ناتوانی نشست وین در مهار تشدید تنش هسته‌ای ایران

«هماهنگی» میان مسقط و تهران برای «ساماندهی دریانوردی» در تنگه هرمز

ناتوانی نشست وین در مهار تشدید تنش هسته‌ای ایران
TT

ناتوانی نشست وین در مهار تشدید تنش هسته‌ای ایران

ناتوانی نشست وین در مهار تشدید تنش هسته‌ای ایران

در سایه بحران بریتانیا و ایران از جبل طارق تا تنگه هرمز، نشست وین برای نجات برجام بدون توافق خاتمه یافت به طوری که مذاکره کننده ارشد ایران در این باره گفت «نمی‌توانم بگویم همه چیز را حل کردیم.»، علاوه بر این سخنگوی وزارت امور خارجهٔ ایران نیز گفت که در این نشست «توافق خاصی انجام نشد».
به گزارش الشرق الاوسط، عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه ایران که برای شرکت در نشست مشترکی با کشورهای باقی‌مانده در برجام، راهی پایتخت اتریش شده بود روز یک‌شنبه پس از پایان این نشست در وین به خبرگزاری رویترز گفت: «جو نشست سازنده بود و بحث‌ها خوب بودند. نمی‌توانم بگویم همه چیز را حل کردیم، می‌توانم بگویم تعهد بسیاری وجود دارد.»
به نوشته رویترز عراقچی در عین حال افزود که تهران تا زمانی که منافعش تأمین نشود به کاهش تعهدات برجامی‌اش ادامه خواهد داد.
در همین راستا، عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجهٔ ایران، امروز دوشنبه هفتم مرداد ماه در نشستی خبری در تهران با اشاره به جلسهٔ دیروز امضاکنندگان برجام در وین، گفت که در این نشست «توافق خاصی انجام نشد»، هر چند می‌توان گفت که طرفین برای انجام تعهدات خود نسبت به این توافق گام‌هایی به جلو برداشتند.
نشست فوق‌العاده کمیسیون برجام به درخواست بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایران، روز یکشنبه ششم مرداد، در وین آغاز شد و عباس عراقچی رئیس هیئت ایرانی بود.
روز یک‌شنبه هلگا اشمید معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با انتشار توئیتی در مورد این جلسه نوشت: «نشست فوق‌العاده کمیسیون مشترک برجام آغاز شد تا به نیاز اجرای کامل توافق با ایران، در تمامی جنبه‌های آن، رسیدگی کند.»
فو کونگ سرپرست هیئت اعزامی چین به خبرنگاران گفت، گاهی «لحظات سختی» در طول نشست وجود داشت اما در مجموع این جلسه «فضایی خوب و دوستانه» داشت و «خیلی حرفه‌ای» بود.
سرگئی ریابکوف نماینده ارشد روسیه در کمیسیون مشترک برجام نیز اعلام کرد که در نشست روز یکشنبه اعضای کمیسیون دربارهٔ توقیف نفتکش حامل نفت ایران در جبل‌الطارق نیز بحث و گفت‌وگو شد اما ایران و بریتانیا به درک مشترکی در این زمینه نرسیدند.
ایران بر کشورهای باقیمانده در برجام فشار می‌آورد که زمینه دور زدن تحریم‌هایی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا دوباره علیه تهران برقرار کرده را فراهم آورند.
این کشور اخیراً درجه غنی‌سازی اورانیوم را تا بیش از مرز تعیین‌شده در برجام بالا برده و می‌گوید، اگر خواسته‌های ایران تأمین شود ممکن است غنی‌سازی به حد قبلی برگردد.
ایران اعلام کرده در گام دوم کاهش اجرای برجام سقف غنی‌سازی را از ۶۷/ ۳ درصد به ۵/ ۴ درصد رسانده‌است. این کشور پیش از این هم اعلام کرده بود که از سقف تعیین‌شده در برجام برای ذخیره آب سنگین و اورانیوم غنی‌شده عبور می‌کند.
در نشست روز یکشنبه اروپایی‌ها به ایران توصیه کردند که به اجرای کامل برجام بازگردد و ایران نیز به طرف‌های مقابل گفت، آن‌ها نیز به نوبه خود باید سهمشان در تعهدات قیدشده در این توافق را اجرا کنند.
همزمان، یوسف بن علوی وزیر امور خارجه عمان در گفت‌وگو با تلویزیون دولتی عمان پس از دیدار با مقام‌های ایرانی از همکاری مشترک کشورش با ایران برای کاهش تنش‌ها در تنگه هرمز خبر داد.
وی در این مورد گفت: «برای کشورهای حاضر در خلیج مهم است که نسبت به کاهش تنش‌ها در این آبراه بین‌المللی اهتمام ورزند.»
وزیر امورخارجه عمان اضافه کرد: میان تهران و مسقط برای سازماندهی حرکت کشتی‌ها در تنگه هرمز هماهنگی وجود دارد و برای این که عملیات دریانوردی بین‌المللی در خلیج تحت تأثیر قرار نگیرد، باید تمامی طرف‌ها با یکدیگر ارتباط داشته باشند.
بنا به اعلام بریتانیا ناوشکن «اچ ام اس دانکن» از روز یکشنبه برای تأمین امنیت کشتیرانی وارد خلیج شده‌است. این ناوشکن قرار است به همراه ناو مونتروز از آن دسته از کشتی‌های بریتانیایی که از تنگه هرمز عبور می‌کنند محافظت کند.
با این حال تنش در خلیج و تنگه هرمز همچنان ادامه دارد. در پی توقیف ابرنفتکش ایران با بار بیش از دو میلیون بشکه نفت به مقصد سوریه در جبل طارق توسط بریتانیا و سپس توقیف نفتکش بریتانیایی در تنگه هرمز توسط سپاه پاسداران، اوضاع متشنج‌تر شد.



