رستاخیز سوری داعش در سرزمین «بعث»

از زمان شکست جغرافیایی داعش و نابود شدن آخرین پایگاه آن در الباغوز در شرق سوریه بیش از یک سال قبل، کارشناسان و مسئولان همواره بر دو نکته تأکید داشتند؛ اول اینکه نابودی «خلافت» ادعایی داعش به معنای پایان یافتن خطرات این گروه در جهان نیست و دوم اینکه «هسته‌های مخفی» داعش در غرب عراق و شرق سوریه منتظر فراهم شدن شرایط برای بازگشت دوباره هستند.

به گزارش الشرق الاوسط، ارزیابی بیان شده بر این اساس بود که شکاف سیاسی، نبود نمایندگان قبایل، مشکلات اقتصادی، آشوب و کشمکش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در سوریه و عراق عواملی بودند که محیط مناسبی را برای داعش و گروه‌های مشابه آن فراهم می‌کردند تا به بهانه «توجه» به مشکلات مردم، در این جوامع نفوذ کنند.

این نکته قابل توجه است که عوامل یاد شده هنوز ادامه دارند و حتی برخی از آنها از زمان شکست داعش در عراق در سه سال قبل و حدود یک سال قبل در سوریه عمیق‌تر و گسترده‌تر شده‌اند. ویروس کرونا نیز از دروازه ایران پدیدار شد تا نواقص موجود در ساختارهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی سوریه و عراق را نمایان کند و شرایط لازم برای خروج داعشی‌ها از غارها و مخفیگاه‌هایشان به «میدان‌های درگیری» فراهم شود. حملات اولیه داعش پس از این بازگشت به دو طرف مرزهای مشترک سوریه-عراق بود؛ مناطقی که داعش در آنجا «ولایت فرات» را اعلام کرد.

در عراق، داعش حملات خود را علیه نیروهای امنیتی و نهادهای دولتی تشدید کرده‌است و از کرونا و سرگرم شدن عراقی‌ها به رایزنی‌های تشکیل دولت و تنش‌های داخلی در ارتباط با کشته شدن قاسم سلیمانی توسط آمریکا استفاده کرد.

سوریه که داعش در سال ۲۰۱۵ کنترل نیمی از مساحت آن را در دست داشت، طی چند هفته اخیر شاهد دو موج از حملات این گروه بود؛ موج اول در اوایل آوریل بود که در پی حمله ناگهانی داعش، درگیری‌های شدیدی در بیابان السخنه در حومه شرقی حمص شکل گرفت به شکلی که نیاز شد جنگنده‌های روس وارد عمل شوند، موج دوم نیز پنج‌شنبه گذشته رخ داد و داعش حمله جدیدی را در این بیابان در حدفاصل السخنه و حومه دیرالزور آغاز کرد که در آن ۱۱ تن از نیروهای نظام سوریه کشته شدند.

روشن است که داعش «هسته‌های خود» را در بیابان بزرگ سوریه که از شرق حمص تا مرزهای عراق کشیده شده، مستقر کرده و هنوز هم می‌تواند نیروهای خود را برای حمله گردآورده و دست به آدم‌ربایی، مین‌گذاری، ترور و حملات انتحاری علیه اهداف نظامی و غیرنظامی بزند، این گروه تروریستی حملات خود را بر تأسیسات نفتی و گازی موجود در نزدیکی السخنه در حومه حمص که در سال ۲۰۱۷ آنها را از دست داد، متمرکز کرده‌است.

در مناطق شرق فرات که نیروهای ائتلاف ضد داعش مستقر هستند، «نیروهای سوریه دموکراتیک» گهگاه حملات پیش‌دستانه‌ای را علیه هسته‌های داعش در مناطق نزدیک به رودخانه فرات و مناطق بیابانی آغاز کردند و ارتش آمریکا نیز در جستجوی فرماندهان داعشی عملیات‌های هلی برنی را اجرا کرد. پرونده هزاران عرب و خارجی بازداشت شده متهم به پیوستن به داعش باز است و «دولت خودمختار کرد» تلاش می‌کند تا زمانی که کشورهای خارجی از تحویل گرفتن داعشی‌های خود سرباز می‌زنند، با برگزاری محاکمه‌هایی داخلی به یک حمایت سیاسی دست یابد.

در مورد سوریه نمی‌توان به دو رقیب داعش که برای میراث آن تلاش می‌کنند، اشاره‌ای نکرد؛ یکی القاعده در ادلب واقع در شمال غرب سوریه، جایی که نگرانی‌های بسیاری دربارهٔ شیوع کرونا وجود دارد و دیگری «هیئت تحریر الشام» که در آن «جبهه النصره» شامل شبه‌نظامیان بومی، «حراس الدین» شامل «مهاجران» و نیز دیگر گروه‌های افراطی از جمله «ارتش اسلامی ترکستان» شامل شبه‌نظامیان چینی «اویغور» وجود دارند.

ویرانی سوریه و چالش‌های آن، تنها به یک بیماری همه گیر مانند «کرونا» نیاز داشت که به مثابه «هدیه ای» برای آن «افراد در کمین» ربودن سرنوشت مردم و بردن آن به تونل‌های ناشناخته و رستاخیزی از زیر آوار در کشور «بعث» بود.