رستاخیز سوری داعش در سرزمین «بعث»

رستاخیز سوری داعش در سرزمین «بعث»
TT

رستاخیز سوری داعش در سرزمین «بعث»

رستاخیز سوری داعش در سرزمین «بعث»

از زمان شکست جغرافیایی داعش و نابود شدن آخرین پایگاه آن در الباغوز در شرق سوریه بیش از یک سال قبل، کارشناسان و مسئولان همواره بر دو نکته تأکید داشتند؛ اول اینکه نابودی «خلافت» ادعایی داعش به معنای پایان یافتن خطرات این گروه در جهان نیست و دوم اینکه «هسته‌های مخفی» داعش در غرب عراق و شرق سوریه منتظر فراهم شدن شرایط برای بازگشت دوباره هستند.
به گزارش الشرق الاوسط، ارزیابی بیان شده بر این اساس بود که شکاف سیاسی، نبود نمایندگان قبایل، مشکلات اقتصادی، آشوب و کشمکش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در سوریه و عراق عواملی بودند که محیط مناسبی را برای داعش و گروه‌های مشابه آن فراهم می‌کردند تا به بهانه «توجه» به مشکلات مردم، در این جوامع نفوذ کنند.
این نکته قابل توجه است که عوامل یاد شده هنوز ادامه دارند و حتی برخی از آنها از زمان شکست داعش در عراق در سه سال قبل و حدود یک سال قبل در سوریه عمیق‌تر و گسترده‌تر شده‌اند. ویروس کرونا نیز از دروازه ایران پدیدار شد تا نواقص موجود در ساختارهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی سوریه و عراق را نمایان کند و شرایط لازم برای خروج داعشی‌ها از غارها و مخفیگاه‌هایشان به «میدان‌های درگیری» فراهم شود. حملات اولیه داعش پس از این بازگشت به دو طرف مرزهای مشترک سوریه-عراق بود؛ مناطقی که داعش در آنجا «ولایت فرات» را اعلام کرد.
در عراق، داعش حملات خود را علیه نیروهای امنیتی و نهادهای دولتی تشدید کرده‌است و از کرونا و سرگرم شدن عراقی‌ها به رایزنی‌های تشکیل دولت و تنش‌های داخلی در ارتباط با کشته شدن قاسم سلیمانی توسط آمریکا استفاده کرد.
سوریه که داعش در سال ۲۰۱۵ کنترل نیمی از مساحت آن را در دست داشت، طی چند هفته اخیر شاهد دو موج از حملات این گروه بود؛ موج اول در اوایل آوریل بود که در پی حمله ناگهانی داعش، درگیری‌های شدیدی در بیابان السخنه در حومه شرقی حمص شکل گرفت به شکلی که نیاز شد جنگنده‌های روس وارد عمل شوند، موج دوم نیز پنج‌شنبه گذشته رخ داد و داعش حمله جدیدی را در این بیابان در حدفاصل السخنه و حومه دیرالزور آغاز کرد که در آن ۱۱ تن از نیروهای نظام سوریه کشته شدند.
روشن است که داعش «هسته‌های خود» را در بیابان بزرگ سوریه که از شرق حمص تا مرزهای عراق کشیده شده، مستقر کرده و هنوز هم می‌تواند نیروهای خود را برای حمله گردآورده و دست به آدم‌ربایی، مین‌گذاری، ترور و حملات انتحاری علیه اهداف نظامی و غیرنظامی بزند، این گروه تروریستی حملات خود را بر تأسیسات نفتی و گازی موجود در نزدیکی السخنه در حومه حمص که در سال ۲۰۱۷ آنها را از دست داد، متمرکز کرده‌است.
در مناطق شرق فرات که نیروهای ائتلاف ضد داعش مستقر هستند، «نیروهای سوریه دموکراتیک» گهگاه حملات پیش‌دستانه‌ای را علیه هسته‌های داعش در مناطق نزدیک به رودخانه فرات و مناطق بیابانی آغاز کردند و ارتش آمریکا نیز در جستجوی فرماندهان داعشی عملیات‌های هلی برنی را اجرا کرد. پرونده هزاران عرب و خارجی بازداشت شده متهم به پیوستن به داعش باز است و «دولت خودمختار کرد» تلاش می‌کند تا زمانی که کشورهای خارجی از تحویل گرفتن داعشی‌های خود سرباز می‌زنند، با برگزاری محاکمه‌هایی داخلی به یک حمایت سیاسی دست یابد.
در مورد سوریه نمی‌توان به دو رقیب داعش که برای میراث آن تلاش می‌کنند، اشاره‌ای نکرد؛ یکی القاعده در ادلب واقع در شمال غرب سوریه، جایی که نگرانی‌های بسیاری دربارهٔ شیوع کرونا وجود دارد و دیگری «هیئت تحریر الشام» که در آن «جبهه النصره» شامل شبه‌نظامیان بومی، «حراس الدین» شامل «مهاجران» و نیز دیگر گروه‌های افراطی از جمله «ارتش اسلامی ترکستان» شامل شبه‌نظامیان چینی «اویغور» وجود دارند.
ویرانی سوریه و چالش‌های آن، تنها به یک بیماری همه گیر مانند «کرونا» نیاز داشت که به مثابه «هدیه ای» برای آن «افراد در کمین» ربودن سرنوشت مردم و بردن آن به تونل‌های ناشناخته و رستاخیزی از زیر آوار در کشور «بعث» بود.



آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
TT

آمادگی پاکستان برای حمله‌ی «نزدیک‌الوقوع» هند

نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)
نیروهای شبه‌نظامی هند در منطقه بازار شهر سریناگر در ایالت جامو و کشمیر هند نگهبانی می‌دهند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پاکستان روز چهارشنبه اعلام کرد که «اخبار اطلاعاتی موثقی» دریافت کرده که نشان می‌دهد هند قصد دارد به‌زودی حمله‌ای نظامی انجام دهد. پاکستان هشدار داد که در صورت وقوع این حمله پاسخ قاطعی خواهد داد. این خبر در حالی منتشر می‌شود که نگرانی‌ها درباره‌ی تشدید تنش میان دو کشور به‌دنبال حمله‌ای که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر در کشمیر شد، رو به افزایش است.

روابط میان این دو همسایه‌ی مجهز به سلاح هسته‌ای پس از آن رو به وخامت گذاشت که دهلی‌نو، اسلام‌آباد را مسئول حمله‌ی هفته‌ی گذشته در پاهالگام در بخش هندی کشمیر دانست؛ حمله‌ای که مرگبارترین حمله به غیرنظامیان در این منطقه در ۲۵ سال گذشته بوده است. یک منبع ارشد دولتی به خبرگزاری فرانسه گفت که نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در جلسه‌ای غیرعلنی در روز سه‌شنبه «اختیارات کامل» را به ارتش برای واکنش به این حمله داده است.

دولت پاکستان هرگونه دخالت در حمله‌ی کشمیر را رد کرد. عطاءالله طارر، وزیر اطلاعات پاکستان، در بیانیه‌ای که بامداد چهارشنبه منتشر شد، گفت: «هرگونه اقدام تهاجمی با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد.» او افزود: «پاکستان اطلاعات اطلاعاتی موثقی در اختیار دارد که نشان می‌دهد هند ظرف ۲۴ تا ۳۶ ساعت آینده با استفاده از حادثه‌ی پاهالگام، که بهانه‌ای بی‌اساس است، قصد دارد حمله‌ی نظامی انجام دهد.» با این حال، اسحاق دار، وزیر امور خارجه‌ی پاکستان، تأکید کرد که کشورش آغازگر هیچ حمله‌ای نخواهد بود.

سران چند کشور جهان نگرانی عمیق خود را ابراز کرده و از این دو همسایه که در گذشته چندین جنگ با یکدیگر داشته‌اند، خواستند که خویشتنداری نشان دهند. منطقه‌ی کشمیر با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر که اکثراً مسلمان هستند، میان پاکستان و هند تقسیم شده، ولی هر دو کشور کل این منطقه را متعلق به خود می‌دانند.

حدود ۱.۵ میلیون نفر در نزدیکی خط آتش‌بس در سمت پاکستانی مرز زندگی می‌کنند. بسیاری از ساکنان این مناطق، در حال آماده‌سازی پناهگاه‌های زیرزمینی ساده با دیوارهای گِلی تقویت‌شده با بتن هستند. محمد جوید، مردی ۴۲ ساله در روستای چاکوتی، به خبرگزاری فرانسه گفت: «در حال تمیز کردن پناهگاه هستیم تا اگر دشمن ناگهان حمله کرد، غافلگیر نشویم و بتوانیم جان بچه‌هایمان را نجات دهیم.»

