رونمایی از مجلس جدید ایران در شرایط کرونا و تحریم

بررسی عملکرد مجلس دهم و نگاهی به موانع پیش روی مجلس یازدهم: از مجلس مطیع تا مجلس تندرو

رونمایی از مجلس جدید ایران در شرایط کرونا و تحریم
TT

رونمایی از مجلس جدید ایران در شرایط کرونا و تحریم

رونمایی از مجلس جدید ایران در شرایط کرونا و تحریم

آخرین جلسه علنی دهمین مجلس ایران چهارشنبه هفته گذشته (۳۱ اردیبهشت) بدون رعایت فاصله گذاری اجتماعی و پس از تصویب ۲۰۰ قانون به پایان رسید و حالا قرار است یازدهمین دوره آن با ۱۴ کرسی بدون نماینده به دلایلی همچون کرونا، جعل مدرک و عدم کسب حداقل آرا، امروز چهارشنبه (۷ خرداد) افتتاح شود.
به گزارش الشرق الاوسط، علی لاریجانی رئیس مجلس دهم ایران در آخرین نطق خود گفت که این مجلس طی این چهار سال با «حوادث بسیار عجیبی» مواجه بود. او به حادثه‌ای خاص اشاره نکرد. لاریجانی مجلس دهم را «مظلوم» نامید که «با الفاظ سبک، تحقیر و تخریب» مواجه شده‌است.
لاریجانی همچنین گفت که هرگز طی دوازده سال ریاست خود بر مجلس یاد ندارد که رهبر ایران به او دستوری داده باشد. با این حال، علی لاریجانی بلافاصله تصریح کرد: «ایشان نظر خودشان را می‌دادند و مجلس هم وقتی نظر ایشان را می‌دانست احترام می‌گذاشت». لاریجانی سپس افزود: «یاد ندارم که تدبیری از سوی مقام معظم رهبری به مجلس اعلام شود و کسی به آن توجه نکرده باشد.»
لاریجانی در جای دیگری از سخنانش افزود که مجلس دهم «با رصد حوادث بیانیه‌های مهمی صادر کرد.» به گفتهٔ او پس از آنکه آمریکا سپاه پاسداران را گروهی تروریستی معرفی کرد، همهٔ نمایندگان مجلس «لباس سپاه بر تن کردند تا بگویند آنها نیز سپاهی هستند» و همزمان برای تقویت بنیه مالی و نظامی سپاه قدس قانون تصویب کردند.

- خدعه رسانه ای لاریجانی
در روزهای اخیر و همزمان با پایان دوره نمایندگی ۱۲ ساله و ریاست علی لاریجانی بر مجلس، تقدیرنامه‌هایی از طرف مراجع تقلید خطاب به وی نوشته و منتشر شده‌است.
برخی از منابع رسانه ای نسبت به آن واکنش نشان دادند و نوشتند: ماجرا از این قرار است که علی لاریجانی با اطلاع از مناسبات علماء و آداب حوزوی، به نگارش نامه ای خطاب به مراجع تقلید اقدام کرده و در آن نامه از حمایت‌های آنان تقدیر کرده‌است، ولی در یک شگرد رسانه ای نامه خود به مراجع تقلید را منتشر نکرده‌است.
این منابع تأکید کردند: مراجع تقلید از باب ادب پاسخ نامه لاریجانی را می‌دهند و مطالب کلی را در تأیید و تقدیر از او بیان کرده‌اند که در این سطح از مناسبات، امری کاملاً عادی است و هرگز دلالت بر تأیید مطلق عملکرد لاریجانی نیست.
به گفته این منابع، انتشار نامه‌های علمای قم بدون تصریح به قرائن حالیه و مقالیه آن، و بدون هیچ اشاره ای به نامه اولیه لاریجانی، مصداق کامل خدعه رسانه ای و پنهان‌کاری است.

