شیب ملایم روحانی برای عقب‌نشینی از وعده‌ها

حسرت رئیس‌جمهوری: اگر تحریم‌ها نبود…

 شیب ملایم روحانی برای عقب‌نشینی از وعده‌ها
TT

شیب ملایم روحانی برای عقب‌نشینی از وعده‌ها

 شیب ملایم روحانی برای عقب‌نشینی از وعده‌ها

ایران معمولاً از اعلام آمارهای مرتبط با فروش نفت خودداری می‌کند، اما امروز سه شنبه، حسن روحانی رئیس‌جمهوری این کشور به صورت سربسته گفته «تحریم‌ها در سه سال اخیر باعث کاهش ۲۰۰ میلیارد دلار از درآمد ایران شده‌است».
به گزارش الشرق الاوسط، بر اساس تخمین‌ها، صادرات نفت ایران به زیر نیم میلیون بشکه در روز کاهش یافته‌است؛ در آوریل ۲۰۱۸ میلادی و پیش از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، صادرات ایران روزانه به ۲/۵ میلیون بشکه هم می‌رسید.
این اظهارات واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی را به همراه داشته‌است. یکی از کاربران نوشته‌است: «چه می‌کنند این مشاورین روحانی؟! بابا به ایشان بگویید اینروزها کمتر حرف بزنه به نفعشه».
 کلید روحانی پیدا شد
حسن روحانی رئیس‌جمهور روز گذشته نیز حاشیه ساز شده بود. این بار با اظهاراتی که محافظه کاران به تندی به آنها واکنش نشان دادند و اصلاح طلبان در تعامل با آنها روی لبه حرکت کردند. او انتقادات به دولتش برای عمل نکردن به «قول‌هایی که اول دولت داده» را پاسخ داده و می‌گوید «ما در شرایط صلح قول دادیم و الان شرایط جنگ است» و این مسئله را دلیل عدم عمل به وعده‌های انتخاباتی‌اش می‌داند. او انتقادها را خرده فرمایش توصیف می‌کند و در ادامه می‌گوید که «لحن‌ها در دوره جنگ و صلح فرق دارد.»
به گزارش الشرق الاوسط، اظهارات حسن روحانی با واکنش روزنامه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی روبرو شد. برخی آنها را «وعده‌های جنگ زده»، «جنگ و صلح حسن روحانی با وعده‌هایش!» و «فرصت‌سوزی در زمان صلح» خواندند و برخی خطاب به روحانی گفتند «اگر جنگ است، بجنگید!»، «آقای رئیس‌جمهور! فریاد جنگ ات کو؟» و «برجام فریب جنگ داشت اما صلح انگاشتید». برخی نیز به تمسخر گفتند «شاه‌کلید روحانی در وضعیت جنگی پیدا شد!»
اشاره روحانی به واژه «جنگ» تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا پس از خروج این کشور از برجام اشاره دارد که مقامات ایران آن را «جنگ اقتصادی» می‌خوانند.
روحانی پیشتر در سال ۱۳۹۲ و در زمان رقابت‌های انتخاباتی گفته بود: «راه‌حل‌های کوتاه‌مدت یک ماه و ۱۰۰ روزه برای حل مشکلات و معضلات اقتصادی، اجتماعی و سیاست داخلی و خارجی در دولت تدبیر و امید پیش‌بینی شده‌است که با این برنامه ما می‌توانیم در یک فرصت کوتاه شاهد تحول اقتصادی باشیم.»
