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که ایران اکنون حدود ۸۲۹۴.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد که بخشی از آن تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی شده است.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا برآورد می‌کنند که ایران هنوز ساخت سلاح هسته‌ای را آغاز نکرده، اما فعالیت‌هایی انجام داده که اگر تصمیم به ساخت سلاح بگیرد، مقدمات آن فراهم باشد.

در یک مصاحبه تلویزیونی، علی لاریجانی، مشاور رهبر ایران گفت: ایران توانایی ساخت بمب هسته‌ای را دارد، اما به‌دنبال آن نیست و با بازرسی‌های بین‌المللی مخالفتی ندارد. اما هشدار داد که اگر ایران مورد حمله آمریکا یا اسرائیل قرار گیرد، شاید چاره‌ای جز رفتن به‌سوی سلاح هسته‌ای نداشته باشد.

ریشه‌های تنش در روابط دو کشور چیست؟

در دوران حکومت شاه، محمدرضا پهلوی، ایران متحد راهبردی ایالات متحده بود. شاه سلاح‌های آمریکایی می‌خرید و به سازمان سیا اجازه داده بود ایستگاه‌های شنود مخفی برای جاسوسی از اتحاد شوروی برپا کند. در سال ۱۹۵۳، سازمان سیا در کودتایی نقش داشت که به برکناری نخست‌وزیر منتخب و تحکیم قدرت شاه انجامید.

اما در ژانویه ۱۹۷۹، شاه در پی اعتراضات گسترده مردمی از کشور گریخت و انقلاب اسلامی به رهبری روح‌الله خمینی، نظامی دینی در ایران برقرار کرد.

در نوامبر همان سال، دانشجویان به سفارت آمریکا در تهران حمله کردند و دیپلمات‌ها را ۴۴۴ روز به گروگان گرفتند که به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور انجامید.

در جریان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰، بحران میان ایران و آمریکا تشدید شد، به‌ویژه در جریان «جنگ نفت‌کش‌ها» که در آن نیروی دریایی آمریکا اهداف ایرانی را بمباران کرد و به اشتباه یک هواپیمای مسافربری ایرانی را با ۲۹۰ سرنشین سرنگون ساخت.

از آن زمان، روابط ایران و آمریکا میان دشمنی شدید و فرصت‌های دیپلماتیک نادر در نوسان بوده است؛ مهم‌ترین نقطه امید، توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود. اما خروج یک‌جانبه ترامپ از آن توافق، موج جدیدی از تنش‌ها را آغاز کرد که همچنان منطقه را درگیر کرده است.

در آوریل ۲۰۱۹، ترامپ دستور داد نام سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی جهانی قرار دهند. در پی آن، تنش‌ها در خلیج افزایش یافت.

بنر ضد آمریکایی در یکی از خیابان‌های تهران، ۸ آوریل ۲۰۲۵ (رویترز)

در ۳ ژانویه ۲۰۲۰، ترامپ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، را صادر کرد. خودرو حامل او و همراهانش در بغداد هدف حمله موشکی آمریکا قرار گرفت.

در پاسخ، سپاه پاسداران حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد انجام داد که محل استقرار نیروهای آمریکایی بود و منجر به زخمی شدن شماری از نظامیان شد.