همزمان با دومین سالگرد اعلام خروج ایالات متحده از برنامه جامع مشترک (توافق هسته ای) با ایران توسط دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، واشینگتن تحرکات دیپلماتیک خود را برای جلوگیری از بهره‌مندی تهران از یکی از برجسته‌ترین بندهای این توافق یعنی انقضای تحریم تسلیحات بین‌المللی تحمیل شده علیه رژیم ایران در اکتبر آینده مطابق قطعنامه شورای امنیت افزایش داد.
آمریکایی‌ها کماکان از همه «مجموعه‌های کارگذار» دیپلماتیک خود برای جلوگیری از تخلفات و سوء استفاده‌های ایرانی استفاده نکرده‌اند.
با توجه به مواضع دیپلمات‌های کشورهای عضو در شورای امنیت و بسیاری از دیپلمات‌ها و مقامات سازمان ملل بررسی شده از سوی «الشرق الاوسط»، دولت آمریکا جایی برای تردید باقی نگذاشته که اجازه نخواهد داد رژیم ایران به واردات سلاح‌های کشنده و متفاوت، که برای «برهم زدن ثبات» منطقه خلیج و خاورمیانه استفاده کند.
واشنگتن همچنین تأکید کرده‌است که تا قبل از مهلت اکتبر، در تهیه پیش نویس قطعنامه جدید برای رای‌گیری در شورای امنیت عمل خواهد کرد.
با توجه به نگرانی‌های مبنی بر اینکه چین یا روسیه یا هر دو ممکن است مانع این تلاش با استفاده از حق وتو شوند، ایالات متحده در چارچوب توافق هسته ای (۵+۱) که از آن خارج شده‌است، در مورد ادامه تخطی ایران از تعهداتش، با هدف بازگشت مکانیزم تحریم‌های اتوماتیک موسوم به «اسنپ بک»، به شکایت متوسل شود.
اروپایی‌ها در مورد خطر موشک‌های بالستیک و نقش خرابکارانه ایران در خاورمیانه توافق نظر دارند، اما آنها فکر می‌کنند که به موازات اعمال فشار علیه رژیم ایران برای تغییر رفتار خود، توافق هسته ای باید حفظ شود. آمریکایی‌ها اما این کار را غیرممکن می‌دانند.
ایران از مارس ۲۰۰۷ مطابق قطعنامه ۱۷۴۷۷ تحت تحریم تسلیحاتی قرار گرفته‌است. این ممنوعیت در قطعنامه ۱۹۲۹ سال ۲۰۱۰ تجدید شد.
این قطعنامه‌ها به اتفاق آراء به تصویب رسید. دیپلمات‌های آمریکایی مسئول پرونده ایران می‌گویند که لغو ممنوعیت واردات و صادرات اسلحه، پنج سال پس از صدور تصمیم ۲۲۳۱ «اشتباه بزرگی بود».
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا دو سال پیش اعلام کرد که ایالات متحده از توافق هسته ای با ایران خارج می‌شود و آن را یک «فاجعه» عنوان کرد، زیرا طبق آن، پس از اکتبر سال جاری، دولت ایران مجاز است سیستم‌های تسلیحات معمولی را از سراسر جهان خریداری کند.
با این حال، مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا معتقد است که «این قطعنامه ۲۲۳۱ به ایالات متحده اجازه می‌دهد تا اطمینان حاصل کند که این اتفاق نمی‌افتد».
- هدردادن پول مردم ایران
آنتونی میراندا سخنگوی سفیر آمریکا در سازمان ملل، در پاسخ به سؤالات «الشرق الاوسط» دربارهٔ اظهارات پمپئو مبنی بر اینکه «آن اقتدارگرایانی که رهبری رژیم ایران را برعهده دارند، همین حالا مشغول خرج کردن پول برای چیزهایی هستند که برای مردم ایران نفعی ندارد» گفت: «تهران علاوه بر رفتارهای بی‌ثبات کننده و مخرب در خاورمیانه و جهاً به‌طور مکرر قطعنامه ۲۲۳۱ را نه تنها با نقض مفاد مربوط به برنامه هسته ای خود، بلکه با تهیه برنامه‌های موشکی خود که می‌تواند برای انتقال کلاهک هسته ای استفاده شود، نقض می‌کند.