در سال ۹۲ بر اساس اظهاراتی که روحانی در تلویزیون ایران پخش شد گفته بود: «آنچنان رونق اقتصادی ایجاد شود و آنچنان درآمد اقتصادی نصیب مردم ایران شود که مردم اصلاً به این ۴۵ هزار تومان (یارانه) نیازی نداشته باشند».
 واکنش تند رسانه‌های محافظه کار
اولین واکنش توسط روزنامه کیهان رقم خورد. این روزنامه تندروی نزدیک به رهبر ایران عملکرد دولت روحانی در سال‌های اخیر را «تأسف‌برانگیز» خواند و نوشت: «سؤالی که پس از اظهارنظر اخیر آقای روحانی در ذهن ایجاد می‌شود این است که، آیا رفتار دولت روحانی، رفتاری متناسب با شرایط جنگی است؟! آیا اظهارات و اقدامات آقای روحانی در سال‌های اخیر، رفتار رئیس‌جمهور کشوری است که در حال جنگ است؟ !متأسفانه پاسخ منفی است.» به گفته این روزنامه، «علی‌رغم اینکه اکنون ما در یک جنگ تمام‌عیار اقتصادی با دشمن قرار داریم متأسفانه دولت روحانی، آرایش شرایط بزم به خود دارد.»
خبرگزاری امنیتی تسنیم وابسته به سپاه پاسداران نیز حسن روحانی را به «کشاندن کشور را از صلح به جنگ» و «وارونه نشان دادن حقایق کشور» متهم کرد.
روزنامه وطن امروز دیگر روزنامه محافظه کار در ایران نیز می‌گوید «اگر جنگ اقتصادی و تحریم‌های خارجی برای هیچ‌کس آبی نداشته، برای دولت او بیشترین نان را به تنور چسبانده‌است.» این روزنامه با انتقاد از عدم تحمل انتقادها توسط رئیس دولت نوشت «روحانی با ادبیات و نوع مواجهه‌اش با صورت مسئله، به جای آن که گامی در جهت آرامش جامعه بردارد به شکلی معکوس جامعه را بیش از پیش عصبانی کرده‌است».
خبرگزاری فارس وابسته به بسیج نیز به نقل از علیرضا زاکانی عضو شورای مرکزی ائتلاف نیروهای انقلاب آورده‌است: توجیه وعده‌های عملی‌نشده توسط روحانی فرافکنی و توهین به مردم است.
زاکانی می‌گوید «رئیس‌جمهور ما اصلاً رئیس‌جمهور شرایط جنگ نیست. چرا وقتی سیل می‌آید ایشان به جنوب کشور و قشم می‌رود؟ و آلودگی هم اوج می‌گیرد رئیس‌جمهور ما به شمال نقل مکان می‌کند؟ رئیس‌جمهوری که برای سخنرانی کردن باید برایش کولر بگذارند تا بتواند سخنرانی کند از بالا بردن ظرفیت مقاومتی مردم سخن می‌گوید.»
دیگر روزنامه وابسته به نهادهای امنیتی ییعنی جوان نیز به اظهارات روحانی واکنش نشان داده و نوشت «واکنش دیروز رئیس‌جمهور البته بیش از آنکه پاسخی به منتقدان سنتی وی باشد، پاسخی به هواداران بی‌شماری است که خواستار پاسخی روشن در مورد وعده‌های گذشته هستند؛ وعده‌هایی که حالا هیچ‌کدام از آن‌ها به نتیجه نرسیده‌است.»
 درماندگی رسانه‌های اصلاح طلب
بسیاری از روزنامه‌های موسوم به اصلاح طلب در ایران یا به این اظهارات حجمی ندادند یا اینکه در حد پوشش خبری و بدون تحلیل آنها را منتشر کردند.
