هلند یک جاسوس ایرانی را مأمور کرد.. چگونه به تأسیسات هسته‌ای نطنز حمله شد؟

هلند یک جاسوس ایرانی را مأمور کرد.. چگونه به تأسیسات هسته‌ای نطنز حمله شد؟
TT

هلند یک جاسوس ایرانی را مأمور کرد.. چگونه به تأسیسات هسته‌ای نطنز حمله شد؟

هلند یک جاسوس ایرانی را مأمور کرد.. چگونه به تأسیسات هسته‌ای نطنز حمله شد؟

سال هاست که راز حمله ویروس و بدافزار «استاکس نت» علیه تأسیسات هسته ای ایران ذهن بسیاری از کارشناسان امنیتی را به خود مشغول کرده‌است. همچنان این سؤال مطرح می‌شود که چگونه ایالات متحده آمریکا و اسرائیل بدافزار خود را روی سیستم‌های رایانه ای در تأسیسات غنی سازی اورانیوم بسیار امن «نطنز» نصب کردند.
به گزارش الشرق الاوسط، ویروس استاکس نت در نمونه اول آن، به منظور خرابکاری در برنامه هسته ای ایران در سال ۲۰۰۷ راه اندازی شد و به‌طور مؤثر آغازگر جنگ سایبری و دیجیتالی در قرن ۲۱ بود. این تاریخ مصادف بود با زمانی که ایران نصب اولین سری از سانتریفیوژها را در نیروگاه «بحث‌برانگیز» نطنز در مرکز ایران آغاز کرده بود.
در آن زمان، طراحی کدهای مخرب ویروس مدت‌ها بود که شکل گرفته بود. در سال ۲۰۰۶، یک خرابکاری آزمایشی روی سانتریفیوژهای مشابه صورت گرفت و نتایجش در اختیار جرج بوش قرار گرفت؛ بوش وقتی متقاعد شد این عملیات پنهانی امکان موفقیت دارد، دستور به اجرای آن داد.
سایت خبری «یاهونیوز» در گزارشی دربارهٔ کسی که برای ورود استاکس‌نت به تأسیسات هسته ای ایران کمک کرده اشاره می‌کند و می‌گوید: عامل آن حرکت نفوذی، که موجودیت و نقش او قبلاً گزارش نشده بود، یک مهره دستگاه‌های اطلاعاتی هلند در داخل ایران بود که به درخواست سیا و موساد، سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل، استخدام شده بود.
به گفته چهار منبع آگاه اطلاعاتی، یک مهندس ایرانی که دستگاه اطلاعاتی هلند موسوم به ای‌آی‌وی‌دی اجیر کرده بود، داده‌های حساسی که به آمریکایی‌ها کمک کرد این بدافزار را وارد سیستم‌های نطنز کنند جمع‌آوری کرد و همین مهره بود که سپس دسترسی لازم برای وارد کردن استاکس‌نت به آن سیستم‌ها به وسیله یک حافظه فلش را فراهم کرد.
در سال ۲۰۰۴ از هلندی‌ها خواسته شد که به موساد و سیا برای ورود به تأسیسات کمک کنند. سه سال زمان برد تا یک مهندس مکانیک شاغل در نطنز این سلاح دیجیتالی را به سیستم‌های هدف منتقل کند.
براساس این گزارش هدف این عملیات موسوم به «بازی‌های المپیک» نه تخریب برنامه اتمی ایران بلکه ضربه زدن به آن برای خریداری زمان و به نتیجه رسیدن تلاش‌های دیپلماتیک بود.
ایران در سال ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهان به توافق رسید تا در قبال تعلیق تحریم‌های مربوط برنامه هسته ای، بخش‌های حساس این برنامه را متوقف کند.
عملیات «بازی‌های المپیک» مأموریتی مشترک بین ایالات متحده آمریکا و اسرائیل بود که سی‌آی‌ای، موساد، آژانس امنیت ملی آمریکا، وزارت دفاع اسرائیل و آژانس امنیت ملی این کشور در آن دخیل بودند. اما به گفته منابع آگاه، آمریکا و اسرائیل همکارانی از سه کشور دیگر هم داشتند؛ به همین خاطر نام عملیات بازی‌های المپیک بود، استعاره‌ای از پنج حلقه نماد مشهورترین رویداد بین‌المللی ورزشی جهان. سه کشور همکار دیگر در این مأموریت هلند، آلمان و فرانسه بودند، هرچند سازمان اطلاعات بریتانیا نیز در این پروژه نقش داشته‌است.
نقش آلمان در عملیات استاکس‌نت ارائه جزییات فنی دربارهٔ سیستم‌های کنترل صنعتی ساخت شرکت زیمنس بود. نیروگاه نطنز از این سیستم برای کنترل گردش سانتریفیوژهایش استفاده می‌کند. فرانسه نیز اطلاعات مشابه دیگری در همین زمینه ارائه کرده بود.
اما در این بین، وظیفه هلندی‌ها حیاتی و منحصربه‌فرد بود، ارائه اطلاعات کلیدی دربارهٔ فعالیت‌های ایران در زمینه تهیه تجهیزات برنامه هسته‌ای از اروپا و همین‌طور ارائه اطلاعات دربارهٔ سانتریفیوژها. دلیل این امر برمی‌گردد به این‌که طراحی سانتریفیوژهای نطنز بر پایه طرح یک شرکت هلندی است که در سال ۱۹۷۰، یک دانشمند هسته‌ای پاکستانی به نام عبدالقدیر خان آن را دزدید. خان این طرح‌ها را برای راه‌اندازی برنامه هسته‌ای پاکستان به سرقت برده بود، اما بعد تصمیم گرفت اطلاعاتش را به کشورهای دیگر بفروشد؛ ایران و لیبی از مشتری‌های طرح سرقتی بودند.
برنامه هسته‌ای ایران، که سال‌ها بود فعالیت چندانی نداشت، ناگهان از سال ۱۹۹۶ دوباره جان گرفت، همان زمانی که ایران مجموعه طرح‌ها و اجزای سانتریفیوژها را مخفیانه از عبدالقدیر خان خریداری کرد. در سال ۲۰۰۰، ایران با هدف ساخت نیروگاهی با ظرفیت ۵۰ هزار سانتریفیوژ و تولید اورانیوم غنی‌شده، کلنگ مجموعه نظنز را به زمین زد.
سیا، موساد و ای‌آی‌وی‌دی (سرویس اطلاعاتی هلند) هیچ‌یک به سوالات یاهونیوز در این باره پاسخ نداده‌اند.