نشست پکن؛ هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های ایران


وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
TT

نشست پکن؛ هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های ایران


وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  

نتایج نشست پکن میان معاونان وزیران امور خارجه روسیه، چین و ایران، نشان‌دهنده آغاز یک حرکت مشترک با هدف «هماهنگی زمانی» در مرحله‌ای دشوار و پیچیده است. این موضوع را یک دیپلمات روسی تأیید کرده است.

شرکت‌کنندگان در این نشست که اولین دیدار از این نوع محسوب می‌شود، بر هماهنگی مواضع برای مقابله با تحریم‌ها، رد هرگونه اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای و تلاش برای پیشبرد یک توافق سیاسی احتمالی با دولت آمریکا توافق کردند. این موضوع در چارچوب پیشنهاد مسکو برای میانجی‌گری در پرونده برنامه هسته‌ای ایران و در پی اعلام آمادگی واشنگتن برای آغاز روند مذاکرات مطرح شد.

به نظر می‌رسد مسکو که به طور فعال برای موفقیت این نشست سه‌جانبه تلاش کرده، قصد دارد موقعیت مذاکره‌ای خود با واشنگتن را تقویت کند. این تلاش در چارچوب گشایش به سوی یک گفت‌وگوی گسترده‌تر شامل پرونده اوکراین و سایر مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای از جمله برنامه هسته‌ای ایران صورت می‌گیرد.

بیانیه وزارت امور خارجه روسیه حاکی از رضایت مسکو از نتایج این نشست بود. در این دیدار، سرگئی ریابکوف، دیپلمات ارشد روسیه که مسئول پرونده‌های امنیت استراتژیک و مدیریت گفت‌وگو با واشنگتن است، شرکت داشت.

بر اساس این بیانیه، در این نشست «هماهنگی اقدامات برای کاهش تنش‌ها حول برنامه هسته‌ای ایران مورد بحث قرار گرفت و بر غیرقابل قبول بودن تهدیدات و استفاده از نیروی نظامی علیه تأسیسات انرژی هسته‌ای ایران تأکید شد.»

وزارت امور خارجه روسیه همچنین اعلام کرد که «رایزنی‌ها میان معاونان وزیران امور خارجه روسیه، چین و ایران بر روی برنامه اقدام جامع مشترک و هماهنگی اقدامات برای کاهش تنش‌های مصنوعی حول برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بود.»

روسیه، چین و ایران بر هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های علیه تهران توافق کردند (رویترز)

این بیانیه همچنین به ارزیابی دقیق سه طرف از «اقدامات غیرقانونی و نقض‌های متعدد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت توسط ایالات متحده و کشورهای اروپایی» اشاره کرد و بر غیرقابل قبول بودن تهدید، ارعاب و استفاده از نیروی نظامی علیه زیرساخت‌های انرژی هسته‌ای ایران تأکید کرد.

به گفته وزارت امور خارجه روسیه، این نشست همچنین به بررسی چشم‌انداز «یافتن راه‌حل‌های مذاکره‌ای پایدار و بلندمدت بر اساس ملاحظات متقابل و تعادل مطمئن منافع طرفین» پرداخت.

نشستی «موفق و مهم»

محسن بختیار، سفیر ایران در چین، در پلتفرم «ایکس» این نشست را «کاملاً موفق» توصیف کرد و گفت که این نشست راه را برای مقابله با «یک‌جانبه‌گرایی شکست‌خورده» ایالات متحده هموار می‌کند.

چین، ایران و روسیه در روز جمعه در جریان مذاکرات پکن خواستار لغو تحریم‌های علیه تهران شدند. این در حالی است که تلاش‌های دیپلماتیک فشرده‌ای توسط قدرت‌های بزرگ برای احیای توافق سال ۲۰۱۵ در جریان است و واشنگتن فشارهای شدیدی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌کند.

این مذاکرات در زمانی انجام شد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از زمان بازگشت به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵، تمایل خود را برای گفت‌وگو با تهران اعلام کرده است. ترامپ در سال ۲۰۱۸ و در دوره اول ریاست‌جمهوری خود به طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد.

با این حال، ترامپ تحریم‌های شدیدی علیه ایران اعمال کرد و ایران نیز با محکوم کردن «دورویی» ایالات متحده، به این اقدامات واکنش نشان داد.