واکنش روزنامه آفتاب یزد اما نسبت به دیگر روزنامه‌های اصلاح طلب متفاوت بود به طوری که این روزنامه نوشت «حسن روحانی دیروز با همین جمله کوتاه نقطه پایانی گذاشته بر تمام وعده‌هایی که در دوران انتخابات داد. کمتر از دوسال تا پایان هشت سال ریاست روحانی اوضاع همچون دو سال پایانی دوران محمود احمدی‌نژاد است و گویی در صحنه سیاسی ایران، در همیشه روی همان پاشنه می‌چرخد و فرقی ندارد این یکی برسر کار باشد یا آن یکی».
روزنامه اصلاح طلب ابتکار که اخیراً گفته شد که به دلیل مشکلات اقتصادی فقط ۲۰۰ نسخه در روز چاپ می‌کند نوشت «وعده‌های انتخاباتی روحانی هیچ‌کدام پیگیری نشد و الان دولت برای فرار از پاسخگویی می‌گوید ما در شرایط جنگ قرار داریم. سؤال اینجاست مگر یک سیاستمدار نباید برای هر شرایطی استراتژی داشته باشد؟» این روزنامه با انتقاد از روحانی به دلیل «عبور از اصلاح‌طلبانی که در هر دو دوره انتخابات از او حمایت کردند» ادامه می‌دهد «پشت کردن به وعده‌های انتخاباتی که برخی از آنها مطالبه درونی بدنه اجتماعی بود چه ربطی به شرایط جنگ در کشور دارد؟»
روزنامه همشهری نزدیک به اصلاح طلبان و ارگان شهرداری تهران نیز معتقد است «دولت در سومین‌سال فعالیت خود با شیب ملایمی از وعده‌های خود عقب‌نشینی می‌کند».
عباس عبدی تحلیلگر مسائل سیاسی نیز به فرارو می‌گوید: «درمورد آقای روحانی، تا حدی عدم تحقق وعده‌هایش قابل دفاع است. آن هم بخشی که به خروج ترامپ از برجام بر می‌گردد. این چیزی است که می‌تواند مسئولیتش را تا حدی و نه همه‌اش را از خود رفع کند، اما باقی تصمیمات دولت این گونه نیست و بخش مهمی از مشکلات فعلی مربوط به همین تصمیمات است.»
 شبکه‌های اجتماعی: به ریش مردم نخندید
احمد زیدآبادی روزنامه‌نگار اصلاح طلب در کانال تلگرامی خود نوشت: «تا آنجا که به یاد دارم مهمترین وعدهٔ آقای روحانی همان تحقق شرایط صلح و جلوگیری از شرایط جنگ بود. اگر بنا به شرایط جنگ بود که رقبایش چیزی از او کم نداشتند! خب از اول همین را بگو! چه کار به شرایط صلح و جنگ داری!»
فرید مدرسی فعال رسانه ای اصلاح طلب که اخیراً حقوق ماهیانه او از خبرگزاری دولتی ایرنا حاشیه ساز شده بود، نیز در توییتر نوشت: «ما انتظار نداریم رئیس‌جمهور فقط برای شرایط صلح خود را آماده کرده باشد؛ آقای حسن روحانی می‌داند که رئیس‌جمهور در هر شرایطی قرار است مملکت را خوب اداره کند؛ حتی در زمان جنگ. پس این بهانه پذیرفتنی نیست. بهتر است کابینه را تغییر دهد، اگر وزرا آمادگی جنگ را ندارند.»
سید نظام الدین موسوی از حلقه رسانه‌های نزدیک به رهبر ایران هم نوشت: «آقای روحانی امروز در اظهارنظری عجیب گفتند که وعده‌های ما در سال ۹۶ مربوط به دوران صلح بوده و الان ما در شرایط جنگی هستیم. این حرف هم مثل همان جمله همراه با خنده ایشان بود که گفتند من هم روز جمعه فهمیدم بنزین گران شده. آقای رئیس‌جمهور! به درد مردم خندیدید، به ریش مردم نخندید.»