- منتقدان دوره دهم چه می‌گویند؟
دوره گذشته مجلس ایران منتقدان بی شماری دارد، آنها معتقدند: مجلس دهم به جای استیفای حقوق مردم، همانند مجالس قبل از خود، به محلی برای باندبازی، فساد، سوءاستفاده از قدرت و موقعیت برای اندوختن ثروت از راه‌های غیرقانونی تبدیل شد و نمایندگان حکومتی، کرسی‌های پارلمانی را پله‌های پر کردن جیب خود به بهای رنج و محنت بیشتر مردم کردند.
این گروه می‌گویند مجلس دهم نتوانست در هیچ‌یک از حوادث مهمی که در دوران چهار سالهٔ حیاتش اتفاق افتادند، منشأ تأثیرگذاری مهمی باشد. سایهٔ رهبر و شورای نگهبان بر سر آن همواره سنگینی می‌کرد.
به گفته آنها در مهمترین حادثهٔ چهارسالهٔ دوران حیات این مجلس، یعنی گرانی بنزین که بدون دخالت مجلس صورت گرفت و به شورش‌های گستردهٔ آبان ماه سال گذشته انجامید، مجلس علیرغم اقدامات اولیهٔ خود برای برگرداندن تصمیم دولت و قیمت بنزین به وضع قبلی، با دستور علی خامنه ای، بدون هیچ گونه مقاومت، از هرگونه مخالفتی دست برداشت و نظاره گر و مشوق سرکوب خونین شورش مردم شد.

- نزاع محافظه کاران برای تصاحب ریاست
حالا که لاریجانی در مجلس حضور ندارد، دعوا و جدال بر سر جایگزینی او در میان طیف محافظه کار که اکثریت مجلس را در اختیار دارند، بالا گرفته‌است.
اکثر کرسی‌های مجلس یازدهم در اختیار اصول‌گرایان است اما آن‌ها که قبل از انتخابات نتوانستند به وحدت برسند، اکنون اختلافاتشان بر سر تصاحب کرسی ریاست مجلس مجدداً سر باز کرده‌است.
رسانه‌های داخل ایران از کاندیداتوری محمدباقر قالیباف (طیف نواصولگرایان)، حمیدرضا حاجی‌بابایی (طیف احمدی‌نژاد)، مصطفی میرسلیم (طیف اصولگرایان سنتی) و فریدون عباسی (طیف اصولگرایان سنتی) برای ریاست مجلس یازدهم خبر داده‌اند.
دست‌کم چهار بلوک اصلی اصول‌گرایان سنتی، اصول‌گرایان نوظهور، جبهه پایداری و احمدی‌نژادی‌ها (دولت نهمی‌ها) بر سرغنایم با هم دعوا دارند. گفته می‌شود جبهه پایداری و دولت نهمی‌ها هرگز به حمایت از قالیباف رضایت نمی‌دهند. با این‌حال، سرنوشت ریاست مجلس را احتمالاً نحوه معامله گروه‌ها در دقیقه ۹۰ مشخص خواهد کرد.
در مجلس یازدهم گروه‌های موسوم به اصلاح‌طلبان، چهره‌های چندانی ندارند و با وجود چهره‌های شناخته‌شده‌ای چون مسعود پزشکیان و غلامرضا تاجگردون بعید است که بتوانند یک فراکسیون در قامت اقلیت مجلس تشکیل دهند.

- چه چالش‌هایی در انتظار مجلس یازدهم وجود دارد؟
مجلس یازدهم در حالی قرار است امروز با حضور مقامات عالی‌رتبه ایران آغاز به کار کند که چالش‌ها و مشکلاتی به جا مانده از گذشته و تازه رشد یافته در انتظار آن هستند و کار آن را سخت خواهند کرد.
به گفته ناظران، پیامدهای بحران کرونا بر ایران در همه حوزه‌ها، مشکلات اقتصادی از جمله بازارهای ارزی و خودرویی، بحران اجتماعی ناشی از بیکاری، فقر، حاشیه نشینی و.. ، اعتراضات کارگری و صنفی، فساد سیستماتیک، ناکارآمدی نظام، مدیریت بخشی نگر، دخالت نهادهای نظامی در روند سیاسی و مهم‌تر از همه آثار تحریم‌های نفتی، بانکی و نظامی آمریکا علیه بخش‌های مختلف کشور، بسته شدن راه‌های تعامل با جهان و در نهایت نبود سازوکار مشخص و یکدست برای تعامل در حوزه بین‌الملل به ویژه همسایگان از چالش‌های عمده پیش روی نمایندگان دوره جدید مجلس ایران خواهد بود.



نشست پکن؛ هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های ایران


وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
TT

نشست پکن؛ هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های ایران


وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه، و کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)  

نتایج نشست پکن میان معاونان وزیران امور خارجه روسیه، چین و ایران، نشان‌دهنده آغاز یک حرکت مشترک با هدف «هماهنگی زمانی» در مرحله‌ای دشوار و پیچیده است. این موضوع را یک دیپلمات روسی تأیید کرده است.