وی همچنین اضافه کرد: ایران موشک‌های بالستیک را علیه پادشاهی عربی سعودی پرتاب می‌کند و برای حوثی‌ها در یمن سلاح می‌فرستد و همچنان به تأمین مالی حزب‌الله لبنان و شیعیان طرفدار آن در عراق ادامه می‌دهد.
میراندا تأکید کرد: در سال ۲۰۱۱ ایرانی‌ها در حال صادرات مواد منفجره، اسلحه، توپخانه و موشک به سوریه دستگیر شدند، سپس ایران در سال ۲۰۱۳ در حالی که موشک‌های ضدهوایی و زمین به هوا و سایر موشک‌ها را به یمن منتقل می‌کرد، دستگیر شد، تا اینکه در سال‌های ۲۰۱۸، ۲۰۱۹، ۲۰۲۰ محموله‌های سلاح ایرانی با هدف طولانی‌تر کردن درگیری‌های فرقه ای در خاورمیانه رهگیری شد. آنها به روزترین موشک‌های بالستیک را در اختیار حوثی‌ها قرار دادند تا آنها را علیه سعودی و امارات شلیک کنند.
پمپئو در روزهای گذشته گفته‌است: «ما با چینی‌ها، روس‌ها، بریتانیایی‌ها، فرانسوی‌ها، شرکای ما در شورای امنیت، همکاری می‌کنیم تا اطمینان حاصل کنیم که همه آنها موافقند تا از وقوع این امر جلوگیری کنند.»
وی افزود: «ما با هر ابزاری که در اختیار داریم تلاش می‌کنیم تا مانع از فروش تانک، موشک و تجهیزات دفاع هوائی توسط روسیه و چین به رژیم ایران شویم».
پمپئو همچنین با یادآوری همکاری ایالات متحده و هم پیمانانش در مقابله با آلمان نازی که ۷۵ سال پیش منجر به پیروزی شد، افزود: امروز ما با چالشی جدی برای صلح منطقه‌ای از سوی یک رژیم سرکش دیگر مواجه هستیم و مجدداً از جامعه جهانی می‌خواهیم تا برای متوقف کردن حکومت شماره یک جهان در یهودی‌ستیزی به ما بپیوندند.
وی تأکید کرد که کشورش «برای اطمینان از تمدید تحریم تسلیحات سازمان ملل» تمام گزینه‌های دیپلماتیک خود را اعمال خواهد کرد.
- وسواس هسته ای برای اروپا در اولویت است
از سوی دیگر، الکسی مگایسکی سخنگوی نماینده دائم فرانسه در سازمان ملل متحد نیز در پاسخ به سؤالات «الشرق الاوسط» با اشاره به مواضع وزارت امور خارجه کشورش گفت «ما به شدت متعهد به رعایت توافقنامه وین و قطعنامه شورای امنیت شماره ۲۲۳۱ هستیم».
وی در عین حال اذعان کرد که برداشته شدن تحریم تسلیحاتی در ماه اکتبر، ممکن است «پیامدهای اساسی برای امنیت منطقه و ثبات آن» داشته باشد.
سخنگوی نماینده دائم فرانسه همچنین ابراز کرد که «تحریم تحمیل شده توسط اتحادیه اروپا مطابق با شرایط توافق وین و همچنین تحریم اعمال شده توسط سازمان ملل بر فناوری‌ها و تجهیزات بالستیک تا سال ۲۰۲۰ و سپس تا اکتبر ۲۰۲۳ جاری و ساری خواهد بود».