نشست پکن؛ هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های ایران


وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
TT

نشست پکن؛ هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های ایران


وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  

نتایج نشست پکن میان معاونان وزیران امور خارجه روسیه، چین و ایران، نشان‌دهنده آغاز یک حرکت مشترک با هدف «هماهنگی زمانی» در مرحله‌ای دشوار و پیچیده است. این موضوع را یک دیپلمات روسی تأیید کرده است.

شرکت‌کنندگان در این نشست که اولین دیدار از این نوع محسوب می‌شود، بر هماهنگی مواضع برای مقابله با تحریم‌ها، رد هرگونه اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای و تلاش برای پیشبرد یک توافق سیاسی احتمالی با دولت آمریکا توافق کردند. این موضوع در چارچوب پیشنهاد مسکو برای میانجی‌گری در پرونده برنامه هسته‌ای ایران و در پی اعلام آمادگی واشنگتن برای آغاز روند مذاکرات مطرح شد.

به نظر می‌رسد مسکو که به طور فعال برای موفقیت این نشست سه‌جانبه تلاش کرده، قصد دارد موقعیت مذاکره‌ای خود با واشنگتن را تقویت کند. این تلاش در چارچوب گشایش به سوی یک گفت‌وگوی گسترده‌تر شامل پرونده اوکراین و سایر مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای از جمله برنامه هسته‌ای ایران صورت می‌گیرد.

بیانیه وزارت امور خارجه روسیه حاکی از رضایت مسکو از نتایج این نشست بود. در این دیدار، سرگئی ریابکوف، دیپلمات ارشد روسیه که مسئول پرونده‌های امنیت استراتژیک و مدیریت گفت‌وگو با واشنگتن است، شرکت داشت.

بر اساس این بیانیه، در این نشست «هماهنگی اقدامات برای کاهش تنش‌ها حول برنامه هسته‌ای ایران مورد بحث قرار گرفت و بر غیرقابل قبول بودن تهدیدات و استفاده از نیروی نظامی علیه تأسیسات انرژی هسته‌ای ایران تأکید شد.»

وزارت امور خارجه روسیه همچنین اعلام کرد که «رایزنی‌ها میان معاونان وزیران امور خارجه روسیه، چین و ایران بر روی برنامه اقدام جامع مشترک و هماهنگی اقدامات برای کاهش تنش‌های مصنوعی حول برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بود.»

روسیه، چین و ایران بر هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های علیه تهران توافق کردند (رویترز)

این بیانیه همچنین به ارزیابی دقیق سه طرف از «اقدامات غیرقانونی و نقض‌های متعدد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت توسط ایالات متحده و کشورهای اروپایی» اشاره کرد و بر غیرقابل قبول بودن تهدید، ارعاب و استفاده از نیروی نظامی علیه زیرساخت‌های انرژی هسته‌ای ایران تأکید کرد.

به گفته وزارت امور خارجه روسیه، این نشست همچنین به بررسی چشم‌انداز «یافتن راه‌حل‌های مذاکره‌ای پایدار و بلندمدت بر اساس ملاحظات متقابل و تعادل مطمئن منافع طرفین» پرداخت.

نشستی «موفق و مهم»

محسن بختیار، سفیر ایران در چین، در پلتفرم «ایکس» این نشست را «کاملاً موفق» توصیف کرد و گفت که این نشست راه را برای مقابله با «یک‌جانبه‌گرایی شکست‌خورده» ایالات متحده هموار می‌کند.

چین، ایران و روسیه در روز جمعه در جریان مذاکرات پکن خواستار لغو تحریم‌های علیه تهران شدند. این در حالی است که تلاش‌های دیپلماتیک فشرده‌ای توسط قدرت‌های بزرگ برای احیای توافق سال ۲۰۱۵ در جریان است و واشنگتن فشارهای شدیدی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌کند.

این مذاکرات در زمانی انجام شد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از زمان بازگشت به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵، تمایل خود را برای گفت‌وگو با تهران اعلام کرده است. ترامپ در سال ۲۰۱۸ و در دوره اول ریاست‌جمهوری خود به طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد.

با این حال، ترامپ تحریم‌های شدیدی علیه ایران اعمال کرد و ایران نیز با محکوم کردن «دورویی» ایالات متحده، به این اقدامات واکنش نشان داد.

بخشی از نشست سه‌جانبه روسیه، چین و ایران در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)

ورود روسیه به این پرونده از طریق پیشنهاد میانجی‌گری برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای ایران، نشان‌دهنده تغییر مهمی است که بیانگر این باور در کرملین است که روابط جدید با دولت ترامپ می‌تواند به یک «توافق جامع» در مورد مسائل مورد اختلاف دو کشور منجر شود.

کرملین اعلام کرده است که پرونده ایران یکی از چندین مسیر مذاکره‌ای است که مسکو و واشنگتن آماده آغاز گفت‌وگو درباره آن‌ها هستند. این مسیرها شامل درگیری در اوکراین، مسائل امنیت استراتژیک و موضوعات منطقه‌ای داغ می‌شوند.

برخی محافل روسیه معتقدند که مسکو ممکن است آماده ترسیم چارچوب یک «توافق جامع» با واشنگتن باشد که بر اساس احترام به منافع طرفین در پرونده‌های مطرح شده استوار است.