شرکت‌کنندگان در این نشست که اولین دیدار از این نوع محسوب می‌شود، بر هماهنگی مواضع برای مقابله با تحریم‌ها، رد هرگونه اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای و تلاش برای پیشبرد یک توافق سیاسی احتمالی با دولت آمریکا توافق کردند. این موضوع در چارچوب پیشنهاد مسکو برای میانجی‌گری در پرونده برنامه هسته‌ای ایران و در پی اعلام آمادگی واشنگتن برای آغاز روند مذاکرات مطرح شد.

به نظر می‌رسد مسکو که به طور فعال برای موفقیت این نشست سه‌جانبه تلاش کرده، قصد دارد موقعیت مذاکره‌ای خود با واشنگتن را تقویت کند. این تلاش در چارچوب گشایش به سوی یک گفت‌وگوی گسترده‌تر شامل پرونده اوکراین و سایر مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای از جمله برنامه هسته‌ای ایران صورت می‌گیرد.

بیانیه وزارت امور خارجه روسیه حاکی از رضایت مسکو از نتایج این نشست بود. در این دیدار، سرگئی ریابکوف، دیپلمات ارشد روسیه که مسئول پرونده‌های امنیت استراتژیک و مدیریت گفت‌وگو با واشنگتن است، شرکت داشت.

بر اساس این بیانیه، در این نشست «هماهنگی اقدامات برای کاهش تنش‌ها حول برنامه هسته‌ای ایران مورد بحث قرار گرفت و بر غیرقابل قبول بودن تهدیدات و استفاده از نیروی نظامی علیه تأسیسات انرژی هسته‌ای ایران تأکید شد.»

وزارت امور خارجه روسیه همچنین اعلام کرد که «رایزنی‌ها میان معاونان وزیران امور خارجه روسیه، چین و ایران بر روی برنامه اقدام جامع مشترک و هماهنگی اقدامات برای کاهش تنش‌های مصنوعی حول برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بود.»

روسیه، چین و ایران بر هماهنگی برای مقابله با تحریم‌های علیه تهران توافق کردند (رویترز)

این بیانیه همچنین به ارزیابی دقیق سه طرف از «اقدامات غیرقانونی و نقض‌های متعدد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت توسط ایالات متحده و کشورهای اروپایی» اشاره کرد و بر غیرقابل قبول بودن تهدید، ارعاب و استفاده از نیروی نظامی علیه زیرساخت‌های انرژی هسته‌ای ایران تأکید کرد.

به گفته وزارت امور خارجه روسیه، این نشست همچنین به بررسی چشم‌انداز «یافتن راه‌حل‌های مذاکره‌ای پایدار و بلندمدت بر اساس ملاحظات متقابل و تعادل مطمئن منافع طرفین» پرداخت.

نشستی «موفق و مهم»

محسن بختیار، سفیر ایران در چین، در پلتفرم «ایکس» این نشست را «کاملاً موفق» توصیف کرد و گفت که این نشست راه را برای مقابله با «یک‌جانبه‌گرایی شکست‌خورده» ایالات متحده هموار می‌کند.

چین، ایران و روسیه در روز جمعه در جریان مذاکرات پکن خواستار لغو تحریم‌های علیه تهران شدند. این در حالی است که تلاش‌های دیپلماتیک فشرده‌ای توسط قدرت‌های بزرگ برای احیای توافق سال ۲۰۱۵ در جریان است و واشنگتن فشارهای شدیدی بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌کند.

این مذاکرات در زمانی انجام شد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از زمان بازگشت به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵، تمایل خود را برای گفت‌وگو با تهران اعلام کرده است. ترامپ در سال ۲۰۱۸ و در دوره اول ریاست‌جمهوری خود به طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد.

با این حال، ترامپ تحریم‌های شدیدی علیه ایران اعمال کرد و ایران نیز با محکوم کردن «دورویی» ایالات متحده، به این اقدامات واکنش نشان داد.

بخشی از نشست سه‌جانبه روسیه، چین و ایران در پکن، ۱۴ مارس ۲۰۲۵ (رویترز)

ورود روسیه به این پرونده از طریق پیشنهاد میانجی‌گری برای پیشبرد مذاکرات هسته‌ای ایران، نشان‌دهنده تغییر مهمی است که بیانگر این باور در کرملین است که روابط جدید با دولت ترامپ می‌تواند به یک «توافق جامع» در مورد مسائل مورد اختلاف دو کشور منجر شود.