نشست ژنو: گسترش اختلافات میان اروپا و ایران

 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
TT

نشست ژنو: گسترش اختلافات میان اروپا و ایران

 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)
 سانتریفیوژها در تأسیسات نطنز (آژانس انرژی اتمی ایران – آسوشیتدپرس)

با وجود هیاهوی پیش از مذاکرات اروپا و ایران در ژنو، این مذاکرات بدون ارائه طرح یا نقشه راه جدیدی برای پرونده هسته‌ای برگزار شد. برخلاف تبلیغات رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران، مذاکرات نه تنها به مسائل هسته‌ای محدود نبود، بلکه به روابط نظامی ایران و روسیه نیز پرداخت. این موضوع را دو دیپلمات ارشد اروپایی به "الشرق الأوسط" تأیید کردند.

یکی از دیپلمات‌های اروپایی اذعان کرد که دیدار میان مقامات ایرانی و اروپایی در ژنو نشان داد که اختلافات میان طرفین در چندین زمینه رو به افزایش است.

دیپلمات دیگری پیش‌تر گفته بود که این دیدارها بخشی از تلاش برای حفظ کانال‌های گفت‌وگو با ایران است. وی افزود که این جلسات جامع خواهد بود و تصمیم‌گیری درباره نحوه برخورد با مسئله هسته‌ای ایران به پس از مشخص شدن سیاست‌های دولت ترامپ در آغاز سال آینده موکول خواهد شد.

ادامه نشست‌های نیویورک در ژنو

به گفته منابع "الشرق الأوسط"، این نشست‌ها از پیش برنامه‌ریزی شده بود و در ادامه گفت‌وگوهایی بود که در سپتامبر گذشته در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک انجام شد. در آن نشست‌ها، تمرکز بر موضوعات هسته‌ای ایران و همکاری نظامی ایران و روسیه بود.

