نشست اضطراری اعضای برجام در بحبوحه بحران تهران و لندن

هشدار ظریف به جانسون؛ جهانگیری توقیف نفتکش را «مقابله به مثل» خواند

نشست اضطراری اعضای برجام در بحبوحه بحران تهران و لندن
TT

نشست اضطراری اعضای برجام در بحبوحه بحران تهران و لندن

نشست اضطراری اعضای برجام در بحبوحه بحران تهران و لندن

شرکای باقیمانده ایران در توافق هسته‌ای، هم‌زمان با تشدید بحران نفتکش‌ها میان ایران و بریتانیا، یکشنبه ۲۸ ژوئیه در وین گرد هم می‌آیند. بحرانی که نگرانی‌ها را از تشدید تنش‌ها در منطقه و افزایش تهدیدهای ایران برای بستن تنگه استراتژیک هرمز بیشتر کرده‌است.
به گزارش الشرق الاوسط، در تحولی مرتبط، وزیر خارجه ایران روز سه‌شنبه با انتشار توئیتی انتخاب بوریس جانسون همتای پیشین خود را به مقام نخست‌وزیر جدید بریتانیا تبریک گفت. او سعی کرد از عباراتی شبیه آنچه در پیام جرمی هانت وزیر خارجه بریتانیا آمده استفاده کند. وی گفته‌است «ایران قصد رویارویی را ندارد». پیام ظریف به‌طور ضمنی به تشکیل سامانه دیده‌بانی ناوگان دریایی در خلیج به پیشنهاد بریتانیا اشاره دارد به طوری که گفته‌است «ما در خلیج ۱۵۰۰ مایل خط ساحلی داریم. اینها آب‌های ماست و ما از آن حفاظت خواهیم کرد». او بار دیگر با تکرار اتهام لندن به توقیف نفتکش ایران به دستور آمریکا آورده‌است: «توقیف نفت ایران توسط دولت می که به درخواست آمریکا صورت گرفت یک راهزنی است». خبرگزاری امنیتی تسنیم این تبریک را «معنادار» توصیف کرده‌است.
در این میان سخنگوی وزارت خارجه ایران تأیید کرد پایتخت اتریش میزبان اعضای کمیسیون مشترک برجام خواهد بود. نشست با حضور معاونان وزیر خارجه کشورهای چهار به علاوه یک تشکیل می‌شود و هدف آن، آماده‌سازی نشست وزیران خارجه برای نجات برجام عنوان شده‌است. دستور نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان وزیر خارجه، «شرایط جدید» و انتظارات تهران برای پایبندی به برجام خواهد بود. قرار بود در برجام، ایران به ازای محدود شدن طرح‌های اتمی‌اش از شر تحریم‌ها نجات یابد؛ اما با خروج آمریکا از این توافق، هیچ مزیت اقتصادی متوجه ایران نشده‌است.
همزمان، وزارت امورخارجه ایران از سفر عباس عراقچی معاون سیاسی ظریف به عنوان نماینده ویژه رئیس‌جمهور ایران به پاریس خبر داده‌است. بنا بر اعلام این وزارتخانه، عراقچی در این سفر «پیام مکتوب روحانی» را تسلیم امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه خواهد کرد. وب‌سایت «الف» نزدیک به اصولگرایان، به نقل از یک «منبع مطلع» خبر داده که حسن روحانی یک «طرح جایگزین» برای کاهش تنش بین ایران و آمریکا برای امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه، فرستاده‌است. امانوئل بون مشاور دیپلماتیک رئیس‌جمهوری فرانسه پیش از این روز ۱۰ ژوئیه (۱۹ تیر) ضمن سفر به تهران پیام کتبی امانوئل ماکرون را تسلیم حسن روحانی کرده بود. سفر امانوئل بون به تهران به دنبال مکالمه تلفنی طولانی مدت روسای جمهور کشور در روز ششم ژوئیه (۱۵ تیر) صورت گرفت. رئیس‌جمهوری فرانسه در این مکالمه تلفنی که بیش از یک ساعت طول کشیده بود مراتب نگرانی عمیق خود را بابت احتمال تضعیف مجدد برجام و پیامدهای آن ابراز کرده بود.
باتوجه به کاهش تعهدات ایران، توافق هسته ای در میانه سقوط و ادامه طبق شرایط اعلامی توسط رهبر ایران معلق مانده‌است، به طوری دستگاه دیپلماسی ایران آن را «قدم زدن روی لبه پرتگاه» توصیف کرده‌است. در روزهای اخیر ایران به شدت از فرانسه، بریتانیا و آلمان به دلیل تأخیر در عمل به وعده‌های خود به ایران پس از خرج آمریکا از برجام انتقاده کرده‌است مسئله ای که این کشورها آن را رد می‌کنند.