کرملین اعلام کرده است که پرونده ایران یکی از چندین مسیر مذاکره‌ای است که مسکو و واشنگتن آماده آغاز گفت‌وگو درباره آن‌ها هستند. این مسیرها شامل درگیری در اوکراین، مسائل امنیت استراتژیک و موضوعات منطقه‌ای داغ می‌شوند.

برخی محافل روسیه معتقدند که مسکو ممکن است آماده ترسیم چارچوب یک «توافق جامع» با واشنگتن باشد که بر اساس احترام به منافع طرفین در پرونده‌های مطرح شده استوار است.

در این چارچوب، به نظر می‌رسد نشست پکن موقعیت مذاکره‌ای مسکو را تقویت کرده است. این موضوع در اظهارات سه طرف که از از سرگیری برنامه هسته‌ای ایران، رد سیاست فشار حداکثری واشنگتن و مقابله با پیامدهای تحریم‌ها سخن گفتند، منعکس شده است.

وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با سرگئی ریابکوف و کاظم غریب‌آبادی، هشدار داد که «وضعیت بار دیگر در یک تقاطع حساس قرار دارد.»

وی افزود: «توافق جامع در مورد مسئله هسته‌ای ایران دستاورد مهمی است که از طریق گفت‌وگو و مذاکره به دست آمده است.» او هشدار داد که «تحریم‌های یک‌جانبه تنها به تشدید اختلافات منجر خواهد شد. گفت‌وگو و مذاکره تنها گزینه‌های موجود هستند.»

ما چائو شیوی، معاون وزیر امور خارجه چین، گفت که روسیه، چین و ایران در نشست پکن بر ضرورت لغو همه تحریم‌های غیرقانونی تأکید کردند.

وی افزود: «ایران و روسیه از چین به خاطر نقش سازنده‌اش و سازماندهی این نشست در پکن تشکر کردند.»

گفت‌وگویی عمیق

نماینده ایران «برخی کشورها» را به ایجاد «یک بحران غیرضروری» متهم کرد و تأکید کرد که نشستی «بسیار سازنده و مثبت» با همتایان روس و چینی‌اش برگزار شده است.

ما چائو شیوی، معاون وزیر امور خارجه چین، در یک کنفرانس خبری با همتایان روس و ایرانی‌اش اعلام کرد: «ما تبادل نظر عمیقی در مورد مسئله هسته‌ای و لغو تحریم‌ها انجام دادیم.»

وی افزود: «ما بر ضرورت پایان دادن به همه تحریم‌های یک‌جانبه غیرقانونی تأکید کردیم.» این اظهارات در بیانیه مشترک سه کشور که توسط پکن منتشر شد، منعکس شده است.

توافق سال ۲۰۱۵ میان تهران و واشنگتن، پاریس، لندن، برلین، مسکو و پکن، به لغو تحریم‌ها علیه ایران در ازای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای و تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران منجر شد.

با این حال، ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به تصمیم ترامپ به طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد و تحریم‌های شدیدی را علیه ایران اعمال کرد که اقتصاد این کشور را تحت فشار قرار داد.

تهران تا یک سال پس از خروج آمریکا به تعهدات خود پایبند بود، اما پس از آن شروع به کاهش تعهدات خود کرد. از آن زمان تاکنون تمام تلاش‌ها برای احیای این توافق با شکست مواجه شده است.

پس از ۱۰ سال از اجرای این توافق، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که اجرای توافق ۲۰۱۵ را تضمین می‌کرد، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود.

برخی کشورها احتمال اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران پس از این تاریخ را رد نکرده‌اند.

ایران در ماه‌های اخیر چندین دور مذاکره با آلمان، فرانسه و بریتانیا در مورد برنامه هسته‌ای خود انجام داده است و همچنین سیاست‌های خود را با مسکو و پکن هماهنگ کرده تا با وضعیت موجود مقابله کند.

اولین واکنش اروپا به نشست پکن حاکی از برخورد مثبت اروپا با احتمال آغاز یک روند مذاکره‌ای برای حل اختلافات حول برنامه هسته‌ای ایران از طریق روش‌های صلح‌آمیز بود.

انور العنونی، سخنگوی خدمات خارجی اتحادیه اروپا، گفت که این اتحادیه از نشست سه‌جانبه روسیه، ایران و چین در مورد برنامه هسته‌ای ایران مطلع است و همچنان به ارتباطات در این زمینه باز است.

وی در یک نشست خبری در بروکسل افزود: «این سه کشور طرف‌های توافق هسته‌ای ایران هستند. هیچ جایگزین عملی‌ای برای حل دیپلماتیک وجود ندارد.»