او تأکید کرد که کشورش «قصد دارد با همکاران بریتانیایی و آلمانی خود در شورای امنیت و توافق وین همکاری نزدیک همکاری کند و کاملا متعهد به ایجاد شرایطی برای کاهش تنش در منطقه خواهد بود».
برخی از دیپلمات‌ها به نقل از همتایان فرانسوی خود گفتند: «تمرکز بر روی تحریم تسلیحات، باعث ایجاد نگرانی از غفلت نسبت به پرونده هسته ای می‌شود، که همچنان بزرگترین تهدید است».
آنها اظهار کردند که «هیچ کس نمی‌خواهد که ممنوعیت سلاح‌های متعارف را حفظ کند و در مقابل هیچ حد و مانعی برای برنامهٔ اتمی ایران نباشد».
یک دیپلمات غربی که نخواست نامش فاش شود نیز گفت که «کلید» برای فرانسه، بریتانیا و آلمان «تمرکز جدی بر پرونده هسته ای و عدم پاسخگویی ایران» است.
وی اضافه کرد: این کشورها «به همین دلیل ساز و کار حل اختلاف» را فعال کردند.
وی با بیان اینکه این طرح در تلاش است تا مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته ای شود، پیش‌بینی کرد که پرونده در ژوئن آینده دوباره در شورای امنیت مطرح شود.
این دیپلمات غربی ضمن ابراز «نگرانی» از فعالیت منطقه ای ایران، بیان کرد این فعالیت شامل «بی ثبات سازی و صادرات اسلحه، به عنوان مثال به حوثی‌ها و هدف قرار دادن سعودی» می‌شود.
وی نسبت به وجود پیش نویس قطعنامه آمریکایی اظهار بی اطلاعی کرد و توضیح داد که «جزئیات مختلف آن در یک حلقه بسته توزیع شده‌است».
اما وی با اشاره به اینکه «ما نگرانی‌های آمریکایی‌ها در مورد رفتار بی ثبات کننده ایران و سلاح‌های ایرانی را درک می‌کنیم» تأکید کرد: «کشورهای اروپایی به دنبال زنده نگه داشتن توافق هسته ای هستند، زیرا این بهترین راه برای دستیابی به هدف همانا ایران غیرهسته ای است».
این منبع اضافه کرد که تهران «مرزهای تعهدات هسته ای خود را در برنامه عمل جامع شکسته‌است. ما می‌خواهیم از مکانیزم حل اختلاف برای بازگرداندن پاسخگویی نسبت به تعهدات و عدم تخطی از آن استفاده کنیم».
- جنبه‌های حقوقی «اسنپ بک»
یک دیپلمات دربارهٔ اینکه آیا ایالات متحده حق دارد که سازوکار را برای اعمال مجدد تحریم‌ها ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ در قالب «اسنپ بک» اعمال کند؟، گفت که «بحث جدی در مورد جنبه‌های قانونی آن در جریان است».
یکی دیگر از دیپلمات‌های غربی در شورای امنیت تأیید کرد که گسترش تحریم تسلیحاتی «یک مسئله بسیار پیچیده‌است». او گفت که این مسئله «به وکلای بسیار خوب احتیاج دارد».
وی اضافه کرد که «شایعات زیادی وجود دارد که این پرونده به شورای امنیت منتقل می‌شود».
نمایندگی دائم چین در سازمان ملل نیز در پاسخ به سؤالات «الشرق الاوسط» اظهار کرد که طرح «توافق هسته ای چند جانبه توسط شورای امنیت تأیید شده‌است». به گفته این نمایندگی این مسئله «قانونی الزام‌آور بوده و همچنان مؤثر است».
وی با بیان اینکه «تلاش برای سوء استفاده از قطعنامه موفقیت‌آمیز نخواهد بود»، گفت: «این وظیفه همه شرکت کنندگان است که مطابق توافقنامه و قطعنامه ۲۲۳۱ کار کنند».
