تار و مار کردن گنجینه نسخه های خطی یمن از سوی حوثی ها

از بین بردن مخطوطات مغایر با تعالیم شبه نظامیان

اداره نسخه های خطی در شهر زبید در استان حدیده (گتی)
اداره نسخه های خطی در شهر زبید در استان حدیده (گتی)
TT

تار و مار کردن گنجینه نسخه های خطی یمن از سوی حوثی ها

اداره نسخه های خطی در شهر زبید در استان حدیده (گتی)
اداره نسخه های خطی در شهر زبید در استان حدیده (گتی)

محافل علمی و دست اندرکاران حوزه میراث فرهنگی و آثار خطی یمن گفتند گروه حوثی مقادیر زیادی از مخطوطات قدیمی و ارزشمند کتابخانه های تاریخی مساجد را غارت و قاچاق کردند.
حوثی ها همچنین صدها آثار خطی قدیمی در کشور که با اندیشه های این گروه فرقه گرا مغایرت دارد را به طور روشمند از بین بردند.
دست اندرکاران بخش میراث فرهنگی در صنعاء درباره تداوم این رویکرد سیستماتیک توسط شبه نظامیان حوثی ها هشدار دادند.
مسئولان حوزه میراث فرهنگی یمن می گویند حوثی ها به بهانه مرمت نسخه های خطی در مناطق تحت کنترلشان آنها را از کشور به جاهای دیگر منتقل می کنند. قدیمی ترین نسخه خطی قرآن در مسجد جامع بزرگ صنعاء به همین سرنوشت دچار شد.
چهره های شاخص علمی و فعالان به الشرق الاوسط گفتند «روند قاچاق آثار و نسخه های خطی قدیمی از سوی حوثی ها و انتقال آنها به گروه های ایرانی و مراجع حوزه های علمیه افزایش یافته است».
به گفته این افراد، حوثی ها می خواهند تا اثری از آثار خطی قدیمی که با اندیشه های فرقه گرای آنها مغایرت دارند باقی نماند. آنها درصدد از بین بردن آثاری هستند که بیانگر میراث فرهنگی و تمدنی یمن است.
برخی منابع گفتند «شبه نظامیان کودتاچی به دنبال آثار باستانی دفن شده در مساجد قدیمی و تاریخی صنعاء و صعده و ذمار و زبید و جبله و الجند هستند. مقادیر فراوانی از نسخه های خطی در این مساجد نگهداری می شود که نمادی از حافظه جمعی یمن در قرن های متمادی هستند».
چهره های علمی و فعالان یمنی در گفتگو با الشرق الاوسط از یونسکو و کلیه موسسات بین المللی حمایت از آثار باستانی خواستند تا ضمن اقدام فوری جلوی غارت و تاراج نسخه های خطی یمن توسط حوثی ها را بگیرند.
 مخطوطات یمن یکی از کمیاب ترین نسخه ها در حوزه های گوناگون در جهان به شمار می روند.
فعالان یمنی خواستار توقف قاچاق و دزدی سیستماتیک نسخه های خطی یمن توسط گروه وابسته به ایران شدند.
نسخه های خطی قدیمی در یمن در اداره نسخه های خطی صنعاء مورد بی توجهی قرار دارد. این گنجینه های باستانی در حال زوال هستند. حوثی ها به شدت به دنبال این نسخه های خطی در مسجد جامع بزرگ می گردند. گمان می رود مقادیر فراوانی از این آثار در دیوارهای این مسجد نگهداری می شود.
مسجد جامع بزرگ در قرن یکم هجری ساخته شده و قدیمی ترین مسجد یمن به حساب می آید.
یک منبع آگاه در کتابخانه مسجد جامع بزرگ صنعاء که نخواست نامش به دلایل امنیتی فاش شود گفت برخی از نسخه های خطی مهم را از سران حوثی پس گرفتیم.
او در ادامه افزود «این اقدام بر خلاف مقررات کتابخانه است. طبق مقررات کتابخانه قرض دادن نسخه های خطی ممنوع است».
او خاطر نشان کرد «صندوق بزرگی را یک سال پیش در دیوار مسجد کشف کردند که عملیات مرمت آن انجام شد. این صندوق را بدون طی مراحل قانونی تحویل شخص ناشناسی دادند که در آن زمان گفته شد رهبر حوثی ها بوده است».
کارشناسان و پژوهشگران یمن درباره مصادره آثار خطی نادر یمن از سوی شبه نظامیان حوثی ابراز نگرانی کرده اند. کارشناسان می گویند «حوثی ها تصور می کنند که این آثار خطی متعلق به این گروه است».
 یک پژوهشگر یمنی در دانشگاه صنعاء گفت «شبه نظامیان در چهار سال بعد از کودتا به دنبال از بین بردن و تخریب صدها آثار خطی و کتاب و تالیفاتی بودند که با اندیشه گروه حوثی مغایرت دارند».
او افزود «مسئولان حوثی در حوزه میراث فرهنگی و آثار خطی ده ها نسخه خطی مرتبط با اندیشه برخی جریان های فلسفی و مذهبی تاریخی در یمن مثل معتزله و مطرفیه و صوفی ها و گروه های سنی را نابود کردند».
یک مقام ارشد وزارت اوقاف حوثی ها در صنعاء گفت «۱۱ هزار و ۸۱۷ نسخه خطی از سوی دفتر اوقاف و ارشاد شهرداری پایتخت به اداره نسخه های خطی وزارت فرهنگ در صنعاء تحویل داده شدند. وزارت فرهنگ در صنعاء زیر نظر حوثی ها اداره می شود. این نسخه های خطی در درون مسجد جامع بزرگ پیدا شدند. اما بعدها معلوم شد که نیمی از این آثار فقط تحویل داده شده و بقیه ناپدید شدند».
آثار خطی یمن درباره علوم قرآنی و حدیث و علم کلام و اصول فقه و صرف و نحو و بلاغت و عروض و منطق و تاریخ و ادبیات و هنر و لغت نامه و پزشکی و کشاورزی و علوم فلکی و فلسفه و گیاه شناسی هستند.
سه چهارم نسخه های خطی قدیمی یمن در صنعاء و حضرموت و ذمار و زبید نگهداری می شوند.