در این چارچوب، به نظر می‌رسد نشست پکن موقعیت مذاکره‌ای مسکو را تقویت کرده است. این موضوع در اظهارات سه طرف که از از سرگیری برنامه هسته‌ای ایران، رد سیاست فشار حداکثری واشنگتن و مقابله با پیامدهای تحریم‌ها سخن گفتند، منعکس شده است.

وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف و کاظم غریب‌آبادی، هشدار داد که «وضعیت بار دیگر در یک تقاطع حساس قرار دارد.»

وی افزود: «توافق جامع در مورد مسئله هسته‌ای ایران دستاورد مهمی است که از طریق گفت‌وگو و مذاکره به دست آمده است.» او هشدار داد که «تحریم‌های یک‌جانبه تنها به تشدید اختلافات منجر خواهد شد. گفت‌وگو و مذاکره تنها گزینه‌های موجود هستند.»

ما چائو شیوی، معاون وزیر امور خارجه چین، گفت که روسیه، چین و ایران در نشست پکن بر ضرورت لغو همه تحریم‌های غیرقانونی تأکید کردند.

وی افزود: «ایران و روسیه از چین به خاطر نقش سازنده‌اش و سازماندهی این نشست در پکن تشکر کردند.»

گفت‌وگویی عمیق

نماینده ایران «برخی کشورها» را به ایجاد «یک بحران غیرضروری» متهم کرد و تأکید کرد که نشستی «بسیار سازنده و مثبت» با همتایان روس و چینی‌اش برگزار شده است.

ما چائو شیوی، معاون وزیر امور خارجه چین، در یک کنفرانس خبری با همتایان روس و ایرانی‌اش اعلام کرد: «ما تبادل نظر عمیقی در مورد مسئله هسته‌ای و لغو تحریم‌ها انجام دادیم.»

وی افزود: «ما بر ضرورت پایان دادن به همه تحریم‌های یک‌جانبه غیرقانونی تأکید کردیم.» این اظهارات در بیانیه مشترک سه کشور که توسط پکن منتشر شد، منعکس شده است.

توافق سال ۲۰۱۵ میان تهران و واشنگتن، پاریس، لندن، برلین، مسکو و پکن، به لغو تحریم‌ها علیه ایران در ازای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای و تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران منجر شد.

با این حال، ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به تصمیم ترامپ به طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد و تحریم‌های شدیدی را علیه ایران اعمال کرد که اقتصاد این کشور را تحت فشار قرار داد.

تهران تا یک سال پس از خروج آمریکا به تعهدات خود پایبند بود، اما پس از آن شروع به کاهش تعهدات خود کرد. از آن زمان تاکنون تمام تلاش‌ها برای احیای این توافق با شکست مواجه شده است.

پس از ۱۰ سال از اجرای این توافق، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که اجرای توافق ۲۰۱۵ را تضمین می‌کرد، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.

برخی کشورها احتمال اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران پس از این تاریخ را رد نکرده‌اند.

ایران در ماه‌های اخیر چندین دور مذاکره با آلمان، فرانسه و بریتانیا در مورد برنامه هسته‌ای خود انجام داده است و همچنین سیاست‌های خود را با مسکو و پکن هماهنگ کرده تا با وضعیت موجود مقابله کند.

اولین واکنش اروپا به نشست پکن حاکی از برخورد مثبت اروپا با احتمال آغاز یک روند مذاکره‌ای برای حل اختلافات حول برنامه هسته‌ای ایران از طریق روش‌های صلح‌آمیز بود.

انور العنونی، سخنگوی خدمات خارجی اتحادیه اروپا، گفت که این اتحادیه از نشست سه‌جانبه روسیه، ایران و چین در مورد برنامه هسته‌ای ایران مطلع است و همچنان به ارتباطات در این زمینه باز است.

وی در یک نشست خبری در بروکسل افزود: «این سه کشور طرف‌های توافق هسته‌ای ایران هستند. هیچ جایگزین عملی‌ای برای حل دیپلماتیک وجود ندارد.»