در نخستین هفته ماه ژوئن، تهران خبر داد که غلظت مجاز ۶۷/ ۳درصدی در غنی‌سازی اورانیوم را زیر پا گذاشته‌است. ایران کوشید با این گام شرکای اروپایی خود در توافق اتمی را برای مطالبات اقتصادی‌اش زیر فشار بگذارد و آنها را به تأمین خواست‌های این کشور در حوزه نفتی و بانکی وادارد.
در همین رابطه، دستگاه سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز سه شنبه اعلام کرد که نشست فوق‌العاده ای روز در وین با حضورنمایندگانی از بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین خواهد بود و با مسئولان ایرانی گفتگو خواهند کرد. در این بیانیه آمده‌است: «در این نشست که به درخواست فرانسه، آلمان، بریتانیا و ایران برپا می‌شود مسائل گوناگون مرتبط با اجرای سند برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام از جنبه‌های گوناگون مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.» بر اساس این گزارش نشست یاد شده در قالب کمیسیون مشترک برجام و به ریاست هلگا اشمیت، دیپلمات آلمانی و معاون فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار خواهد شد.
نشست پیش روی ایران با اعضای باقیمانده در برجام این بار در سایه تنش شدید در منطقه خلیج و انتخاب نخست‌وزیر جدید برای بریتانیا برگزار خواهد شد، به طوری که انتظار می‌رود بوریس جانسون مواضعی نزدیک به دونالد ترامپ داشته باشد. در همین حال ایران با نگرانی انتخاب رئیس جدید برای جانشینی یوکیا آمانو مدیرکل فقید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را انتظار می‌کشد، آمانویی که توانست جنبه‌های نظامی برنامه هسته ای ایران را تعلیق کند.
بحران توقیف نفتکش‌ها همچنان روی خط خبر است. در تازه‌ترین موضوع‌گیری اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری ایران در واکنش به سخنان جرمی هانت وزیر امور خارجه بریتانیا مبنی بر تشکیل یک ائتلاف اروپایی برای ایجاد امنیت در تنگه هرمز گفت: «نیازی نیست ائتلافی تشکیل شود چرا که این‌گونه ائتلاف‌ها و حضور بیگانگان در منطقه خودش موجب ناامنی است و جز دامن زدن به ناامنی کار دیگری نمی‌توانند انجام دهند». جهانگیری افزود: «امنیت منطقه را فقط ایران با کمک کشورهای منطقه می‌تواند تأمین کند بنابراین فشارشان را از روی ایران بردارند و با ایران وارد مذاکره منطقی و بدون تحمیل فشار شوند». معاون اول روحانی با اشاره به توقیف نفتکش‌ها در خلیج گفت: اتفاقات اخیر این پیام را به دنیا منتقل کرد که با منطق، گفتگو، استدلال و ادب می‌توان با ایران تعامل و مسایل را حل و فصل کرد و اگر از مسیر دیگری با ایران وارد گفتگو شوند حتماً بازنده خواهند بود و منطقه آسیب خواهد دید.
از سوی دیگر مرکز آمار ایران اعلام کرد: در تیر ماه ۱۳۹۸ عدد شاخص کل (۱۰۰=۱۳۹۵) به ۱۷۹٬۷ رسید که نسبت به ماه قبل ۲٫۸ درصد افزایش نشان می‌دهد. در این ماه درصد تغییر شاخص کل نسبت به ماه مشابه سال قبل ۴۸ درصد است؛ یعنی خانوارهای کشور به‌طور میانگین ۴۸ درصد بیشتر از تیر ۱۳۹۷ برای خرید یک «مجموعه کالا و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند که نسبت به این اطلاع در ماه قبل (۵۰٫۴ درصد) ۲٫۴ واحد درصد کاهش یافته‌است. نرخ تورم دوازده‌ماهه منتهی به تیر ماه ۱۳۹۸ به ۴۰٫۴ درصد رسید که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل (۳۷٫۶ درصد) ۲٫۸ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.



مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
TT

مسکو و تهران: بزرگ‌تر از شراکت، کوچک‌تر از ائتلاف

 رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)
رئیسان روسیه و ایران، ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ ( رویترز)

با امضای توافقنامه «شراکت استراتژیک جامع» بین روسیه و ایران، روابط دو کشور وارد مرحله‌ای جدید شده است که در آن منافع طرفین به شکلی بی‌سابقه به هم نزدیک می‌شوند. با این حال، در مسکو تردیدهایی درباره تمایل تهران به بازگشایی به سوی غرب وجود دارد.

این توافقنامه پایه‌ای قانونی برای گسترش همکاری‌های وسیع بین دو کشور فراهم می‌کند و جایگزین توافقنامه همکاری سال ۲۰۰۱ می‌شود که پیش‌تر زمینه‌های محدودی برای همکاری ایجاد کرده بود.

در طول ۲۵ سال گذشته، روابط مسکو و تهران به شدت توسعه یافته و تحولات بزرگی در منطقه رخ داده است که دو کشور را وادار به بازنگری در اساس همکاری‌های خود کرده است. با این حال، مسیر رسیدن به این توافقنامه هموار نبوده و موانع زیادی بر سر راه آن وجود داشته است.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، پس از مذاکرات در مسکو، برای حضور در مراسم امضا آماده می‌شوند (عکس: آسوشیتدپرس)

موضع روسیه در قبال تحولات جنگ قره‌باغ و سوریه، که به منافع منطقه‌ای ایران آسیب زد، باعث ایجاد تردیدهایی در تهران درباره قابل اعتماد بودن مسکو به عنوان یک شریک استراتژیک شده است. از سوی دیگر، مسکو نیز همواره با نگرانی به تلاش‌های ایران برای بازگشایی کانال‌های ارتباطی با غرب نگاه کرده است.

انتخاب زمان امضای این توافقنامه جلب توجه می‌کند. این توافقنامه پس از چندین تأخیر و درست سه روز قبل از تحلیف رئیس‌جمهور جدید آمریکا، دونالد ترامپ، امضا شد. برخی تحلیل‌گران معتقدند که مسکو و تهران پس از تحولات سوریه و اوکراین، تصمیم گرفتند تا با تقویت مواضع خود، آماده مذاکرات آینده شوند.
این توافقنامه در ۴۷ بند، حوزه‌های مختلف همکاری از جمله تجارت، انرژی، آموزش و گردشگری را پوشش می‌دهد. بخش قابل توجهی از آن به همکاری در زمینه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز اختصاص دارد، حوزه‌ای که ایران به زودی چالش‌های دیپلماتیک جدی در آن پیش رو خواهد داشت.

رئیسان روسیه و ایران، پوتین و پزشکیان، در مراسم امضای توافقنامه در کرملین، مسکو، ۱۷ ژانویه ۲۰۲۵ (آسوشیتدپرس)

همکاری نظامی

توافقنامه بر همکاری‌های نظامی و امنیتی تأکید کرده است، اما از تبدیل این شراکت به یک اتحاد نظامی کامل جلوگیری می‌کند. این همکاری شامل تبادل هیئت‌های نظامی، آموزش پرسنل، انجام تمرینات مشترک و مشارکت در کنفرانس‌های بین‌المللی می‌شود.
دو کشور بر تقویت همکاری در مبارزه با تروریسم، تبادل اطلاعات امنیتی و هماهنگی بین وزارتخانه‌های داخلی تأکید کرده‌اند. همچنین، همکاری در زمینه‌های حقوقی، کنترل تسلیحات و خلع سلاح نیز در توافقنامه گنجانده شده است.
توافقنامه به توسعه روابط تجاری و اقتصادی، بهبود شبکه‌های حمل‌ونقل و تدارکات، و افزایش مبادلات تجاری بین دو کشور اشاره کرده است. همچنین، استفاده از ارزهای ملی در مبادلات و مقابله با تحریم‌های یکجانبه غرب نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
این توافقنامه تمامی جنبه‌های همکاری سیاسی، اقتصادی، امنیتی، نظامی و فرهنگی را پوشش می‌دهد. با این حال، نکته جالب توجه این است که در بند پایانی توافقنامه آمده است: «در صورت بروز اختلاف در تفسیر مفاد این توافقنامه، نسخه انگلیسی سند مرجع خواهد بود.»