چگونه عراق از «تهدیدی وجودی خطرناک‌تر از داعش» نجات یافت؟

مشایخ عراقی در تظاهراتی در حمایت از ایران، سه‌شنبه در مسیر منتهی به منطقه سبز که سفارت عراق در بغداد در آن واقع شده است (AP)
مشایخ عراقی در تظاهراتی در حمایت از ایران، سه‌شنبه در مسیر منتهی به منطقه سبز که سفارت عراق در بغداد در آن واقع شده است (AP)
TT

چگونه عراق از «تهدیدی وجودی خطرناک‌تر از داعش» نجات یافت؟

مشایخ عراقی در تظاهراتی در حمایت از ایران، سه‌شنبه در مسیر منتهی به منطقه سبز که سفارت عراق در بغداد در آن واقع شده است (AP)
مشایخ عراقی در تظاهراتی در حمایت از ایران، سه‌شنبه در مسیر منتهی به منطقه سبز که سفارت عراق در بغداد در آن واقع شده است (AP)

منابع دیپلماتیک در بغداد به روزنامه «الشرق الاوسط» گفتند مقام‌های عراقی نگران کشیده شدن کشور به جنگ میان ایران و اسرائیل بودند و آن را «تهدیدی وجودی برای عراق» توصیف کردند که خطرناک‌تر از تهدید داعش بود؛ همان گروهی که زمانی یک‌سوم خاک کشور را اشغال کرده بود.

این منابع توضیح دادند:
«داعش یک پدیده بیگانه بود که در نهایت باید از بدن عراق به‌ویژه با توجه به حمایت منطقه‌ای و بین‌المللی از بغداد برای مقابله با آن طرد می‌شد. اما جنگ ایران و اسرائیل، وحدت عراق را تهدید می‌کرد.»