بخشی از نشست سه‌جانبه روسیه، چین و ایران در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)

ورود روسیه به این پرونده از طریق پیشنهاد میانجی‌گری برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای ایران، نشان‌دهنده تغییر مهمی است که بیانگر این باور در کرملین است که روابط جدید با دولت ترامپ می‌تواند به یک «توافق جامع» در مورد مسائل مورد اختلاف دو کشور منجر شود.

کرملین اعلام کرده است که پرونده ایران یکی از چندین مسیر مذاکره‌ای است که مسکو و واشنگتن آماده آغاز گفت‌وگو درباره آن‌ها هستند. این مسیرها شامل درگیری در اوکراین، مسائل امنیت استراتژیک و موضوعات منطقه‌ای داغ می‌شوند.

برخی محافل روسیه معتقدند که مسکو ممکن است آماده ترسیم چارچوب یک «توافق جامع» با واشنگتن باشد که بر اساس احترام به منافع طرفین در پرونده‌های مطرح شده استوار است.

در این چارچوب، به نظر می‌رسد نشست پکن موقعیت مذاکره‌ای مسکو را تقویت کرده است. این موضوع در اظهارات سه طرف که از از سرگیری برنامه هسته‌ای ایران، رد سیاست فشار حداکثری واشنگتن و مقابله با پیامدهای تحریم‌ها سخن گفتند، منعکس شده است.

وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف و کاظم غریب‌آبادی، هشدار داد که «وضعیت بار دیگر در یک تقاطع حساس قرار دارد.»

وی افزود: «توافق جامع در مورد مسئله هسته‌ای ایران دستاورد مهمی است که از طریق گفت‌وگو و مذاکره به دست آمده است.» او هشدار داد که «تحریم‌های یک‌جانبه تنها به تشدید اختلافات منجر خواهد شد. گفت‌وگو و مذاکره تنها گزینه‌های موجود هستند.»

ما چائو شیوی، معاون وزیر امور خارجه چین، گفت که روسیه، چین و ایران در نشست پکن بر ضرورت لغو همه تحریم‌های غیرقانونی تأکید کردند.

وی افزود: «ایران و روسیه از چین به خاطر نقش سازنده‌اش و سازماندهی این نشست در پکن تشکر کردند.»

گفت‌وگویی عمیق

نماینده ایران «برخی کشورها» را به ایجاد «یک بحران غیرضروری» متهم کرد و تأکید کرد که نشستی «بسیار سازنده و مثبت» با همتایان روس و چینی‌اش برگزار شده است.

ما چائو شیوی، معاون وزیر امور خارجه چین، در یک کنفرانس خبری با همتایان روس و ایرانی‌اش اعلام کرد: «ما تبادل نظر عمیقی در مورد مسئله هسته‌ای و لغو تحریم‌ها انجام دادیم.»

وی افزود: «ما بر ضرورت پایان دادن به همه تحریم‌های یک‌جانبه غیرقانونی تأکید کردیم.» این اظهارات در بیانیه مشترک سه کشور که توسط پکن منتشر شد، منعکس شده است.

توافق سال ۲۰۱۵ میان تهران و واشنگتن، پاریس، لندن، برلین، مسکو و پکن، به لغو تحریم‌ها علیه ایران در ازای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای و تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران منجر شد.

با این حال، ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به تصمیم ترامپ به طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد و تحریم‌های شدیدی را علیه ایران اعمال کرد که اقتصاد این کشور را تحت فشار قرار داد.

تهران تا یک سال پس از خروج آمریکا به تعهدات خود پایبند بود، اما پس از آن شروع به کاهش تعهدات خود کرد. از آن زمان تاکنون تمام تلاش‌ها برای احیای این توافق با شکست مواجه شده است.

پس از ۱۰ سال از اجرای این توافق، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که اجرای توافق ۲۰۱۵ را تضمین می‌کرد، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.

برخی کشورها احتمال اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران پس از این تاریخ را رد نکرده‌اند.

ایران در ماه‌های اخیر چندین دور مذاکره با آلمان، فرانسه و بریتانیا در مورد برنامه هسته‌ای خود انجام داده است و همچنین سیاست‌های خود را با مسکو و پکن هماهنگ کرده تا با وضعیت موجود مقابله کند.

اولین واکنش اروپا به نشست پکن حاکی از برخورد مثبت اروپا با احتمال آغاز یک روند مذاکره‌ای برای حل اختلافات حول برنامه هسته‌ای ایران از طریق روش‌های صلح‌آمیز بود.

انور العنونی، سخنگوی خدمات خارجی اتحادیه اروپا، گفت که این اتحادیه از نشست سه‌جانبه روسیه، ایران و چین در مورد برنامه هسته‌ای ایران مطلع است و همچنان به ارتباطات در این زمینه باز است.

وی در یک نشست خبری در بروکسل افزود: «این سه کشور طرف‌های توافق هسته‌ای ایران هستند. هیچ جایگزین عملی‌ای برای حل دیپلماتیک وجود ندارد.»