تبادل آتش
ارتش هند روز چهارشنبه اعلام کرد که برای ششمین شب متوالی با نیروهای پاکستانی در امتداد خط آتش‌بس تبادل آتش داشته است. این منطقه‌ی به‌شدت نظامی‌شده دارای پایگاه‌هایی در ارتفاعات بالای کوه‌های هیمالیا بوده و مرز واقعی کشمیر محسوب می‌شود. یک منبع امنیتی پاکستانی نیز به خبرگزاری فرانسه گفت که روز سه‌شنبه دو پهپاد را که به حریم هوایی پاکستان وارد شده بودند، ساقط کرده‌اند.

تنش‌ها در هفته‌ی پس از حمله‌ی پاهالگام از جمله رد و بدل شدن اتهامات، اقدامات دیپلماتیک، اخراج اتباع کشور مقابل و بستن گذرگاه‌های مرزی به‌سرعت بالا گرفته است.

بالگرد نظامی هند بر فراز آسمان سریناگر در منطقه جامو و کشمیر هند – ۲۸ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

مودی هفته‌ی گذشته وعده داد که عاملان این حمله و پشتیبانان آن‌ها را تحت تعقیب قرار خواهد داد. او پنج‌شنبه گفت: «به همه‌ی جهان می‌گویم: هند هویت هر تروریست و حامی‌اش را شناسایی خواهد کرد، آن‌ها را تعقیب و مجازات خواهد کرد... حتی اگر تا دوردست‌ترین نقاط زمین بروند، تعقیب‌شان می‌کنیم.»

این اظهارات نگرانی‌ها را درباره‌ی تشدید تنش نظامی بیشتر کرده است.

وزارت امور خارجه‌ی آمریکا اعلام کرد که وزیر مارکو روبیو به‌زودی با همتایان پاکستانی و هندی خود تماس خواهد گرفت تا آن‌ها را به «عدم تشدید وضعیت» ترغیب کند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، و سوپرامانیام جایشانکار، وزیر خارجه‌ی هند، تماس گرفت و طبق گفته‌ی سخنگوی او، آمادگی خود را برای «میانجی‌گری جهت کاهش تنش» اعلام کرد. دفتر نخست‌وزیر پاکستان بعداً اعلام کرد که شهباز شریف از گوترش خواسته «هند را به خویشتنداری ترغیب کند» و تأکید کرده که در صورت اقدام نسنجیده‌ی هند، پاکستان از «حاکمیت و تمامیت ارضی‌اش با تمام قوا دفاع خواهد کرد».

پوسترهای افراد تحت تعقیب
هند و پاکستان از زمان استقلال از حکومت بریتانیا در سال ۱۹۴۷ بر سر منطقه‌ی کشمیر با یکدیگر مناقشه دارند؛ زمانی که مرزها خانواده‌هایی را از هم جدا کرد که نسل‌ها در کنار هم زندگی می‌کردند. در بخش تحت کنترل هند، شورشیان از سال ۱۹۸۹ برای استقلال یا پیوستن به پاکستان دست به قیام زده‌اند.

گشت‌های ارتش هند در حال حرکت به سمت هاباتنار در منطقه انانتناگ در جنوب کشمیر – ۲۹ آوریل ۲۰۲۵ (AFP)

پلیس هند پوسترهایی از سه مرد منتشر کرده که به اتهام اجرای حمله‌ی کشمیر تحت تعقیب‌اند. دو نفر از آن‌ها پاکستانی و یک نفر هندی است. هند می‌گوید آن‌ها اعضای گروه «لشکر طیبه» هستند؛ گروهی که مقرش در پاکستان است و سازمان ملل آن را یک گروه تروریستی معرفی کرده است. همچنین برای اطلاعاتی که منجر به دستگیری هر یک از آن‌ها شود، پاداشی معادل دو میلیون روپیه (حدود ۲۳۵۰۰ دلار) در نظر گرفته شده و عملیات گسترده‌ای برای بازداشت افراد مشکوک به ارتباط با این گروه آغاز شده است.

در آخرین مورد از تشدید تنش‌ها در کشمیر، در حمله‌ی پولواما در سال ۲۰۱۹ در منطقه‌ی تحت کنترل هند، یک بمب‌گذار انتحاری با خودرو به کاروان نیروهای امنیتی حمله کرد که منجر به کشته شدن ۴۰ نفر و زخمی شدن ۳۵ تن شد. کمتر از دو هفته بعد، جنگنده‌های هندی حملاتی هوایی به خاک پاکستان انجام دادند.