شرح تهدید وجودی از نگاه منابع دیپلماتیک:

همزمان با آغاز جنگ، بغداد پیام‌هایی از اسرائیل از طریق جمهوری آذربایجان و کانال‌های دیگر دریافت کرد. در این پیام‌ها آمده بود که اسرائیل در صورت حمله‌ای از خاک عراق، پاسخ‌هایی «سخت و دردناک» خواهد داد. اسرائیل مسئولیت هرگونه حمله از خاک عراق را متوجه دولت عراق دانسته بود.

آمریکا نیز از زبان توصیه‌آمیز قبلی عبور کرد و مستقیماً نسبت به عواقب وخیم حملات احتمالی گروه‌های وابسته به ایران هشدار داد.

مقام‌های عراقی نگران «سناریوی فاجعه» بودند. سناریویی که در آن، گروه‌های عراقی به اسرائیل حمله می‌کردند و اسرائیل نیز با موجی از ترورهای هدفمند مشابه آنچه علیه فرماندهان حزب‌الله لبنان و ژنرال‌ها و دانشمندان ایرانی در آغاز جنگ انجام داد، پاسخ می‌داد.

به گفته این منابع، اگر اسرائیل حملات دردناکی علیه این گروه‌ها انجام می‌داد، خشم در میان شیعیان عراق شعله‌ور می‌شد. این وضعیت ممکن بود مرجعیت شیعه را وادار به اتخاذ موضعی جدی کند و در نتیجه، بحران به شکل تقابل مستقیم شیعیان با اسرائیل درمی‌آمد.

این سناریو باعث شد نگرانی‌هایی شکل گیرد مبنی بر اینکه سایر گروه‌های عراقی، شیعیان را مسئول کشاندن کشور به جنگی بدانند که می‌شد از آن دوری کرد. در چنین شرایطی، احتمال بروز شکاف دوباره میان شیعیان و سنی‌ها و تهدید دوباره برای وحدت عراق وجود داشت.

خطر دیگر، موضع احتمالی کردها بود. این احتمال وجود داشت که کردها اعلام کنند دولت مرکزی فقط نماینده یک گروه است، کشور از جنگ‌ها خسته شده و اقلیم دیگر نمی‌خواهد خود را با بغداد درگیر کند؛ چراکه نزدیکی به بغداد، اقلیم را وارد جنگ‌هایی می‌کند که نمی‌خواهد در آن‌ها شرکت داشته باشد.

نقش دولت السودانی

دولت محمد شیاع السودانی با ترکیبی از قاطعیت و تدبیر عمل کرد. به گروه‌ها هشدار داد که تحمل هیچ تلاشی برای کشاندن کشور به جنگی که وحدتش را تهدید می‌کند، ندارد. همزمان، کانال‌های ارتباطی با قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، به‌ویژه آمریکا، را باز نگه داشت.

موضع ایران و موازنه داخلی
دولت عراق از موضع تهران هم بهره برد. ایران نه‌تنها از گروه‌ها نخواست وارد جنگ شوند، بلکه آن‌ها را به خویشتنداری تشویق کرد. برخی معتقدند تهران نمی‌خواست پس از از دست دادن سوریه، روابطش با عراق را نیز قربانی کند.

عامل مهم دیگر، درک گروه‌ها از بزرگی جنگ بود. آن‌ها می‌دانستند این نبرد از توانشان فراتر است؛ به‌ویژه با توجه به شرایط حزب‌الله در لبنان و نفوذ اطلاعاتی اسرائیل درون ایران. اسرائیل نشان داده بود که اطلاعات دقیقی از گروه‌های دشمن دارد و با برتری تکنولوژیک خود، می‌تواند به اهدافش برسد.

سه حمله ناکام

با وجود فشارها، به گفته منابع دیپلماتیک، گروه‌های بی‌انضباط تلاش کردند سه حمله را طراحی و اجرا کنند؛ اما نیروهای امنیتی عراق توانستند پیش از اجرا آن‌ها را خنثی کنند.

منابع همچنین گفتند که ایران زخمی عمیق برداشت؛ چراکه اسرائیل جنگ را به خاک ایران کشاند و آمریکا را به هدف گرفتن تأسیسات هسته‌ای آن ترغیب کرد. به‌گفته این منابع، اگر ایران در پرونده هسته‌ای امتیاز ندهد، احتمال دور تازه‌ای از درگیری وجود دارد.