روز جمعه، مدیران سیاسی وزارت‌خانه‌های خارجه فرانسه، بریتانیا و آلمان با مجید تخت روانچی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه ایران، دیدار کردند. این نشست‌ها پس از ملاقات مقامات ایرانی با انریکه مورا، میانجی اروپایی در مذاکرات هسته‌ای، برگزار شد.

مورا در پلتفرم «ایکس» (توییتر سابق) نوشت که این نشست «صریح» بوده و او از ایران خواسته است تا همکاری نظامی خود با روسیه را متوقف کند و همچنین بر ضرورت یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای مسئله هسته‌ای و پایان دادن به مداخلات منطقه‌ای ایران تأکید کرده است.

در مقابل، غریب‌آبادی در واکنش به اتحادیه اروپا در توییتی نوشت: «اروپا به دلیل نبود اعتماد و مسئولیت‌پذیری، بازیکن جدی‌ای نیست.» او همچنین سیاست‌های عمومی اتحادیه اروپا را مورد انتقاد قرار داده و رفتار آن را «غیرمسئولانه» توصیف کرد.

غریب‌آبادی پس از دیدار با نمایندگان تروئیکای اروپایی، نوشت که گفت‌وگوها بر پرونده هسته‌ای و رفع تحریم‌ها متمرکز بوده و ایران به منافع مردم خود پایبند است و دیپلماسی و گفت‌وگو را ترجیح می‌دهد. او تأکید کرد که توافق شد کانال‌های دیپلماتیک در آینده نزدیک باز بماند.

 

فرصت مکانیزم ماشه؟

نشست‌های ژنو تنها چند روز پس از آن برگزار شد که فرانسه، بریتانیا و آلمان پیش‌نویس قطعنامه‌ای علیه ایران را به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کردند که به تصویب رسید. این قطعنامه، ایران را به دلیل عدم همکاری با آژانس و افزایش غنی‌سازی اورانیوم محکوم کرد.

ایران نیز با اعلام برنامه خود برای نصب هزاران سانتریفیوژ جدید، به این اقدام واکنش نشان داد.

با این حال، یک دیپلمات اروپایی به "الشرق الأوسط" گفت که بحث درباره فعال کردن مکانیزم ماشه یا «اسنپ‌بک» هنوز زود است.

بریتانیا نیز پیش‌تر اشاره کرده بود که ممکن است از این مکانیزم استفاده کند و در بیانیه‌ای گفت: «ما همچنان به استفاده از همه اقدامات دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای متعهدیم، از جمله استفاده از مکانیزم ماشه در صورت لزوم.»

مکانیزم ماشه امکان بازگشت تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را به دلیل نقض تعهدات هسته‌ای در توافق 2015 فراهم می‌کند. این توافق توسط ایالات متحده در سال 2018، در دوره نخست ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ترک شد.

ایران از بازگشت ترامپ به استراتژی «فشار حداکثری» و تلاش برای فعال کردن مکانیزم ماشه نگران است. همچنین، تهران بیم آن دارد که قدرت‌های اروپایی نیز این مکانیزم را فعال کنند.

هیاهوی بی‌دلیل

با وجود همه این مباحث، نشست‌های ژنو تنها به پرونده هسته‌ای محدود نبود. یک دیپلمات اروپایی گفت که این جلسات طبق برنامه پیش رفته و او «هیاهوی رسانه‌ای اغراق‌آمیز» پیش از این نشست‌ها را درک نمی‌کند.

پیش‌تر، یکی از مقامات ایرانی به «رویترز» گفته بود که اگر ایران و تروئیکای اروپایی بتوانند «نقشه راه» توافق هسته‌ای را تدوین کنند، آمریکا تصمیم خواهد گرفت که توافق 2015 را احیا کند یا آن را کنار بگذارد.

این توافق در اکتبر سال آینده منقضی می‌شود و جامعه بین‌المللی باید مذاکراتی برای توافق جدید با ایران آغاز کند. دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند که توافق فعلی قابل احیا نیست اما می‌تواند مبنایی برای مذاکرات آتی باشد.